رحم عضوی گلابی شکل و توخالی در لگن است و رشد جنین در آن اتفاق می‌افتد. سرطان رحم زمانی اتفاق می‌افتد که سلولهای غیرطبیعی در رحم ایجاد شده و رشد خارج از کنترل را شروع کنند.
دو نوع سرطان رحم وجود دارد. سرطان‌های آندومتر از سلول‌هایی که پوشش داخلی (آندومتر) رحم را تشکیل می‌دهند، شروع می‌شوند و حدود ۹۵٪ موارد را تشکیل می‌دهند. ازاین‌رو سرطان آندومتر را گاهاً سرطان رحم می‌نامند. نوع دیگر سرطان رحم، سارکوم های رحمی است که در بافت عضلانی (میومتر) ایجاد می‌شود و نوع نادرتری از سرطان رحم است.سرطان آندومتر در خانم هایی که یائسه شده اند بیشتر دیده شده و اغلب در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود. زیرا به طور مکرر خونریزی غیرطبیعی از واژن ایجاد می‌کند. اگر سرطان آندومتر زود کشف شود، رحم را با جراحی برمی‌دارند که در این صورت اغلب بیماران مبتلا به سرطان آندومتردرمان می‌شوند.
علائم و نشانه‌های سرطان رحم
شایع‌ترین علامت سرطان رحم خونریزی غیرمعمول (غیرطبیعی) از واژن است، اگرچه بیشتر افرادی که خونریزی غیرطبیعی دارند سرطان ندارند. اگر دوران یائسگی را پشت سر گذاشته باشید، هرگونه خونریزی واژینال غیرطبیعی تلقی می‌شود. سایر علائم شایع ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خون ریزی شدید در دوران قاعدگی یا تغییر در دوره های قاعدگی
- خونریزی واژینال بین قاعدگی
- قاعدگی که بدون وقفه ادامه می‌یابند.
علائم کمتر شایع عبارت‌اند از:
- ترشحات آبکی، که ممکن است بوی بدی داشته باشد.
- کاهش وزن بدون دلیل
- مشکل ادرار کردن
- درد شکم
- درد در هنگام رابطه جنسی
اگر سرطان رحم به مرحله پیشرفته‌تری برسد، ممکن است علائم اضافی ایجاد کند این علائم شامل:
- درد در پشت، پاها یا لگن
- ازدست‌دادن اشتها
- خستگی
- حالت تهوع
علل ایجاد سرطان رحم
مانند بیشتر سرطان ها ، در این سرطان نیز مشخص نیست که چه عواملی باعث سرطان رحم می شود. آنچه شناخته شده است این است که چیزی باعث ایجاد تغییرات (جهش) در DNA سلول های رحم می‌شود.
این جهش سلول های سالم و طبیعی را به سلولهای غیرطبیعی تبدیل می کند. سلول های سالم با سرعت تعیین شده رشد و تکثیر می شوند و در نهایت در یک زمان مشخص می میرند. سلولهای غیرطبیعی خارج از کنترل رشد و تکثیر می یابند و در یک زمان مشخص نمی میرند. این سلول های غیرطبیعی انباشته شده یک توده (تومور) تشکیل می دهند. سلولهای سرطانی به بافتهای مجاور حمله کرده و می توانند از تومور اولیه جدا شده و در جاهای دیگر بدن پخش شوند (متاستاز کنند).
عوامل خطر
عواملی که خطر سرطان آندومتر را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:
- تغییر در تعادل هورمون های زنانه در بدن. تخمدان ها دو هورمون اصلی زنان – استروژن و پروژسترون – ایجاد می کنند. نوسانات در تعادل این هورمون ها باعث تغییر در آندومتر می شود.
- یک بیماری یا شرایطی که میزان استروژن را افزایش می‌دهد، اما میزان پروژسترون را در بدن افزایش ندهد، در می‌تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد. به‌عنوان‌مثال می‌توان به الگوی تخمک‌گذاری نامنظم اشاره کرد که ممکن است در سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، چاقی و دیابت اتفاق بیفتد.
- مصرف هورمون هایی بعد از یائسگی که حاوی استروژن هستند اما پروژسترون ندارند ، خطر سرطان آندومتر را افزایش می دهد.
- یک نوع نادر از تومور تخمدان که استروژن ترشح می‌کند نیز می‌تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد.
- شروع قاعدگی در سنین پایین – قبل از ۱۲ سالگی – یا شروع دیرتر یائسگی خطر سرطان آندومتر را افزایش می دهد. هرچه دوره های بیشتری داشته باشید، آندومتر بیشتر در معرض استروژن قرار داشته است.
