روش درمانی تارگت تراپی که با نام درمان هدفمند نیز شناخته می‌شود، از روش‌های جدید درمانی است که در از بین بردن و نابودی انواع سلول‌های سرطانی کاربرد دارد. همانطور که از نام این روش پیداست، می‌توان از داروهای آن برای حمله به اهداف خاصی مانند گیرنده‌ها یا پروتئین‌های سلول‌های سرطانی استفاده کرد.
در واقع، در این روش از درمان سرطان، به فرد بیمار داروهای بخصوصی داده می‌شود که در سطح آنها مارکرها یا نشانه‌های مشخصی قرار گرفته‌اند و تعیین‌کننده فعالیت و عملکرد سلول‌های غیرطبیعی و یا همان سلول‌های سرطانی در بدن فرد بیمار می‌باشند.
این روش درمانی به واسطه حمله به مشخصه‌های ژنتیکی سلول که باعث رشد و تقسیم آن می‌شوند، با هدف کند کردن رشد تومور سرطانی و یا متوقف کردن آن انجام می‌شود. علاوه بر آن، داروهای تارگت‌تراپی در برخی موارد می‌تواند به سایر روش‌های درمانی سرطان مانند شیمی درمانی نیز، کمک کند.
در این مقاله می خوانید :
تارگت تراپی چیست؟
تارگت تراپی یا درمان هدفمند، یکی از روش‌های پیشرفته در درمان سرطان است که با استفاده از داروها، به طور دقیق به پروتئین‌هایی که در تنظیم رشد، تقسیم و گسترش سلول‌ها نقش دارند، حمله می‌کند. این روش بر پایه شناخت دقیق از مولکول‌های مهم درون سلولی استوار است و با تجزیه و تحلیل عمیق ژنتیک، تغییرات DNA و ویژگی‌های پروتئین‌های مرتبط با سرطان، به طراحی داروها برای هدف‌گیری و کنترل این پروتئین‌ها می‌پردازد.
هر چه پیشرفت‌های جدیدی در حوزه تحقیقات پزشکی اطلاعات بیشتری از این عوامل مولکولی فراهم می‌کند، امکان طراحی و توسعه درمان‌های دقیق‌تر و مؤثرتر برای کنترل و درمان سرطان بهبود می‌یابد.
انواع مختلف درمان تارگت تراپی
درمان تارگت تراپی در چندین نوع مختلف انجام می‌شود. بهترین نوع تارگت تراپی در بیماران توسط پزشک معالج آنها انجام می‌شود. که رایج‌ترین انواع این روش‌ها، عبارتند از:
- آنتی‌بادی‌های مونوکلونال
- داروهای مولکولی کوچک
- ایمونوتراپی
- هورمون درمانی
در ادامه به بررسی هر یک از این انواع پرداخته‌ایم.
آنتی‌بادی‌های مونوکلونال
این آنتی‌بادی‌ها نوعی استراتژی درمانی هستند که با هدف حمله به ویژگی‌های خاص موجود در سلول‌های سرطانی مورد استفاده قرار می‌گیرند و از مولکول‌های مهندسی شده، تشکیل شده‌اند. ممکن است از این آنتی‌بادی‌ها به صورت جداگانه و به‌تنهایی با هدف از بین بردن سلول‌های سرطانی یا حتی به‌عنوان حامل سایر مواد برای اهداف درمانی یا تشخیص استفاده شود.
به‌عنوان مثال، می‌توان مواد و داروهای مربوط به روش شیمی درمانی یا حتی مواد رادیواکتیو را به آنتی‌بادی‌های مونوکلونال متصل کرد تا در نهایت این آنتی‌بادی‌ها این مواد را مستقیما به سلول‌های سرطانی برسانند. برخی درمان‌های جزئی‌تر و خاص‌تر روش تارگت‌تراپی مانند استفاده از داروهای مولکولی کوچک و درمان ایمونوتراپی ممکن است در گروه آنتی بادی‌های مونوکلونل قرار بگیرند و از این طریق به سلول‌های سرطانی برسند.
