شایع‌ترین علت مرگ و میر ناشی از سرطان در سراسر جهان، سرطان ریه است. نوعی سرطان که از ریه‌ها شروع می‌شود. هنگامی ایجاد می‌شود که روند طبیعی تقسیم و رشد سلول مختل شود و جای خود را به رشد غیر طبیعی و غیرقابل کنترل بدهد. در این حالت سلول‌ها به یک توده یا تومور تبدیل می‌شوند. هرگونه رشد غیرطبیعی در بدن که به طور مستقیم به بافت‌ها و اندام‌های اطراف حمله کند و به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد یا پس از برداشتن بتواند دوباره رشد کند، سرطان نامیده می‌شود.
سرطانی که از ریه‌ها شروع می‌شود، سرطان اولیه ریه نامیده می‌شود. سرطانی که از جای دیگری در بدن به ریه‌ها سرایت می‌کند به عنوان سرطان ثانویه ریه شناخته می‌شود. این مقاله در مورد سرطان اولیه ریه است. در این مقاله به تمام مطالب مربوط به این عارضه از جمله انواع، علائم، تشخیص و درمان آن پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.
در این مقاله می خوانید :
سرطان ریه چیست؟
تکثیر کنترل نشده بافت‌ها و سلول‌ها در ریه‌ها سرطان ریه نامیده می‌شود. این سلول‌ها که می‌توان آنها را به عنوان سلول‌های تومور نیز تعریف کرد، به سرعت تکثیر می‌شوند و در طول زمان یک ساختار توده‌ای را تشکیل می‌دهند. با پیشرفت سرطان، سلول‌های سرطانی به بافت‌ها و اندام‌های اطراف گسترش می‌یابند. در برخی موارد، زمانی که سلول‌های سرطانی با سیستم گردش خون مخلوط می‌شوند، سرطان می‌تواند به اندام‌های دور گسترش یابد.
اساساً دو نوع مختلف سرطان ریه وجود دارد: سرطان ریه سلول کوچک و سرطان ریه سلول غیر کوچک. ویژگی‌های بالینی بیماری، رفتار بیولوژیکی سلول‌های سرطانی و اصول درمان بیماری بسته به نوع سرطان ریه بسیار متفاوت است.
ساختار و عملکرد طبیعی ریه‌ها
ریه‌های شما، ۲ اندام اسفنج مانند در قفسه سینه شما هستند. ریه راست دارای ۳ بخش است که هر بخش لوب نامیده می‌شود. ریه چپ شما ۲ لوب دارد. ریه سمت چپ کوچکتر است زیرا قلب در آن طرف بدن فضای بیشتری را اشغال کرده است.
وقتی نفس می‌کشید، هوا از طریق دهان یا بینی وارد بدن شده سپس، از طریق نای داخل ریه‌ها می‌شود. نای به لوله‌هایی به نام برونش تقسیم می‌شود که وارد ریه‌ها شده و به برونش‌های کوچکتر تقسیم می‌شوند. پس از تقسیم شاخه‌های کوچک‌تری به نام برونشیل تشکیل می‌شوند. در انتهای برونشیول‌ها کیسه‌های هوایی کوچکی وجود دارد که به آلوئول معروف هستند. آلوئول‌ها از هوای استنشاق شده اکسیژن را در خون جذب می‌کنند و هنگام بازدم دی اکسید کربن را از خون خارج می‌کنند. دریافت اکسیژن و خلاص شدن از شر دی اکسید کربن از عملکردهای اصلی ریه ها است. سرطان‌های ریه به طور معمول از سلول‌های پوشاننده نایژه‌ها و قسمت‌های برونشیول‌ها یا آلوئول‌ها شروع می‌شود.
انواع سرطان ریه
اساساً دو نوع مختلف سرطان ریه وجود دارد:
- سرطان ریه سلول کوچک
- سرطان ریه سلول غیر کوچک
ویژگی‌های بالینی بیماری، رفتار بیولوژیکی سلول‌های سرطانی و اصول درمان بیماری بسته به نوع سرطان ریه بسیار متفاوت است.
سرطان ریه سلول غیر کوچک (NSCLC)
حدود ۸۰٪ تا ۸۵٪ سرطان‌های ریه NSCLC هستند. زیرگروه‌های اصلی NSCLC آدنوکارسینوم، کارسینوم سلول سنگفرشی و سرطان سلول بزرگ هستند:
- آدنوکارسینوما: آدنوکارسینوماها عمدتا در افراد سیگاری وجود دارد، علاوه بر آن به عنوان شایع‌ترین نوع سرطان ریه در افراد غیر سیگاری هم دیده می‌شود. این شیوع در خانم‌ها بیشتر از آقایان است و بیشتر از سایر انواع این سرطان در افراد جوان بروز می‌کند.