- اگر هرگز باردار نشده‌اید، بیشتر از کسی که حداقل یک بارداری داشته در معرض خطر سرطان آندومتر هستید.
- با افزایش سن، خطر ابتلا به سرطان آندومتر افزایش می‌یابد. سرطان آندومتر اغلب پس از یائسگی رخ می‌دهد.
- چاقی خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش می‌دهد. زیرا چربی اضافی بدن تعادل هورمون‌های بدن شما را تغییر می‌دهد.
- مصرف داروی هورمون درمانی تاموکسیفن برای سرطان پستان می تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد. اگر از تاموکسیفن استفاده می کنید، این خطر را با پزشک خود در میان بگذارید. برای اکثر افراد ، فواید تاموکسیفن بیشتر از خطر کوچک سرطان آندومتر است.
- سندرم لینچ که سرطان روده بزرگ غیرپلیپوزیتی ارثی (HNPCC ) نیز نامیده می شود ، سندرمی است که خطر سرطان روده بزرگ و سایر سرطان‌ها از جمله سرطان آندومتر را افزایش می‌دهد. سندرم لینچ در اثر جهش ژنی منتقل شده از والدین به فرزندان است. اگر یکی از اعضای خانواده سندرم لینچ تشخیص‌داده‌شده است، در مورد خطر ابتلا به سندرم ژنتیک با پزشک خود صحبت کنید. اگر مبتلا به سندرم لینچ شده‌اید، از پزشک خود بپرسید که چه آزمایشات غربالگری سرطان را باید انجام دهید.
- ضخیم شدن پوشش دیواره رحم (هایپرپلازی آندومتر)
- سابقه خانوادگی سرطان تخمدان، رحم یا روده
روش های تشخیص سرطان رحم
آزمایشات و روش‌هایی که برای تشخیص سرطان آندومتر استفاده می‌شود شامل موارد زیر است:
معاینه فیزیکی لگن
در طول معاینه لگن، پزشک بادقت قسمت خارجی دستگاه تناسلی را بررسی می‌کند و سپس دو انگشت یک‌دست را وارد واژن می‌کند و هم‌زمان دست دیگر را روی شکم شما فشار می‌دهد تا رحم و تخمدان‌های شما را احساس کند. وی همچنین وسیله‌ای به نام اسپکولوم را وارد واژن شما می‌کند. اسپکولوم واژن شما را باز می‌کند تا پزشک بتواند واژن و دهانه رحم شما را از نظر ناهنجاری مشاهده کند.
سونوگرافی
پزشک ممکن است سونوگرافی (استفاده از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از رحم) از طریق واژن را برای بررسی ضخامت و بافت آندومتر و کمک به رد سایر شرایط توصیه کند. در این روش، دستگاهی به نام مبدل به واژن شما وارد می‌شود. مبدل با استفاده از امواج صوتی تصویری از رحم شما ایجاد می‌کند. این روش به پزشک کمک می‌کند تا به دنبال ناهنجاری در پوشش رحم باشد.
هیستروسکوپی
در حین هیستروسکوپی (ستفاده از یک اسکوپ برای بررسی آندومتر)، پزشک یک لوله نازک، انعطاف پذیر و روشن (هیستروسکوپ) را از طریق واژن و دهانه رحم وارد رحم می‌کند. یک لنز روی هیستروسکوپ به پزشک اجازه می‌دهد تا داخل رحم و آندومتر را بررسی کند.
بایوپسی (نمونه‌برداری)
برای به‌دست‌آوردن نمونه ای از سلول ها از داخل رحم برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی، احتمالا تحت بایوپسی آندومتر قرار خواهید گرفت. نمونه برداری از آندومتر در مطب متخصص انجام می شود و معمولا نیازی به بیهوشی ندارد. یک لوله نازک و بلند (پیپل) به واژن وارد می شود تا به آرامی سلول ها را از پوشش رحم مکش کند.
انجام جراحی برای نمونه برداری از بافت برای آزمایش
اگر در طی بایوپسی نتوان به‌اندازه کافی بافت به دست آورد یا نتایج بایوپسی مشخص نباشد، احتمالاً باید تحت روشی به نام اتساع و کورتاژ (dilation and curettage ) قرار بگیرید. در طول D&C ، بافت از پوشش رحم شما خراشیده می‌شود و در زیر میکروسکوپ از نظر سلولهای سرطانی بررسی می‌شود.
آزمایش خون و ادرار
برای ارزیابی سلامت عمومی و اطلاع از تصمیمات درمانی، ممکن است از آزمایش خون و ادرار استفاده شود.
