هورمونها مواد شیمیایی هستند که به طور طبیعی توسط اندامهایی که سیستم غدد درون ریز بدن را تشکیل میدهند (لوزالمعده و غده هیپوفیز، تیروئید و غده فوق کلیه) تولید میشوند. این مواد شیمیایی از طریق جریان خون در سراسر بدن حرکت میکنند و به انجام کارهای مختلف اعضای مختلف بدن کمک میکنند. برخی از نمونههای هورمونها عبارتاند از: استروژن، تستوسترون، انسولین، هورمون تیروئید، کورتیزول و اپی نفرین.
محققان دریافتهاند که برخی از سرطانها توسط هورمونها تغذیه میشوند و برای رشد به هورمونها وابستهاند. در این موارد، جلوگیری از عملکرد این هورمونها میتواند رشد سرطان را کند یا متوقف کند. در ادامه مبحث هورمون درمانی را به طور کامل بررسی خواهیم کرد.
در این مقاله می خوانید :
هورمون درمانی چیست؟
درمان سرطان با هورمونها، هورمون درمانی نام دارد. هورموندرمانی بیشتر برای درمان انواع خاصی از سرطان پستان و سرطان پروستات استفاده میشود، که برای رشد به هورمونهای جنسی نیاز دارند. چند سرطان دیگر نیز با هورمون درمانی قابل درمان هستند. همچنین افراد تراجنسیتی ممکن است به هورموندرمانی بعنوان بخشی از درمان نیاز داشته باشند.
باید یادآور شویم، هورمون درمانی (Hormone Therapy) که برای درمان برخی سرطانها استفاده میشود نباید با درمان جایگزینی هورمون (Hormone Replacement Therapy) اشتباه شود. هورمون درمانی برای جلوگیری از تولید هورمونها یا اقدامات آنها استفاده میشود، در حالی که درمان جایگزینی هورمون، که یک درمان سرطانی نیست، معمولا به هورمونهایی برای جایگزینی هورمونهایی که بدن برای درمان علائم مربوط به یائسگی ایجاد نمیکند، اطلاق میشود.
هورمون درمانی چگونه کار میکند؟
هورمون درمانی به عنوان یک درمان سیستمیک در نظر گرفته میشود زیرا داروهای مورد استفاده در هورمون درمانی برای هدف قرار دادن و یافتن هورمونها به سراسر بدن گردش میکنند. این امر باعث میشود که این روش متفاوت از روشهای درمانی باشد که فقط قسمت خاصی از بدن را تحت تأثیر قرار میدهد، مانند اکثر انواع جراحی و پرتو درمانی. به درمانهایی از این قبیل، درمانهای محلی گفته میشود زیرا در یک قسمت از بدن تأثیر میگذارد. همچنین جراحی برای از بین بردن اندامهای سازنده هورمون میتواند به عنوان نوعی هورمون درمانی استفاده شود.
راههای انجام هورمون درمانی
چند روش وجود دارد که از طریق آنها هورمون درمانی میتواند انجام شود. در ادامه به بررسی آنها پرداختهایم.
مسدود کردن عملکرد هورمونها
سلولها گیرندههایی در سطح خود دارند که هورمونهای خاصی به آنها متصل میشوند و باعث فعالیت در داخل سلولها میشوند. با انسداد گیرنده با یک ترکیب دیگر، هورمون قادر به اتصال به گیرنده خود نیست. بنابراین اگر نقطه اتصال طبیعی هورمون بر روی سلول قبلا گرفته شده باشد، این هورمون نمیتواند به سلول متصل شده و آن را فعال کند.
جلوگیری از تولید هورمون در بدن
این را میتوان با دارو برای جلوگیری از تولید هورمون یا با جراحی برای برداشتن عضوی که هورمون تولید میکند، انجام داد. به عنوان مثال، با برداشتن تخمدانها با جراحی میتوان تولید استروژن را به میزان قابل توجهی کاهش داد.
تغییر شکل یا ازبین بردن گیرندههای هورمونی موجود در سلولها
این وضعیت باعث میشود هورمون نتواند به درستی به گیرنده سلول متصل شود و آن را فعال کند، در اصل باعث عدم عملکرد هورمون میشود. از هورموندرمانی میتوان برای موارد زیر استفاده کرد:
- با توقف یا کاهش رشد، نوع خاصی از سرطان را درمان کند.
- علائم مربوط به نوع خاصی از سرطان را کاهش دهد.