- کارسینوم سلول سنگفرشی: کارسینوم سلول سنگفرشی از سلول‌های سنگفرشی شروع می‌شود. این گروه سرطان اغلب با سابقه سیگار کشیدن در ارتباط هستند و تمایل دارند در قسمت مرکزی ریه‌ها، نزدیک مجاری اصلی تنفسی پیدا شوند.
- سرطان سلول بزرگ (تمایز نیافته): کارسینوم سلول بزرگ می‌تواند در هر قسمت از ریه ظاهر شود. تمایل به رشد و گسترش سریع دارد و درمان را دشوار می‌کند.
- زیر گروه‌های دیگر: چند زیرگروه دیگر از NSCLC، مانند آدنوسکواموز کارسینوما و سرطان سارکوماتوئید، بسیار کمتر شایع هستند.
سرطان ریه سلول کوچک (SCLC)
حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از کل سرطان‌های ریه SCLC هستند. این نوع سرطان ریه سریع‌تر از NSCLC رشد و گسترش می‌یابد. از همین جهت، تمایل دارد که به خوبی به شیمی درمانی و پرتودرمانی پاسخ دهد اما متأسفانه، برای بیشتر افراد سرطان دوباره برمی‌گردد. سیگار دوباره مهم ترین عامل در شکل گیری این نوع تومور است.
علائم سرطان ریه
در مراحل اولیه سرطان ریه، معمولاً هیچ علامت و نشانه‌ای وجود ندارد، اما در نهایت بسیاری از افراد مبتلا به سرطان ریه علائم زیر را دارند:
- سرفه مداوم
- سرفه‌های خونی یا هموپتیزی
- کاهش وزن ناگهانی
- گرفتگی صدا
- عفونت‌های مکرر
- درد قفسه سینه که با سرفه یا خنده بیشتر می‌شود.
سرفه
سرفه شایع‌ترین علامت سرطان ریه است. ۷۵ درصد از بیماران در مراحل اولیه بیماری با مشکل سرفه معمولی مواجه می‌شوند، اما اکثریت آنها این وضعیت را غیرطبیعی نمی‌دانند زیرا از سرفه ناشی از سیگار شکایت دارند. به همین دلیل، علامت سرفه که در مرحله اولیه دیده می‌شود، اغلب نادیده گرفته می‌شود.
تنگی نفس
توده‌ای که با سرطان ایجاد می‌شود ممکن است باعث تنگی راه هوایی، ادم در پوشش ریه و از دست دادن حرکت در عضله دیافراگم شود. همه این شرایط منجر به شکایاتی مانند تنگی نفس و مشکل در تنفس می‌شود که به آن تنگی نفس می‌گویند.
درد قفسه سینه
حتی اگر بافت ریه فاقد احساس درد باشد، درد ممکن است در مناطقی که سلول‌های تومور گسترش می‌یابند ایجاد شود. هنگامی که سرطان ریه به دیواره قفسه سینه یا به گروه سلول‌های عصبی به نام شبکه بازویی در ناحیه زیر بغل متاستاز می‌دهد، فرد ممکن است از درد قفسه سینه و درد در بالای بازو یا‌شانه شکایت کند.
کاهش وزن ناگهانی
مانند تمام بیماری‌های سرطانی، کاهش وزن ناگهانی در سرطان ریه رخ می‌دهد. با این حال، این ممکن است علامتی باشد که اغلب در مراحل بعدی سرطان یا در حضور متاستاز‌های کبدی رخ می‌دهد.
هموپتیزی
سرفه خونی که از نظر پزشکی هموپتیزی نامیده می‌شود، یکی از علائم مهمی است که در برخی از موارد سرطان ریه مشاهده می‌شود. معمولاً در نتیجه گسترش تومور به دستگاه تنفسی فوقانی رخ می‌دهد.
عفونت‌های مکرر ریه
حملات پنومونی مکرر یا غیر التیام بخش، به ویژه در افرادی که سیگار طولانی مدت مصرف می‌کنند، ممکن است نشانه سرطان ریه باشد.
مرحله بندی سرطان ریه چگونه است؟
مرحله بندی سرطان یا استیج سرطان به پزشک در تعیین تصمیمات درمانی کمک می‌کند. پزشکان از اصطلاحات خاصی برای توصیف مراحل سرطان استفاده می‌کنند ، اما یک روش ساده برای توصیف مرحله بندی می‌تواند به شرح زیر باشد:
- موضعی: سرطان محدود به ریه است.