داروهای مولکولی کوچک
آن دسته از مولکول‌هایی توسط این داروها مورد هدف قرار می‌گیرند که وزن مولکولی کمی دارند؛ در این‌صورت به دلیل اندازه بسیار کوچک این مولکول‌ها، بهتر می‌توانند به سلول‌ها نفوذ کرده و هدف مورد نظر خود، که همان مولکول‌ها و سلول‌های سرطانی هستند را، پیدا کنند. به‌عنوان مثال، برخی از مهارکننده‌های EGFR، مهارکننده‌های آنژیوژنز و حتی القاکننده‌های آپوپتوز نمونه‌هایی از داروهای مولکولی کوچک محسوب می‌شوند.
ایمونوتراپی
این روش از درمان تارگت تراپی، مجموعه وسیعی از درمان‌ها را شامل می‌شود که برای تشخیص بهتر و حمله به سلول‌های سرطانی طراحی می‌شوند و هدف‌شان بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن برای تشخیص دقیق‌تر است. تعدادی از درمان‌های ایمونوتراپی نیز هستند که ارتباط بین گیرنده‌های خاص روی سلول‌های سرطانی یا سلول‌های ایمنی را مورد هدف قرار می‌دهند. از جمله داروهای ایمونوتراپی می‌توان به داروهای مهارکننده چک پوینت اشاره کرد.
هورمون درمانی
شاید جالب باشد بدانید که تعدادی از انواع سرطان‌ها هستند که برای رشد به هورمون نیاز دارند. در این‌صورت، روش‌های هورمون درمانی در درمان تارگت‌تراپی، هورمونی خاص که غالبا استروژن هست را مورد هدف قرار داده و مقدار این هورمون و تولید هورمون‌های جدید در بدن را کاهش می‌دهند و حتی از تغذیه سلول‌های سرطانی نیز جلوگیری می‌کنند.
نحوه عملکرد تارگت تراپی
تارگت تراپی یا درمان هدفمند در درمان سرطان، با هدف هدف‌گیری و حمله دقیق به پروتئین‌ها یا مولکول‌های مهمی که در رشد و تقسیم سلول‌های سرطانی نقش دارند، انجام می‌شود. این روش درمانی از تغییرات و ویژگی‌های بیولوژیکی سلول‌های سرطانی بهره می‌برد تا داروها به صورت دقیق‌تری به سلول مورد نظر خود برسند. در نتیجه، می‌توان گفت درمان تارگت تراپی با استفاده از روش‌های زیر با بیماری سرطان مقابله کرده و آن را درمان می‌کند.
۱. سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و از این طریق سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد.
یکی از دلایل رشد سلول‌های سرطانی پنهان شدن این سلول‌ها از سیستم ایمنی بدن است. برای این منظور، برخی از روش‌های تارگت تراپی می‌توانند باعث مشخص شدن سلول‌های سرطانی شده و از این طریق، یافتن و از بین‌بردن این سلول‌ها برای سیستم ایمنی بدن راحت‌تر می‌شود. برخی دیگر از روش‌های درمان تارگت تراپی نیز سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کنند تا در برابر بیماری سرطان بهتر عمل کرده و بتواند با سلول‌های سرطانی مقابله کند.
۲. رشد سلول‌های سرطانی را متوقف می‌کند.
معمولا سیستم‌های سالم بدن تقسیم شده و سلول‌های جدید ایجاد می‌کنند. سلول‌های جدید زمانی ایجاد می‌شوند که برای این کار یک سیگنال قوی دریافت کنند. این سیگنال‌ها به پروتئین‌هایی که در سطح سلول قرار دارد، متصل شده و از این طریق اجازه تقسیم را به سلول می‌دهند.
