شایع‌ترین علت مرگ و میر ناشی از سرطان در سراسر جهان، سرطان ریه است. نوعی سرطان که از ریه‌ها شروع می‌شود. هنگامی ایجاد می‌شود که روند طبیعی تقسیم و رشد سلول مختل شود و جای خود را به رشد غیر طبیعی و غیرقابل کنترل بدهد. در این حالت سلول‌ها به یک توده یا تومور تبدیل می‌شوند. هرگونه رشد غیرطبیعی در بدن که به طور مستقیم به بافت‌ها و اندام‌های اطراف حمله کند و به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد یا پس از برداشتن بتواند دوباره رشد کند، سرطان نامیده می‌شود.
سرطانی که از ریه‌ها شروع می‌شود، سرطان اولیه ریه نامیده می‌شود. سرطانی که از جای دیگری در بدن به ریه‌ها سرایت می‌کند به عنوان سرطان ثانویه ریه شناخته می‌شود. این مقاله در مورد سرطان اولیه ریه است. در این مقاله به تمام مطالب مربوط به این عارضه از جمله انواع، علائم، تشخیص و درمان آن پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.
ساختار و عملکرد طبیعی ریه‌ها
ریه‌های شما، ۲ اندام اسفنج مانند در قفسه سینه شما هستند. ریه راست دارای ۳ بخش است که هر بخش لوب نامیده می‌شود. ریه چپ شما ۲ لوب دارد. ریه سمت چپ کوچکتر است زیرا قلب در آن طرف بدن فضای بیشتری را اشغال کرده است.
وقتی نفس می‌کشید، هوا از طریق دهان یا بینی وارد بدن شده سپس، از طریق نای داخل ریه‌ها می‌شود. نای به لوله‌هایی به نام برونش تقسیم می‌شود که وارد ریه‌ها شده و به برونش‌های کوچکتر تقسیم می‌شوند. پس از تقسیم شاخه‌های کوچک‌تری به نام برونشیل تشکیل می‌شوند. در انتهای برونشیول‌ها کیسه‌های هوایی کوچکی وجود دارد که به آلوئول معروف هستند. آلوئول‌ها از هوای استنشاق شده اکسیژن را در خون جذب می‌کنند و هنگام بازدم دی اکسید کربن را از خون خارج می‌کنند. دریافت اکسیژن و خلاص شدن از شر دی اکسید کربن از عملکردهای اصلی ریه ها است. سرطان‌های ریه به طور معمول از سلول‌های پوشاننده نایژه‌ها و قسمت‌های برونشیول‌ها یا آلوئول‌ها شروع می‌شود.
انواع سرطان ریه
دو نوع اصلی وجود دارد و بسیار متفاوت از هم درمان می‌شوند.
۱-سرطان ریه سلول غیر کوچک (NSCLC)
حدود ۸۰٪ تا ۸۵٪ سرطان‌های ریه NSCLC هستند. زیرگروه‌های اصلی NSCLC آدنوکارسینوم، کارسینوم سلول سنگفرشی و سرطان سلول بزرگ هستند. این زیرگروه‌ها که از انواع مختلف سلول‌های ریوی شروع می‌شوند، همگی به عنوان NSCLC گروه بندی می‌شوند زیرا درمان و عملکرد آن‌ها اغلب مشابه است.
- آدنوکارسینوما: آدنوکارسینوماها از سلول‌هایی که به طور معمول موادی مانند مخاط ترشح می‌کنند شروع می‌شوند. این نوع عمدتا در افراد سیگاری وجود دارد، علاوه بر آن به عنوان شایع‌ترین نوع سرطان ریه در افراد غیر سیگاری هم دیده می‌شود. این شیوع در خانم‌ها بیشتر از آقایان است و بیشتر از سایر انواع این سرطان در افراد جوان بروز می‌کند. آدنوکارسینوما معمولاً در قسمت‌های خارجی ریه دیده می‌شود.
- کارسینوم سلول سنگفرشی: کارسینوم سلول سنگفرشی از سلول‌های سنگفرشی شروع می‌شود. این سلول‌ها، سلول‌های مسطحی هستند که درون مجاری تنفسی ریه‌ها را پوشانده‌اند. این گروه سرطان اغلب با سابقه سیگار کشیدن در ارتباط هستند و تمایل دارند در قسمت مرکزی ریه‌ها، نزدیک مجاری اصلی تنفسی پیدا شوند.