- منطقه‌ای: سرطان به غدد لنفاوی درون قفسه سینه گسترش یافته است.
- از راه دور: سرطان به سایر قسمت های بدن گسترش یافته است.
همچنین بخوانید: تفاوت گرید و استیج در سرطان
چگونه سرطان ریه تشخیص و کنترل می شود؟
تشخیص قطعی سرطان ریه با تصویربرداری از تومور انجام می شود. نظر کلی در راستای نکات مهم در شرح حال بیمار و یافته های کشف شده در معاینه بالینی شکل می گیرد، اما این علائم باید توسط معاینات آزمایشگاهی و رادیولوژی تایید شود. آزمایشات اصلی مورد استفاده برای تشخیص سرطان ریه عبارتند از:
- رادیوگرافی مستقیم
- سی تی اسکن(CT)
- ام ار ای (MRI)
- پت اسکن (PET)
- برونکوسکوپی
- نمونه برداری یا بیوپسی آسپیراسیون با سوزن ظریف ترانس قفسه سینه
- توراکوسکوپی
برای تشخیص ابتدا از رادیوگرافی مستقیم استفاده می شود و برخی از تصاویر نشان دهنده بیماری مانند ندول های ریه، ارتشاح، پری ناف، آتلکتازی، باز شدن مدیاستن، وجود مایع در غشای ریه و افزایش شفافیت ناحیه ای را می توان تشخیص داد. پس از این، سی تی اسکن ریه به عنوان معاینه دوم مورد استفاده قرار می‌گیرد. در فرآیند بعدی، سایر روش‌های تصویربرداری که توسط پزشک ضروری تشخیص داده می‌شود، ممکن است برای تعیین نکات مهمی مانند مرحله‌بندی بیماری، تعیین روش درمانی ترجیحی و تشخیص درگیری اندام‌ها استفاده شود.
برونکوسکوپی:
برونکوسکوپی نوعی روش آندوسکوپی است که تحت بی‌حسی موضعی یا آرام‌بخشی آگاهانه برای معاینه مجاری تنفسی و ریه‌ها بعد از ناحیه حنجره از طریق بینی یا دهان بیمار و انجام برخی اقدامات و مداخلات برای تشخیص و درمان استفاده می‌شود.
اندو یعنی درون، اسکوپی یعنی نگاه کردن، دیدن، یعنی نگاه کردن به درون بدن. برونکوسکوپی در لغت به معنای نگاه کردن به داخل مجاری تنفسی است که طی این روش آناتومی درخت برونش بررسی می‌شود و بسیاری از بیماری‌ها به ویژه سرطان ریه قابل تشخیص است. برونکوسکوپ‌های انعطاف‌پذیر که می‌توانند خم شوند بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نمونه برداری:
برای تشخیص سرطان ریه، نیاز به نمونه برداری یعنی برداشتن سلول‌ها یا بافت‌ها از توده مشکوک است. نمونه برداری را می‌توان از طریق دوربینی که از طریق لوله‌های تنفسی (به نام برونکوسکوپی) تغذیه می‌شود یا با سوزنی که از طریق پوست وارد تومور ریه می‌شود، انجام داد. اگر این رویکردها موفقیت آمیز نباشند، برای تشخیص به جراحی نیاز است. نمونه برداری در تعیین بودن یا نبودن سرطان و نوع سرطان ریه مهم است.
غربالگری سرطان ریه:
غربالگری به آزمایش یک فرد که هیچ علامتی از سرطان ریه ندارد ولی در معرض خطر ابتلا به آن است گفته می‌شود. این فرایند به دلیل یافتن سرطان ریه در مرحله‌ای است که بتواند بهتر درمان شود.
توراکوسکوپی:
توراکوسکوپی یک روش تشخیصی است که برای مشاهده وضعیت حفره پلور، یعنی فضای بین لایه خارجی ریه و لایه داخلی قفسه سینه انجام می‌شود.
پزشک این روش را زمانی انجام می‌دهد که سایر روش‌های معاینه ریه مانند سی تی اسکن یا اشعه ایکس قفسه سینه نتوانند تصویر خاصی از اختلالات ریوی ارائه دهند.
نرخ بقای سرطان ریه
متأسفانه بیش از دو سوم کل بیماران مبتلا به سرطان ریه در اواخر مرحله و در صورت وجود تومور در بیش از یک محل در بدن تشخیص داده می‌شوند با وجود پیشرفت‌های اخیر، میزان بقای ۵ ساله سرطان ریه در مقایسه با سایر سرطان‌های شایع، به ویژه در شرایط پیشرفته، هنوز ضعیف است. هرچه بیماری زودتر تشخیص داده شود احتمال زنده ماندن بیشتر خواهد بود. تقریباً از هر ۳ نفر ۱ نفر پس از تشخیص، حداقل ۱ سال زندگی می‌کند و از هر ۲۰ نفر ۱ نفر حداقل ۱۰ سال زندگی می‌کند.