این فرآیند در نهایت باعث می‌شود که سلول‌های جدید تنها در صورتی‌که بدن به آنها نیاز داشته باشد، ایجاد شوند. در این میان، برخی سلول‌های سرطانی هستند که در پروتئین‌های سطح خود تغییراتی دارند و چه در صورت وجود سیگنال و چه در صورت عدم وجود آن، اجازه تقسیم سلول را می‌دهند. برخی از روش‌های درمان تارگت‌تراپی با تداخل در کار این پروتئین‌ها مانع از تقسیم سلول‌های سرطانی می‌شوند و همین امر در کاهش رشد کنترل نشده سرطان بسیار موثر است.
۳. سیگنال‌هایی که در تشکیل عروق خونی موثر هستند را متوقف می‌کنند.
تومورها برای اینکه بیش از اندازه مشخص خود رشد کنند، نیاز به تشکیل رگ‌های خونی جدید دارند که در فرآیند رگ‌زایی این رگ‌های خونی در پاسخ به سیگنال‌های تومور ایجاد می‌شوند. برخی از روش‌های تارگت‌تراپی هستند که با هدف تداخل در این سیگنال‌ها طراحی شده‌اند تا بتوانند از تشکیل منبع خون جلوگیری کنند.
این روش‌ها که با نام بازدارنده‌های آنژیوژنز شناخته می‌شوند، با جلوگیری از تشکیل منبع خون باعث کوچک ماندن تومورها می‌شوند. حتی اگر توموری از قبل منبع خونی داشته باشد، با استفاده از این روش درمانی تارگت‌تراپی، رگ‌های خونی‌اش از بین می‌رود و در نهایت باعث کوچک‌تر شدن تومور می‌شود.
۴. موادی که کشنده سلول هستند را به سلول‌های سرطانی می‌رساند.
همانطور که در بالاتر نیز گفته شد، برخی از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال با داروهای شیمی درمانی، پرتو درمانی و سموم ترکیب می‌شوند. زمانی‌که این آنتی‌بادی‌ها در سطح سلول‌های سرطانی به اهداف موردنظر خود متصل می‌شوند، سلول‌ها این سموم و مواد کشنده را گرفته و در نهایت می‌میرند. در این روش، سلول‌هایی که مورد هدف قرار نگرفته‌اند، صدمه‌ای نمی‌بینند.
۵. باعث مرگ سلول‌های سرطانی می‌شوند.
در بدن انسان، زمانی که سلول‌های سالم آسیب می‌بینند دیگری نیازی به آنها وجود ندارد و به‌همین دلیل به‌طور منظم می‌میرند. اما سلول‌های سرطانی می‌توانند از این روند مرگ جلوگیری کنند. در این‌صورت استفاده از برخی روش‌های تارگت تراپی می‌تواند باعث مرگ سلولی این سلول‌های سرطانی شود.
۶. سرطان‌هایی که برای رشد نیاز به هورمون دارند، کاملا گرسنه می‌مانند.
برخی از سرطان‌ها هستند که برای رشد به هورمون‌های خاصی نیاز دارند؛ مانند سرطان پستان و یا سرطان پروستات. درمان تارگت تراپی برای این موضوع می‌تواند از طریق دو روش تاثیرگذار باشد. برخی از روش‌های تارگت‌تراپی از ایجاد این هورمون‌های خاص در بدن جلوگیری کرده و برخی دیگر از آنها نیز، از تاثیر این هورمون‌های خاص روی سلول‌های بدن فرد، از جمله سلول‌های سرطانی، جلوگیری می‌کنند.
تارگت تراپی سرطان چگونه انجام می‌شود؟
چگونگی و نحوه انجام درمان تارگت تراپی و مصرف داروهای آن به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهم‌ترین این عوامل، ملاحظات بالینی و ترجیحات شخصی هستند. به همین دلیل است که فرد بیمار می‌تواند درمان تارگت‌تراپی را در بیمارستان، مطب پزشک، کلینیک تخصصی و یا حتی در منزل خود انجام دهد. ساختار بدن به طور مستمر سلول‌های جدیدی تولید می‌کند تا در فرآیندهایی مانند رشد بافت‌های فرسوده و بهبودی جراحات کمک کند.