تست های دیگر
اگر سرطان رحم تشخیص داده شود، ممکن است اسکن‌های دیگری لازم باشد تا مشخص شود آیا سرطان به سایر قسمت‌های بدن سرایت کرده است یا نه؟ مانند اشعه ایکس، سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی. برای انواع خاصی از سرطان رحم، مانند سارکوم، ممکن است از اسکن (PET SCAN) استفاده شود.
در صورت یافتن سرطان رحم، احتمالاً به پزشکی که در زمینه درمان سرطان‌های مربوط به سیستم تولیدمثل زنان (متخصص زنان و زایمان زنان) متخصص است ارجاع می‌شوید.
مرحله بندی سرطان رحم
هنگامی که سرطان تشخیص داده شد، پزشک برای تعیین میزان (مرحله) سرطان شما تلاش می‌کند. آزمایشاتی که برای تعیین مرحله سرطان استفاده می‌شود ممکن است شامل اشعه ایکس قفسه سینه، اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT Scan)، توموگرافی انتشار پوزیترون Scan) (PET و آزمایش خون باشد. تعیین نهایی مرحله سرطان ممکن است فقط پس از عمل جراحی برای درمان سرطان قابل انجام باشد.
پزشک از اطلاعات این آزمایشات و روش‌ها برای تعیین مرحله سرطان استفاده می‌کند. مراحل سرطان آندومتر با استفاده از اعداد از یک تا چهار نشان داده می‌شود و کمترین مرحله نشان می‌دهد که سرطان فراتر از رحم رشد نکرده است. در مرحله چهارم، سرطان به اندام‌های مجاور مانند مثانه درگیر شده یا به مناطق دوردست بدن گسترش‌یافته است.
روش های درمان
پزشک بر اساس میزان پیشرفت سرطان، شرایط عمومی بیمار و انتخاب و ترجیحات بیمار ممکن است یکی یا ترکیبی از روش‌های زیر را پیشنهاد دهد.
عمل جراحی
جراحی (هیس ترکت و می و سالپینگو – اوفرکتومی دوطرفه): رایج‌ترین روش درمان سرطان رحم برداشتن رحم و دهانه رحم با جراحی است. به این روش هیس ترکت و می کلی گفته می‌شود. اگر لوله‌های رحمی و هر دو تخمدان نیز برداشته شوند، به آن سالپینگو – اوفرکتومی دوطرفه گفته می‌شود.
از آنجا که تخمدان ها استروژن تولید می کنند، هورمونی که ممکن است باعث رشد سرطان شود؛ اغلب برداشته می شوند تا خطر بازگشت سرطان کاهش یابد. جراحی را می توان از طریق برش شکم (لاپاراتومی) یا با استفاده از جراحی لاپاراسکوپی انجام داد.
برای اکثر زنان مبتلا به سرطان رحم، جراحی تنها روش درمانی موردنیاز است، به‌خصوص اگر سرطان زود تشخیص داده شود و به سایر قسمت‌های بدن گسترش پیدا نکند.
برای زنانی که قبل از درمان یائسه نشده‌اند و قرار است عمل جراحی دوطرفه سالپینگو اوفرکتومی انجام دهند، با برداشتن تخمدان‌ها یائسه می‌شوند؛ بنابراین، اگر نگران این هستید که چگونه جراحی روی باروری شما تأثیر بگذارد، مهم است که قبل از شروع درمان با متخصص خود صحبت کنید.
تیم درمانی به در مورد نحوه مراقبت از خود پس از جراحی، از جمله بلند نکردن اجسام، رانندگی و مقاربت جنسی برای مدت کوتاهی در طول دوره نقاهت، به مشاوره می‌دهد.
پرتو درمانی
پرتودرمانی از پرتوهای انرژی زا مانند اشعه ایکس و پروتون برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می کند. در برخی موارد، پزشک ممکن است برای کاهش خطر عود سرطان پس از جراحی، پرتودرمانی را توصیه کند. در شرایط خاص ، پرتودرمانی نیز ممکن است قبل از جراحی برای کوچک شدن تومور و برداشتن آسان تر آن باشد.
اگر فرد آن‌قدر سالم نیست که بتواند تحت عمل جراحی قرار بگیرد، فقط می‌تواند پرتودرمانی را انتخاب کنید. پرتودرمانی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- منبع تشعشع دستگاه خارج از بدن است. هنگام تابش پرتوی خارجی، فرد روی یک میز دراز می‌کشد درحالی‌که دستگاهی اشعه را به نقاط خاصی از بدن هدایت می‌کند.
- منبع تابش در داخل بدن قرار می‌گیرد (براکی تراپی). جایی که مواد رادیواکتیو در لوله‌های نازک قرار داده می‌شود و به‌صورت داخلی در نزدیکی سرطان قرار می‌گیرد.