چه افرادی در معرض خطر هستند؟
۸۰ تا ۹۰ درصد بیماران مبتلا به سرطان ریه سابقه مصرف دخانیات دارند و یکی از عوامل افزایش خطر ابتلا به سرطان ریه است. مواردی چون سن شروع سیگار کشیدن، مدت زمان مصرف سیگار، نوع سیگار مصرف شده (مانند فیلتر شده، فیلتر نشده، سیگار، میزان کم قطران و نیکوتین و غیره) و میزان سیگار مصرفی روزانه در افزایش این تاثیر دخیل هستند و خطر ابتلا به سرطان را در مقایسه با افراد غیر سیگاری ۱۰ تا ۳۰ برابر افزایش می‌دهد.
این خطر به ویژه پس از ۲۰ بسته در سال به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. قرارگرفتن در معرض دود سیگار نیز خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش می‌دهد. همچنین عوامل صنعتی و محیطی برای ایجاد سرطان ریه مهم هستند. رابطه‌ای بین قرارگرفتن در معرض موادی مانند گاز رادون، آزبست، آلودگی هوا، رادیوایزوتوپ‌ها، فلزات سنگین و گاز خردل و سرطان ریه ایجاد شده است.
علاوه بر موارد فوق، سرطان ریه عمدتا افراد مسن را درگیر می‌کند و در افراد کمتر از ۴۰ سال نادر است.
درمان این سرطان چگونه است؟
گزینه‌های درمانی سرطان ریه، بسته به نوع و مرحله سرطان، اندازه و موقعیت آن در ریه متفاوت است. کسانی که در مرحله موضعی تشخیص داده می‌شوند درمان موثرتری خواهند داشت. اما متأسفانه، در بیشتر افراد وقتی بیماری در خارج از قفسه سینه گسترش یافته یا گره‌های قفسه سینه را درگیر کرده، تشخیص داده می‌شود. ریه‌ها اندام‌های بسیار حساسی هستند و ممکن است برخی از اشکال درمانی را به راحتی نپذیرند. به همین دلیل سرطان ریه یکی از فقیرترین میزان بقا در بین همه سرطان‌ها است. گزینه‌های درمان عبارت است از:
عمل جراحی
اگر این بیماری زود تشخیص داده شود و سلول‌های سرطانی در یک منطقه کوچک محدود باشند، جراحی برای برداشتن ناحیه آسیب دیده ریه توصیه می‌شود. جراح تشخیص می‌دهد که تومور قابل جراحی است. در بیماران با مشکلات پزشکی متعدد یا عملکرد ضعیف ریه، جراحی بهترین گزینه نیست.
اینکه چه مقدار بافت ریه برداشته شود و از چه نوع روش جراحی استفاده شود، به محل قرارگیری تومور در ریه، اندازه آن، نوع بدن، وزن بیمار و هرگونه عمل جراحی قبلی در قفسه سینه بستگی دارد. در صورت نیاز به برداشتن، روش‌های حداقل تهاجمی در نظر گرفته می‌شوند. عمل جراحی شامل سه نوع جراحی می‌شود:
- برداشتن محدود: به عمل برداشتن قسمت کمی از ریه، برداشتن قطعه‌ای گفته می‌شود.
- لوبکتومی: برداشتن یک قسمت مشخص شده از ریه، یک لوبکتومی است. این شایع‌ترین جراحی است که برای سرطان ریه انجام می‌شود.
- پنومونکتومی: برداشتن کل ریه را پنومونکتومی می‌گویند.
بهبودی پس از جراحی، بستگی به میزان جراحی، سن و تناسب کلی بیمار بستگی دارد. بسیاری از بیماران در طی سه تا چهار روز پس از جراحی به خانه برمی‌گردند. بیمارانی که تحت جراحی کم تهاجمی قرار می‌گیرند، سه هفته پس از جراحی می‌توانند به کار خود برگردند.