سلول‌های سالم به تناسب تکثیر می‌شوند و در نهایت می‌میرند. اما سلول‌های سرطانی تفاوت‌هایی دارند. آنها به سرعت تکثیر می‌شوند به طور نامنظم ادامه می‌دهند. این تغییرات ژنتیکی باعث می‌شوند سلول‌های سرطانی به بقای و تکثیرشان ادامه دهند. اما به عنوان جنبه مثبت، این تغییرات همچنین ویژگی‌هایی را در داخل یا روی سطح سلول‌های سرطانی ایجاد می‌کنند که می‌توان آنها را به عنوان هدف‌های درمانی مورد هدف قرار داد.
هر داروی درمانی هدفمند برروی یک ویژگی خاص تمرکز می‌کند که به عنوان هدف مولکولی مشخص می‌شود. این داروها تنها زمانی تجویز می‌شوند که سلول‌های سرطانی این هدف مولکولی را داشته باشند.
معمولا داروهای درمان تارگت‌تراپی به شیوه‌های زیر توسط پزشک متخصص فرد تجویز می‌شوند:
- به صورت کپسول، قرص و یا شربت که بیمار می‌تواند طبق ساعات مشخص این داروها را در منزل خود مصرف کند.
- به وسیله سوزن سرنگ که با استفاده از آن داروی مورد نظر به ورید، عضله یا زیر پوست تزریق می‌شود.
- تزریق دارو داخل ورید به صورت قطره‌ای که معمولا چندین ساعت زمان می‌برد.
از طرفی، غالبا آن دسته از بیمارانی که به تزریق مکرر نیاز دارند، یک کاتتر دریافت می‌کنند تا داروهای درمانی با کارایی و عملکرد بیشتر و درد کمتر تجویز شوند. در واقع، نحوه تجویز و استفاده از داروهای تارگت‌تراپی به عوامل متفاوتی بستگی داشته و به نوع داروی تجویز شده نیز مربوط است؛ به‌عنوان مثال، داروهایی که مولکول کوچک دارند غالبا به صورت کپسول و یا قرص تجویز می‌شوند. آنتی‌بادی‌های مونوکلونال و همچنین داروهای ایمونوتراپی نیز غالبا از طریق تزریق تجویز می‌شوند.
داروهای تارگت تراپی
داروهای تارگت تراپی، به دسته‌ای از داروها اشاره دارد که به طور خاص به هدف‌های مولکولی در سلول‌های سرطانی متصل می‌شوند و تلاش می‌کنند تا فعالیت این هدف‌ها را مهار یا کنترل کنند. این داروها به صورت دقیق به اهداف مشخص در سلول‌های سرطانی متصل می‌شوند و تلاش می‌کنند تا تأثیرات ضروری بر رشد و تقسیم سلول‌های سرطانی داشته باشند. تعدادی از داروهای تارگت تراپی که در درمان سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارتند از:
- هرسپتینیب (Herceptin)
- ایماتینیب (Imatinib)
- ریتوکسیماب (Rituximab)
- لنوتکسان (Lenalidomide)
- ونتاکسان (Vemurafenib)
- اوزیمرتینیب (Osimertinib)
در ادامه به بررسی هر یک ار این موارد پرداخته‌ایم.
هرسپتینیب (Herceptin)
این دارو برای درمان سرطان سینه با میزان بالای گیرنده HER2 مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیرنده در برخی سلول‌های سرطانی سینه بیش از حد وجود دارد و هرسپتینیب تلاش می‌کند تا به این گیرنده متصل شده و رشد سلول‌های سرطانی را مهار کند.