- سرطان سلول بزرگ (تمایز نیافته): کارسینوم سلول بزرگ می‌تواند در هر قسمت از ریه ظاهر شود. تمایل به رشد و گسترش سریع دارد و درمان را دشوار می‌کند.
- زیر گروه‌های دیگر: چند زیرگروه دیگر از NSCLC، مانند آدنوسکواموز کارسینوما و سرطان سارکوماتوئید، بسیار کمتر شایع هستند.
۲-سرطان ریه سلول کوچک (SCLC)
حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از کل سرطان‌های ریه SCLC هستند. این نوع سرطان ریه سریع‌تر از NSCLC رشد و گسترش می‌یابد. از همین جهت، تمایل دارد که به خوبی به شیمی درمانی و پرتودرمانی پاسخ دهد اما متأسفانه، برای بیشتر افراد سرطان دوباره برمی‌گردد.
انواع دیگر تومورهای ریه
همراه با انواع اصلی سرطان ریه، تومورهای دیگری نیز می‌توانند در ریه‌ها ایجاد شوند.
- تومورهای کارسینوئید ریه: تومورهای کارسینوئید ریه کمتر از ۵٪ تومورهای ریه را تشکیل می‌دهند. بیشتر این‌ها به آرامی رشد می‌کنند.
- انواع دیگر سرطان ریه مانند کارسینومای کیستیک آدنوئید، لنفوم و سارکوم و همچنین تومورهای خوش خیم ریه مانند هامارتوم بسیار نادر است. این موارد، متفاوت از سرطان‌های ریه درمان می‌شوند.
سرطان‌هایی که از اندام‌های دیگر (مانند پستان، لوزالمعده، کلیه یا پوست) شروع می‌شوند، گاهی اوقات می‌توانند به ریه‌ها منتقل شوند (متاستاز کنند)، اما این‌ها سرطان ریه نیستند. به عنوان مثال، سرطانی که از پستان شروع می‌شود و به ریه‌ها منتقل می‌شود، هنوز سرطان پستان است. درمان سرطان متاستاتیک ریه‌ها براساس محل شروع آن (محل سرطان اولیه) است.
علائم نشان دهنده‌ی سرطان ریه
در مراحل اولیه سرطان ریه، معمولاً هیچ علامت و نشانه‌ای وجود ندارد، اما در نهایت بسیاری از افراد مبتلا، به این علائم دچار می‌شوند؛ از جمله:
- سرفه مداوم
- سرفه‌های خونی
- خستگی و لاغری بدون دلیل
- گرفتگی صدا
- عفونت‌هایی که برمی‌گردند، از بین نمی‌روند.
- درد قفسه سینه که با سرفه یا خنده بیشتر می‌شود.
- احساس درد در استخوان
مرحله بندی سرطان ریه چگونه است؟
مرحله بندی به پزشک در تعیین تصمیمات درمانی کمک می‌کند. پزشکان از اصطلاحات خاصی برای توصیف مراحل سرطان استفاده می‌کنند ، اما یک روش ساده برای توصیف مرحله بندی می‌تواند به شرح زیر باشد:
- موضعی: سرطان محدود به ریه است.
- منطقه‌ای: سرطان به غدد لنفاوی درون قفسه سینه گسترش یافته است.
- از راه دور: سرطان به سایر قسمت های بدن گسترش یافته است.
چگونه سرطان ریه تشخیص و کنترل می شود؟
- نمونه برداری: برای تشخیص سرطان ریه، نیاز به نمونه برداری یعنی برداشتن سلول‌ها یا بافت‌ها از توده مشکوک است. نمونه برداری را می‌توان از طریق دوربینی که از طریق لوله‌های تنفسی (به نام برونکوسکوپی) تغذیه می‌شود یا با سوزنی که از طریق پوست وارد تومور ریه می‌شود، انجام داد. اگر این رویکردها موفقیت آمیز نباشند، برای تشخیص به جراحی نیاز است. نمونه برداری در تعیین بودن یا نبودن سرطان و نوع سرطان ریه مهم است.
- آزمایشات بالینی: برای برخی از بیماران، شرکت در آزمایش بالینی یک انتخاب درمانی است. آزمایشات بالینی برای بررسی ایمن و موثر بودن درمان‌های سرطان انجام می‌شود. بسیاری از درمان‌های استاندارد امروزی سرطان بر اساس آزمایشات بالینی قبلی است.