شیمی درمانی
برای درمان افراد مبتلا به بیماری پیشرفته استفاده می‌شود، در مرحله پیشرفته سرطان به قسمت دیگری از بدن گسترش یافته است و دیگر نمی‌توان با موفقیت از طریق جراحی برداشته شود. این روش درمانی استفاده از داروهایی است که برای از بین بردن سلول‌های در حال رشد سریع طراحی شده است. شیمی درمانی مستقیماً به داخل ورید تزریق می‌شود یا از طریق کاتتر تجویز می‌شود. کاتتر یک لوله نازک است که درون یک رگ بزرگ قرار گرفته و در آنجا نگهداری می‌شود تا دیگر نیازی به آن نباشد. بعضی از داروهای شیمی درمانی به صورت قرص مصرف می‌شوند. در مراحل اولیه سرطان سلول‌های غیر کوچک، شیمی درمانی همراه با جراحی برای بهبود میزان بقا استفاده می‌شود. در مراحل پیشرفته‌تر سرطان، سلول‌های غیر کوچک و در تمام مراحل سرطان سلول‌های کوچک، از ترکیب شیمی درمانی و درمان‌های هدفمند برای تسکین علائم و افزایش عمر استفاده می‌شود.
آیا شیمی درمانی عوارض دارد؟
شیمی درمانی هم سلول‌های طبیعی و هم سلول‌های سرطانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. پزشکان سعی می‌کنند ضمن درمان مناسب سرطان، تا حد امکان از بروز عوارض جانبی جلوگیری کنند. عوارض جانبی تا حد زیادی به نوع دارو و مقدار داده شده بستگی دارد. عوارض می‌تواند برای هر فرد متفاوت باشد و گاهی موقتی است. عوارض جانبی شایع شیمی درمانی شامل حالت تهوع و استفراغ، ریزش مو، زخم‌های دهان یا خستگی است.
درمان‌های هدفمند
دسته جدیدی از داروها هستند که برای عملکرد در برابر ضعف‌های خاص سلول‌های سرطانی یا بافت‌های حمایتی اطراف مانند رگ‌های خونی طراحی شده‌اند، که شیوع سرطان را کاهش می‌دهد. به این داروها؛ داروی هدفمند و به روش استفاده از آنها تارگت تراپی گفته می‌شود. این نوع درمان شامل آنتی بادی‌های مونوکلونال، واکسن‌ها و ژن درمانی است. این داروها می‌توانند به صورت خوراکی یا IV تجویز می‌شوند. آنها با تغییراتی خاص در ژن‌ها یا گیرنده‌های سلولی در سرطان بیش‌ترین تأثیر را دارند.
پرتو درمانی
پرتودرمانی نوعی اشعه ایکس با انرژی زیاد است که سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. می‌تواند به عنوان یک درمان اولیه، یا در ترکیب با شیمی درمانی استفاده شود. پرتودرمانی یک درمان متمرکز است، به این معنی که برای به حداکثر رساندن تأثیر آن بر سلول‌های سرطانی در حالی که آسیب سلول‌های طبیعی را به حداقل می‌رساند، طراحی شده است. تابش برای درمان سرطان ریه غالباً از طریق دستگاه (اشعه خارجی) انجام می‌شود.
عوارض پرتو درمانی
عوارض جانبی پرتودرمانی عمدتا به بخشی از بدن که تحت درمان است و دوز درمان بستگی دارد. عوارض جانبی رایج پرتودرمانی درد قفسه سینه، گلودرد، خشکی گلو، مشکل در بلعیدن، خستگی، تغییرات پوستی در محل درمان یا از دست دادن اشتها است.
چگونه می‌توانم از سرطان ریه جلوگیری کنم؟
سرطان ریه بیماری است تا حدود زیادی قابل‌پیشگیری است. رعایت موارد زیر به شما کمک می‌کند تا حد زیادی خطر ابتلا به سرطان ریه را کاهش دهید:
- سیگار نکشیدن: اگر سیگار می‌کشید ، آن را ترک کنید. از تنفس در دود افرادی که سیگار می‌کشند نیز خودداری کنید.
- افرادی که دارای الیاف آزبست در محیط یا محیط کار خود هستند باید از ماسک‌های تنفسی محافظ حرفه‌ای استفاده کنند.
- دوری از مناطقی که آلودگی هوا در آنها شدید است بسیار مهم است.
- قرار نگرفتن در معرض مواد شیمیایی شناخته شده در ایجاد سرطان، خطر دچار شدن به سرطان ریه را کاهش می‌دهد، مانند: آرسنیک، آزبست، بریلیم، کادمیوم، مواد حاوی نیکل یا کروم، محصولات زغال سنگ و همچنین آلودگی هوا ، مانند اگزوز موتورهای دیزلی
- رژیم غذایی سالم داشته باشید. ایجاد یک رژیم غذایی سالم و افزایش فعالیت بدنی از جمله راه‌های محافظت در برابر سرطان ریه است.
- در برابر قرارگرفتن در معرض تشعشع باید احتیاط کرد.