ایماتینیب (Imatinib)
این دارو به عنوان یک مهارکننده تیروزین کیناز به عنوان درمان سرطان‌هایی مانند لوسمی میلوئیدی و تومورهای گاسترواینتستینال (GISTs) استفاده می‌شود. ایماتینیب به تیروزین کیناز‌ها متصل می‌شود و رشد سلول‌های سرطانی را تحت کنترل می‌گیرد.
ریتوکسیماب (Rituximab)
این دارو به گیرنده‌های CD20 روی سلول‌های بی‌نخاعی بسیاری از نوع‌های لنفوم مزمن و غیره متصل می‌شود. این اتصال به مرگ سلول‌های سرطانی منجر می‌شود.
لنوتکسان (Lenalidomide)
این دارو به عنوان یک مهارکننده تمایز تیروزین کیناز استفاده می‌شود و مختص درمان برخی از نوع‌های لنفوم مانند میلوم نوروپاتیک.
ونتاکسان (Vemurafenib)
این دارو برای درمان برخی از نوع‌های سرطان پوستی که دارای متغیر BRAF V600E هستند، استفاده می‌شود. ونتاکسان تلاش می‌کند تا فعالیت ناپذیر این ژن را که در سلول‌های سرطانی این نوع از سرطان پوستی وجود دارد، مهار کند.
اوزیمرتینیب (Osimertinib)
این دارو برای درمان سرطان ریه با متغیر‌های خاص EGFR در سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. اوزیمرتینیب به این متغیرها متصل می‌شود و تلاش می‌کند تا رشد سلول‌های سرطانی را مهار کند.
این‌ها فقط چند نمونه از داروهای تارگت تراپی هستند و هنوز تحقیقات در حوزه درمان سرطان و توسعه داروهای جدید ادامه دارد. همچنین، انتخاب داروهای مناسب بر اساس نوع سرطان، میزان انتشار و خصوصیات مولکولی سلول‌های سرطانی توسط پزشکان انجام می‌شود.
عوارض تارگت تراپی سرطان
استفاده از روش‌های تارگت‌تراپی و درمان سلول‌های سرطانی با استفاده از این روش، غالبا فرآیندی در نظر گرفته می‌شود که عوارض جانبی کمتری را در مقایسه با سایر روش‌های درمان سرطان ایجاد می‌کند. اما در هر صورت این درمان بدون عارضه نخواهد بود و ممکن است برخی از داروهای درمانی این روش روی عملکرد سلول‌ها تاثیرگذار باشد و باعث ایجاد عوارض جانبی شود.
یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی برخی روش‌های تارگت‌تراپی، عارضه‌ها و مشکلات پوستی است؛ که این مشکلات عبارتند از: جوش، خشک شدن پوست، حساسیت به نور، التهاب نوک انگشت، خارش و قرمز شدن پوست.
سایر عوارض جانبی روش‌های تارگت‌تراپی که ممکن است برای برخی افراد ایجاد شوند نیز، در موارد زیر خلاصه می‌شوند:
- خونریزی
- فشار خون بالا
- شرایط خودایمنی
- خستگی
- زخم‌های دهانی
- مشکلات گوارشی
برخی از عوارض جانبی تارگت‌تراپی معمولا بلافاصله پس از پایان دوره درمانی برطرف می‌شوند. سایر عوارض جانبی نیز ممکن است تا هفته‌ها پس از انجام درمان طول بکشد. معمولا توصیه می‌شود در رابطه با بهبود و یا تشدید عوارض جانبی روش‌های تارگت‌تراپی و اینکه کدام‌یک از عوارض جانبی و چگونه فرد بیمار را تحت تاثیر قرار می‌دهد، با پزشک متخصص خود مشورت کنید.