هورمون درمانی برای چه بیماریهایی استفاده میشود؟
هورمون درمانی برای معالجه و مدیریت مجموعهای از بیماریها و حالات پزشکی استفاده میشود. این درمانها معمولاً با استفاده از هورمونهای مصنوعی یا ترکیبات شیمیایی مشابه هورمونهای طبیعی بدن انجام میشود. برخی از بیماریها و شرایط که از هورموندرمانی بهره میبرند شامل هیپوتیروئیدیسم (کمفعالیت تیروئید)، دیابت (بیماری قند خون)، نارسایی آدرنال (کمفعالیت غدههای آدرنال)، نقص رشد (کودکان با قد کمتر از حد معمول)، بیماریهای خودایمنی (مانند التهاب مفاصل روماتوئید) و بسیاری دیگر از موارد هستند. هورموندرمانی به منظور تنظیم سطوح هورمونهای بدن و بهبود علائم بیماریها و کیفیت زندگی بیماران استفاده میشود. تصمیم در مورد نوع و دوز هورمونهای مورد استفاده بسته به نوع بیماری و وضعیت فرد توسط پزشک تخصصی اتخاذ میشود. در ادامه به بررسی انواع درمانهای سرطان توسط هورموندرمانی پرداختهایم.
درمان سرطان پستان
- مهار کنندههای آروماتاز (AI)، مانند آناستروزول، اگزمستان و لتروزول
- تعدیل کنندههای گیرنده استروژن انتخابی (SERM)، مانند تاموکسیفن و رالوکسیفن
- آنتاگونیستهای گیرنده استروژن، مانند فولوسترانت و تورمیفن
- آگونیستهای هورمون آزاد کننده هورمون لوتئین کننده (LHRH)، مانند گوزرلین، لوپرولید و تریپتورلین
- جراحی برای برداشتن تخمدانها (معروف به اووفرکتومی)
درمان سرطان پروستات
- ضد آندروژنها مانند آپالوتامید، آنزالوتامید، دارولوتامید، بیکالوتامید، فلوتامید و نیلوتامید (که به آن درمان آندروژن محروم یا ADT نیز گفته میشود)
- مهار کنندههای CYP17 ، مانند آبریراترون و کتوکونازول
- آگونیستها و آنتاگونیستهای هورمون آزاد کننده هورمون لوتئین کننده (LHRH)، مانند گوزرلین، لوپرولید، تریپتورلین و دگرلیکس
- جراحی برای برداشتن بیضهها (معروف به ارکیکتومی یا اخته جراحی)
درمان سرطان آندومتر (پوشش رحم)
- پروژستین ها، مانند استات مدروکسی پروژسترون یا استات مگسترول
- تعدیل کنندههای گیرنده استروژن انتخابی (SERM)، مانند تاموکسیفن و رالوکسیفن
- آگونیستهای هورمون آزاد کننده هورمون لوتئین کننده (LHRH)، مانند گوزرلین و لوپرولید
- مهار کنندههای آروماتاز(AI)، مانند لتروزول، آناستروزول و اگزمستان
درمان سرطان غده فوق کلیه
- آدرنولیتیکها مانند میتوتان
- آنتاگونیستهای گیرنده استروژن، مانند فولوسترانت و تورمیفن
- تعدیل کنندههای گیرنده استروژن انتخابی (SERM)، مانند تاموکسیفن و رالوکسیفن
روشهای دریافت هورمون درمانی
روشهای متفاوتی جهت دریافت هورمون درمانی وجود دارد که براساس تشخیص پزشک و شرایط بیمار میتواند متفاوت باشد روشهای دریافت هورمون درمانی عبارتاند از:
داروهای خوراکی
بسیاری از انواع هورموندرمانی داروهایی هستند که از طریق دهان مصرف میشوند. در این موارد، شما مانند سایر داروها قرص، کپسول یا مایعات را میبلعید. این موارد معمولا در خانه مصرف میشوند. تعداد دفعات مصرف آنها به دارو تجویز شده و نوع سرطان تحت درمان بستگی دارد. به همین دلیل، بسیار مهم است که مطمئن شوید دقیقاً نحوه مصرف آن را میدانید و دقیقا دستورالعملها را دنبال میکنید. بسته به دارویی که برای شما تجویز میشود، ممکن است اقدامات احتیاطی خاصی نیز انجام شود. در مورد اقدامات احتیاطی ویژه داروهای سرطان خوراکی از تیم درمان خود بپرسید.
داروهای تزریقی
برخی از انواع هورموندرمانی، تزریقی است که در بازو، پا یا مفصل ران انجام میشوند. به این موارد آمپولهای عضلانی یا (IM) گفته میشود. انواع دیگری نیز وجود دارند که دقیقا در زیر پوست شکم تجویز میشوند. به این موارد آمپولهای زیرپوستی (SC) یا (sub-Q) گفته میشود. تعداد دفعات مصرف آنها به دارو و نوع سرطان تحت درمان بستگی دارد. تزریقات ممکن است در مرکز درمان یا مطب پزشک انجام شود. گاهی اوقات به بیماران آموزش داده میشود که آمپول خود را بزنند.