- غربالگری سرطان ریه: غربالگری به آزمایش یک فرد که هیچ علامتی از سرطان ریه ندارد ولی در معرض خطر ابتلا به آن است گفته می‌شود. این فرایند به دلیل یافتن سرطان ریه در مرحله‌ای است که بتواند بهتر درمان شود.
نرخ بقای سرطان ریه
متأسفانه بیش از دو سوم کل بیماران مبتلا به سرطان ریه در اواخر مرحله و در صورت وجود تومور در بیش از یک محل در بدن تشخیص داده می‌شوند با وجود پیشرفت‌های اخیر، میزان بقای ۵ ساله سرطان ریه در مقایسه با سایر سرطان‌های شایع، به ویژه در شرایط پیشرفته، هنوز ضعیف است. هرچه بیماری زودتر تشخیص داده شود احتمال زنده ماندن بیشتر خواهد بود. تقریباً از هر ۳ نفر ۱ نفر پس از تشخیص، حداقل ۱ سال زندگی می‌کند و از هر ۲۰ نفر ۱ نفر حداقل ۱۰ سال زندگی می‌کند.
چه افرادی در معرض خطر هستند؟
- سرطان ریه عمدتا افراد مسن را درگیر می‌کند. در افراد کمتر از ۴۰ سال نادر است.
- اگرچه افرادی که هرگز سیگار نکشیده‌اند می‌توانند به سرطان ریه مبتلا شوند، اما سیگار کشیدن شایع‌ترین علت است. زیرا سیگار کشیدن شامل استنشاق منظم تعدادی از مواد سمی مختلف است.
درمان این سرطان چگونه است؟
گزینه‌های درمانی سرطان ریه، بسته به نوع و مرحله سرطان، اندازه و موقعیت آن در ریه متفاوت است. کسانی که در مرحله موضعی تشخیص داده می‌شوند درمان موثرتری خواهند داشت. اما متأسفانه، در بیشتر افراد وقتی بیماری در خارج از قفسه سینه گسترش یافته یا گره‌های قفسه سینه را درگیر کرده، تشخیص داده می‌شود. ریه‌ها اندام‌های بسیار حساسی هستند و ممکن است برخی از اشکال درمانی را به راحتی نپذیرند. به همین دلیل سرطان ریه یکی از فقیرترین میزان بقا در بین همه سرطان‌ها است. گزینه‌های درمان عبارت است از:
عمل جراحی
اگر این بیماری زود تشخیص داده شود و سلول‌های سرطانی در یک منطقه کوچک محدود باشند، جراحی برای برداشتن ناحیه آسیب دیده ریه توصیه می‌شود. جراح تشخیص می‌دهد که تومور قابل جراحی است. در بیماران با مشکلات پزشکی متعدد یا عملکرد ضعیف ریه، جراحی بهترین گزینه نیست.
اینکه چه مقدار بافت ریه برداشته شود و از چه نوع روش جراحی استفاده شود، به محل قرارگیری تومور در ریه، اندازه آن، نوع بدن، وزن بیمار و هرگونه عمل جراحی قبلی در قفسه سینه بستگی دارد. در صورت نیاز به برداشتن، روش‌های حداقل تهاجمی در نظر گرفته می‌شوند. عمل جراحی شامل سه نوع جراحی می‌شود:
- برداشتن محدود: به عمل برداشتن قسمت کمی از ریه، برداشتن قطعه‌ای گفته می‌شود.
- لوبکتومی: برداشتن یک قسمت مشخص شده از ریه، یک لوبکتومی است. این شایع‌ترین جراحی است که برای سرطان ریه انجام می‌شود.
- پنومونکتومی: برداشتن کل ریه را پنومونکتومی می‌گویند.
بهبودی پس از جراحی، بستگی به میزان جراحی، سن و تناسب کلی بیمار بستگی دارد. بسیاری از بیماران در طی سه تا چهار روز پس از جراحی به خانه برمی‌گردند. بیمارانی که تحت جراحی کم تهاجمی قرار می‌گیرند، سه هفته پس از جراحی می‌توانند به کار خود برگردند.