- پرتودرمانی در ناحیه لگن ممکن است باعث یائسگی شود، بنابراین اگر نگران هستید که درمان چه تأثیری روی باروری شما می‌گذارد، مهم است که قبل از شروع درمان، نگرانی خود را با تیم درمانی خود مطرح کنید.
شیمی درمانی
در شیمی درمانی از مواد شیمیایی برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. ممکن است از یک داروی شیمی درمانی استفاده شود، یا از دو یا چند دارو به صورت ترکیبی استفاده شود. ممکن است داروهای شیمی درمانی را از طریق قرص (خوراکی) یا از طریق تزریق (از راه وریدی) دریافت کنید. این داروها وارد جریان خون می شوند و با عبور از بدن، سلول های سرطانی را از بین می برند.در صورت افزایش خطر بازگشت سرطان، گاهی اوقات شیمی‌درمانی توصیه می‌شود. همچنین می‌توان از آن قبل از جراحی برای کوچک‌سازی سرطان استفاده کرد تا احتمال اینکه سرطان در حین جراحی به طور کامل برداشته شود، وجود دارد.
شیمی درمانی ممکن است برای درمان سرطان آندومتر پیشرفته یا عودکننده که به خارج از رحم گسترش یافته است نیز، توصیه شود.
هورمون درمانی
هورمون درمانی شامل مصرف داروهایی برای کاهش سطح هورمون ها در بدن است. هورمون درمانی معمولا در صورت گسترش سرطان یا بازگشت سرطان (عود مجدد) انجام می شود. همچنین اگر امکان جراحی نباشد گاهی از آن استفاده می شود. پروژسترون اصلی ترین درمان هورمونی برای زنان مبتلا به سرطان رحم است و به صورت قرص یا تزریق توسط پزشک عمومی یا پرستار در دسترس است، که به کوچک شدن برخی سرطان ها و کنترل علائم کمک می کند.
درمان دارویی هدفمند
درمان‌های دارویی هدفمند روی نقاط ضعف خاص موجود در سلولهای سرطانی متمرکز هستند. با مسدودکردن این نقاط ضعف، درمان‌های دارویی هدفمند می‌توانند سلولهای سرطانی را از بین ببرند. برای درمان سرطان پیشرفته آندومتر، دارودرمانی هدفمند معمولاً همراه با شیمی‌درمانی است.
ایمونوتراپی
ایمونوتراپی یک درمان دارویی است که به سیستم ایمنی بدن شما کمک می‌کند تا با سرطان مقابله کند. سیستم ایمنی بدن شما که علیه بیماری مبارزه می‌کند ممکن است به سرطان حمله نکند، زیرا سلولهای سرطانی پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که سلولهای سیستم ایمنی را کور می‌کنند. ایمنی درمانی با تداخل در این روند کار می‌کند. برای سرطان آندومتر، اگر سرطان پیشرفته باشد و سایر درمان‌ها کمکی نکرده باشند، ممکن است ایمنی درمانی در نظر گرفته شود.
راه های پیشگیری از سرطان رحم
برای کاهش خطر ابتلا به سرطان آندومتر، ممکن است بخواهید:
- بررسی هورمون درمانی. با پزشک خود در مورد خطرات هورمون درمانی پس از یائسگی صحبت کنید. اگر برای کمک به کنترل علائم یائسگی در حال درمان جایگزینی هورمون هستید، در مورد خطرات و مزایا با پزشک خود صحبت کنید. تا زمانی که تحت هیسترکتومی قرار نگیرید، جایگزینی استروژن به تنهایی پس از یائسگی ممکن است خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد. مصرف ترکیبی از استروژن و پروژستین می تواند این خطر را کاهش دهد. هورمون درمانی خطرات دیگری را به همراه دارد ، بنابراین فواید و خطرات آن را با پزشک خود بسنجید.
- مصرف قرص های ضد بارداری را در نظر بگیرید. حداقل یک سال استفاده از داروهای ضد بارداری خوراکی ممکن است خطر سرطان آندومتر را کاهش دهد. تصور می شود که کاهش خطر چندین سال پس از قطع مصرف داروهای ضد بارداری خوراکی ادامه دارد. داروهای پیشگیری از بارداری خوراکی عوارض جانبی دارد ، بنابراین مزایا و خطرات آن را با پزشک خود در میان بگذارید.
- داشتن وزن سالم. چاقی خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش می‌دهد، بنابراین برای دستیابی و حفظ وزن سالم تلاش کنید. در صورت نیاز به کاهش وزن، فعالیت بدنی خود را افزایش داده و میزان کالری دریافتی روزانه خود را کاهش دهید.