جراحی برای از بین بردن اندامهای سازنده هورمون
برخی از انواع جراحیها نیز میتوانند نوعی هورمون درمانی باشند. به عنوان مثال، ارکیکتومی (جراحی برای برداشتن بیضهه ، منبع اصلی تستوسترون در بدن) برای برخی از مردان مبتلا به سرطان پروستات که به عنوان بخشی از درمان خود به هورموندرمانی نیاز دارند، میتواند یک گزینه باشد. به همین ترتیب، اووفرکتومی (جراحی برای برداشتن تخمدانها، منبع اصلی استروژن و پروژسترون در بدن) میتواند برای برخی از زنان مبتلا به سرطان پستان یک گزینه درمانی باشد.
عوارض جانبی این نوع هورمون درمانی مانند درمانهایی است که در آن از داروهایی استفاده میشود که سطح هورمونها را در بدن کاهش میدهند. یکی از مزیتهای این نوع هورموندرمانی این است که یکباره انجام میشود و به درمان طولانی مدت با داروها احتیاج ندارد. یک نقطه ضعف احتمالی این است که دائمی است، بنابراین پس از اتمام کار، نمیتوان آن را برگشت داد.
هورمون درمانی چقدر طول میکشد؟
مدت زمان مورد نیاز برای هورمون درمانی بستگی به نوع بیماری یا حالت درمانی، نوع هورمون مورد استفاده، دوز هورمون، و واکنش فرد به درمان دارد. برخی از درمانهای هورمونی ممکن است به مدت معدود هفتهها یا ماهها ادامه یابد، در حالی که دیگر درمانها ممکن است نیاز به مداومت بیشتر داشته باشند و به صورت مداوم برای سالها یا حتی تمام عمر فرد مورد نیاز باشند.
مثلاً در برخی موارد، هورمون درمانی برای کنترل دیابت نیاز به مداومت دارد و ادامه یافتن به طور دقیق به تغییرات سطوح قند خون و وضعیت بیمار بستگی دارد. در موارد دیگر مانند درمان هورمونی پس از بیماریهای هورمونی مانند تیروئید، مدت زمان درمان ممکن است محدود به مدت معینی باشد و پس از بهبود و تنظیم درمان قطع شود. در هر صورت، تصمیمگیری در مورد مدت زمان هورمون درمانی باید توسط پزشک متخصص انجام شود و با پیگیری منظم از سوی پزشک تعیین شود.
عوارض جانبی هورمون درمانی
عوارض جانبی هر بیمار میتواند متفاوت باشد و به نوع هورمون درمانی که دریافت میکند و سایر عوامل بستگی دارد. دانستن عوارض جانبی احتمالی هنگام تصمیم گیری در مورد درمان بسیار مهم است. همچنین تعادل بخشیدن به مزایا و خطرات هر درمانی بسیار مهم است. با تیم مراقبت از سرطان خود صحبت کنید و هر سوالی در مورد هورموندرمانی دارید بپرسید.
عوارض هورمون درمانی برای مردان
مردانی که هورموندرمانی برای سرطان پروستات انجام میدهند ممکن است این عوارض جانبی را داشته باشند:
- گرگرفتگی
- کاهش میل جنسی
- اختلال نعوظ (مشکل در نعوظ)
- از دست دادن استخوان و خطر بیشتری برای شکستگی
- خستگی
- افزایش وزن (به خصوص در اطراف شکم) با کاهش توده عضلانی
- مشکلات حافظه
- افزایش خطر سایر مشکلات سلامتی
عوارض هورمون درمانی برای زنان
زنانی که تحت هورموندرمانی برای سرطان پستان یا آندومتر قرار میگیرند ممکن است این عوارض جانبی را داشته باشند:
- گرگرفتگی
- ترشحات واژن ، خشکی یا تحریک
- کاهش میل جنسی
- خستگی
- حالت تهوع
- درد در عضلات و مفاصل
- از دست دادن استخوان و خطر بیشتری برای شکستگی
- خطر بیشتر انواع دیگر سرطان، سکته، لخته شدن خون، آب مروارید و بیماری های قلبی
مردان مبتلا به سرطان سینه که تحت هورموندرمانی قرار میگیرند نیز میتوانند بسیاری از همین عوارض جانبی را همراه با اختلال نعوظ تجربه کنند.
کلام آخر
برای تعیین اینکه آیا هورموندرمانی گزینهای مناسب برای درمان شماست یا خیر، باید با پزشک خود در مورد علائم و وضعیت خصوصیتهای شما صحبت کنید. برای پیشگیری از برخی انواع سرطان مانند سرطان سینه یا سرطان پروستات، اهمیت دارد که با شناخت عوامل خطر و انجام چکاپهای منظم، سلامتی خود را نظارت کنید. اما باید توجه داشت که برخی از انواع سرطانها تهاجمی هستند و قابل پیشگیری نیستند. در صورت نیاز به درمان یا مشکلات سلامتی جدی، میتوانید از خدمات متخصصان و تجهیزات پیشرفته مراکز درمان سرطانی معتبر بهرهبرداری کنید تا بهترین مراقبتهای پزشکی را در اختیار داشته باشید و روند مواجهه با بیماری را در مراحل پیشرفته بهبود ببخشید.