شیمی درمانی
برای درمان افراد مبتلا به بیماری پیشرفته استفاده می‌شود، در مرحله پیشرفته سرطان به قسمت دیگری از بدن گسترش یافته است و دیگر نمی‌توان با موفقیت از طریق جراحی برداشته شود. این روش درمانی استفاده از داروهایی است که برای از بین بردن سلول‌های در حال رشد سریع طراحی شده است. شیمی درمانی مستقیماً به داخل ورید تزریق می‌شود یا از طریق کاتتر تجویز می‌شود. کاتتر یک لوله نازک است که درون یک رگ بزرگ قرار گرفته و در آنجا نگهداری می‌شود تا دیگر نیازی به آن نباشد. بعضی از داروهای شیمی درمانی به صورت قرص مصرف می‌شوند. در مراحل اولیه سرطان سلول‌های غیر کوچک، شیمی درمانی همراه با جراحی برای بهبود میزان بقا استفاده می‌شود. در مراحل پیشرفته‌تر سرطان، سلول‌های غیر کوچک و در تمام مراحل سرطان سلول‌های کوچک، از ترکیب شیمی درمانی و درمان‌های هدفمند برای تسکین علائم و افزایش عمر استفاده می‌شود.
آیا شیمی درمانی عوارض دارد؟
شیمی درمانی هم سلول‌های طبیعی و هم سلول‌های سرطانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. پزشکان سعی می‌کنند ضمن درمان مناسب سرطان، تا حد امکان از بروز عوارض جانبی جلوگیری کنند. عوارض جانبی تا حد زیادی به نوع دارو و مقدار داده شده بستگی دارد. عوارض می‌تواند برای هر فرد متفاوت باشد و گاهی موقتی است. عوارض جانبی شایع شیمی درمانی شامل حالت تهوع و استفراغ، ریزش مو، زخم‌های دهان یا خستگی است.
درمان‌های هدفمند
دسته جدیدی از داروها هستند که برای عملکرد در برابر ضعف‌های خاص سلول‌های سرطانی یا بافت‌های حمایتی اطراف مانند رگ‌های خونی طراحی شده‌اند، که شیوع سرطان را کاهش می‌دهد. این نوع درمان شامل آنتی بادی‌های مونوکلونال، واکسن‌ها و ژن درمانی است. این داروها می‌توانند به صورت خوراکی یا IV تجویز می‌شوند. آن‌ها با تغییراتی خاص در ژن‌ها یا گیرنده‌های سلولی در سرطان بیش‌ترین تأثیر را دارند.
پرتو درمانی
پرتودرمانی نوعی اشعه ایکس با انرژی زیاد است که سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. می‌تواند به عنوان یک درمان اولیه، یا در ترکیب با شیمی درمانی استفاده شود. پرتودرمانی یک درمان متمرکز است، به این معنی که برای به حداکثر رساندن تأثیر آن بر سلول‌های سرطانی در حالی که آسیب سلول‌های طبیعی را به حداقل می‌رساند، طراحی شده است. تابش برای درمان سرطان ریه غالباً از طریق دستگاه (اشعه خارجی) انجام می‌شود.
عوارض پرتو درمانی
عوارض جانبی پرتودرمانی عمدتا به بخشی از بدن که تحت درمان است و دوز درمان بستگی دارد. عوارض جانبی رایج پرتودرمانی درد قفسه سینه، گلودرد، خشکی گلو، مشکل در بلعیدن، خستگی، تغییرات پوستی در محل درمان یا از دست دادن اشتها است.
چگونه می‌توانم از سرطان ریه جلوگیری کنم؟
هیچ راه مطلقی برای جلوگیری از سرطان ریه وجود ندارد. اما مواردی وجود دارد که خطر شما را کاهش می‌دهد.
- سیگار نکشیدن: اگر سیگار می‌کشید ، آن را ترک کنید. از تنفس در دود افرادی که سیگار می‌کشند نیز خودداری کنید.
- قرار نگرفتن در معرض مواد شیمیایی شناخته شده در ایجاد سرطان، خطر دچار شدن به سرطان ریه را کاهش می‌دهد، مانند: آرسنیک، آزبست، بریلیم، کادمیوم، مواد حاوی نیکل یا کروم، محصولات زغال سنگ و همچنین آلودگی هوا ، مانند اگزوز موتورهای دیزلی
- رژیم غذایی سالم داشته باشید.