نکات و مراقبت‌های قبل و بعد از انجام درمان تارگت‌تراپی
در روش‌های تارگت‌تراپی چندین نوع داروی مختلف وجود دارد که برای درمان انواع سرطان طراحی شده‌اند و غالبا هر روش درمانی تارگت‌تراپی متناسب با نوع خاص سرطان و اهداف درمانی بیمار است. علاوه‌بر آن، هر یک از داروهایی که برای این درمان تجویز می‌شود، دوزهای مختلفی دارند و به‌همین دلیل ممکن است عوارض جانبی متفاوتی را نیز ایجاد کنند.
در واقع، فرد بیمار باید بسته به نوع داروی تجویز شده و سلامت کلی خود، از درمان تارگت‌تراپی انتظار داشته باشد که ترکیبی بودن این درمان با سایر درمان‌ها مانند پرتو درمانی یا جراحی نیز می‌تواند روی این انتظار بسیار تاثیرگذار باشد.
در صورتی‌که می‌خواهید از روش‌های تارگت‌تراپی استفاده کنید و تصمیم دارید داروهای این درمان را در منزل خود مصرف کنید، توصیه می‌شود در رابطه با پروتکل‌های ایمنی برای استفاده از این داروها و اطلاعات کامل در رابطه با آنها با پزشک متخصص خود صحبت کنید. اما در صورتی‌که در درمان تارگت‌تراپی گزینه‌های تزریقی را ترجیح می‌دهید، پزشک متخصص، زمان و مکان مراجعه برای هر تزریق و طول مدت زمان درمان را به شما اطلاع می‌دهد.
برخی از درمان‌های تارگت‌تراپی از جمله مهارکننده‌های چک پوینت، لازم است از طریق تزریق انجام شوند که این عمل ممکن است چندین ساعت طول بکشد و فرد بیمار مجبور باشد چندین ساعت در بیمارستان، کلینیک و یا مطب پزشک بماند. بنابراین قبل از انجام این درمان‌های تارگت‌تراپی، توصیه می‌شود:
- لباس راحتی بپوشید و از لباس‌های گشاد استفاده کنید تا بتوانید به کانتر دسترسی داشته باشید. می‌توانید برای راحتی بیشتر همراه خود بالشت یا پتو نیز داشته باشید.
- یک دوست و یا یکی از اعضای خانواده‌تان را با خود به‌عنوان همراه ببرید.
- می‌توانید وسایل سرگرم‌کننده مانند گوشی موبایل، تب‌لت و یا حتی یک کتاب به همراه داشته باشید.
- در صورت تمایل سعی‌کنید میان وعده برای خودتان بردارید تا احساس ضعف نکنید.
مراقبت‌های بعد از انجام درمان‌های تارگت‌تراپی نیز عبارتند از:
- در صورتی‌که نگران بروز هرگونه عارضه جانبی هستید، علاوه‌بر یک فرد به عنوان همراه، سعی کنید با تیم پزشکی خود نیز تماس بگیرید.
- هنگام مصرف داروهای درمانی تارگت‌تراپی از رژیم‌های غذایی سالم استفاده کرده و مایعات زیاد مصرف کنید.
نتیجه‌گیری
یکی از روش‌های موثر در درمان انواع سرطان تارگت‌تراپی است که معمولا عوارض جانبی کمی را ایجاد می‌کند و ممکن است همراه با سایر روش‌های درمانی سرطان مانند شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، رادیوتراپی و یا… انجام شود. در این مقاله انواع مختلف روش‌های تارگت‌تراپی را مطالعه کرده و در رابطه با نحوه انجام و عملکرد این درمان نیز اطلاعاتی کسب کردید. چگونگی انجام درمان تارگت‌تراپی چه به صورت تزریق باشد و چه فرد خوردن دارو و شربت را انتخاب کند، به عوامل مختلفی بستگی دارد که در این مطلب به این عوامل اشاره شد. در هر صورت، توصیه می‌شود با پزشک متخصص خود در رابطه با انجام درمان تارگت‌تراپی مشورت کرده و در صورت تشخیص پزشک، برای پیگیری درمان سرطان خود از طریق این روش اقدام کنید.
