سرطان پروستات : علت، علائم، تشخیص، درمان و پیشگیری از آن!

سرطان پروستات یک نوع سرطان است که در پروستات، یک غده کوچک در سیستم تناسلی مردان، شکل می‌گیرد. پروستات یک بخش از سیستم تناسلی مردان است و در نزدیکی مثانه قرار دارد. این غده مسئول تولید مایعی به نام مایع منی است که به منظور تغذیه و حمایت اسپرم‌ها در راه خروج از بدن مردان استفاده می‌شود. سرطان پروستات ممکن است در مراحل اولیه علائمی نداشته باشد و در مراحل ابتدایی اغلب باعث عوارضی نمی‌شود. در این مقاله توضیحات کاملی از سرطان‌پروستات، علائم، عوامل خطر، تشخیص و درمان آن را در اختیارتان قرار داده‌ایم. با ما همراه باشید.

سرطان پروستات چیست؟

سرطان پروستات (Prostate cancer) نوعی سرطان است که در پروستات یک غده تولید کننده مایع منی در سیستم تناسلی مردان، ایجاد می‌شود. پروستات در نزدیکی مثانه قرار دارد و نقش مهمی در سیستم تناسلی مردان ایفا می‌کند. سرطان پروستات اغلب به طور آرام و بدون علائم خاصی در مراحل ابتدایی شکل می‌گیرد. در مراحل اولیه، بسیاری از مردان علائم خاصی ندارند و این سرطان از طریق تست PSA (آنتی‌ژن پروستات خاص) یا بررسی فیزیکی توسط پزشک تشخیص داده می‌شود.

سلول‌های سرطانی پروستات می‌توانند با جدا شدن از تومور پروستات گسترش یابند. و از طریق رگ‌های خونی یا غدد لنفاوی عبور کرده و به سایر قسمت‌های بدن برسند. سلول‌های سرطانی پس از گسترش به بافت‌های دیگر متصل می‌شوند و شروع به رشد می‌کنند و تومورهای جدیدی ایجاد می‌کنند. 

وقتی سلول‌های سرطانی از محل اصلی خود به قسمت دیگری از بدن سرایت می‌کنند، تومور جدید همان نوع سلول غیرطبیعی و همان نام تومور اولیه (اصلی) را دارد. برای مثال، اگر سرطان‌پروستات به استخوان‌ها سرایت کند، سلول‌های سرطانی موجود در استخوان‌ها در واقع سلول‌های سرطانی پروستات هستند. این بیماری متاستاتیک است و نه سرطان استخوان. به همین دلیل، به عنوان سرطان‌پروستات در استخوان درمان می‌شود. برای درک این سرطان، بهتر است ابتدا بدانید که پروستات به طور معمول چگونه کار می‌کند.

نحوه عملکرد پروستات چگونه است؟

پروستات و وزیکول‌های منی بخشی از سیستم تولید مثل مردان است. اندازه پروستات به اندازه یک گردو است و وزن آن حدود یک اونس است. وزیکول‌های منی دو غده جفتی بسیار کوچک‌تر هستند. این غدد به هر طرف پروستات متصل هستند. پروستات زیر مثانه و جلوی راست روده است. و مجرای ادرار را احاطه کرده است. مجرای ادرار لوله‌ای است که ادرار را از مثانه از طریق آلت تناسلی مرد به خارج منتقل می‌کند. به همین دلیل است که مردان با بزرگی پروستات در ادرار کردن مشکل دارند. زیرا جریان ادرار از مثانه را مختل می‌کند.
کار اصلی پروستات و وزیکول‌های منی ساختن مایعات برای استحمام منی است. در طی انزال، اسپرم در بیضه ساخته می‌شود، و سپس به مجرای ادرار منتقل می‌شود. در همان زمان، مایعات پروستات و وزیکول‌های منی نیز به داخل مجرای ادرار حرکت می‌کنند. این مخلوط منی و مایع از پروستات و وزیکول‌های منی باعث ایجاد انزال می‌شود که از مجرای ادرار عبور می‌کند و از آلت تناسلی مرد خارج می‌شود. هنگامی که این بیماری رخ می‌دهد، از غده پروستات شروع می‌شود و گه گاه به وزیکول‌های منی گسترش پیدا می‌کند.

انواع تومور پروستات

رشد تومور در پروستات گاهی خوش خیم و غیر سرطانی، گاهی نیز بد خیم و سرطانی است. با توجه به همین موضوع تومور پروستات به دو نوع خوش خیم و بد خیم دسته بندی می‌شود. در ادامه هر یک را به طور مختصر بررسی می‌کنیم.

• رشد خوش خیم (مانند هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH): در این حالت، تومور پروستات به ندرت برای زندگی تهدید آمیز است. به بافت‌های اطراف آن یا قسمت‌های دیگر بدن حمله نمی‌کند. برداشته می‌شود و می‌تواند خیلی آرام رشد کند و معمولاً دوباره رشد نمی‌کند.
• رشد بدخیم (سرطان پروستات): تومور بدخیم گاهی اوقات تهدید جدی برای زندگی است. می‌تواند به اندام‌ها و بافت‌های اطراف (مانند مثانه یا راست روده) و همچنین سایر قسمت‌های بدن (مانند غدد لنفاوی یا استخوان) گسترش یابد. اغلب می‌توان آن را برطرف کرد اما گاهی اوقات دوباره رشد می‌کند.

علائم سرطان پروستات

علائم سرطان‌پروستات معمولاً در مراحل ابتدایی به طور آرام ظاهر می‌شوند، و در بسیاری از موارد، تا مراحل پیشرفته‌تر بدون هیچ علامتی باقی می‌ماند. در برخی موارد، ممکن است علائم و نشانه‌های زیر در مراحل ابتدایی یا پیشرفته سرطان پروستات ظاهر شوند. علائم سرطان پروستات عبارت‌اند از:

• تکرر ادرار: ادرار را به طور مکررتر و به حجم کم‌تری تخلیه می‌کنید. این وضعیت ممکن است به علت بزرگ شدن پروستات و فشار آن بر روی مثانه ایجاد شود.
• کاهش جریان ادرار: جریان ادرار شما ممکن است ضعیف‌تر شود و ادرار به طور ناقص از مثانه خارج شود.
• خون در ادرار (هماتوریا): ممکن است در ادرار خود خون مشاهده کنید. این نشانه ممکن است ناشی از تخریب عروق داخل پروستات باشد.
• خون در مایع منی حین انزال: وقتی انزال دارید، خون در مایع منی شما مشاهده می‌شود.
• درد استخوان‌ها: در مراحل پیشرفته، ممکن است درد و ناراحتی در استخوان‌ها، به ویژه در ستون فقرات و استخوان‌های قفسه سینه، احساس شود.
• کاهش وزن ناخواسته: از دست دادن وزن بدون تغییر در رژیم غذایی و فعالیت جسمانی می‌تواند نشانه پیشرفت بیماری باشد.
• بی‌اشتهایی و عدم تمایل به غذا: افزایش کاهش وزن و بی‌اشتهایی ممکن است نشانه‌هایی از پیشرفت سرطان باشند.
• انزال دردناک یا اختلال انزالی: در برخی موارد، مردان ممکن است از درد یا مشکلات در انزال (انزال دردناک یا انزال ضعیف) گلایه کنند.

لطفاً توجه داشته باشید که این علائم ممکن است به علت دیگر بیماری‌ها یا مشکلات ادراری نیز باشند، و برای تشخیص دقیق و درمان، باید به پزشک مراجعه کرد تشخیص زودرس و درمان مناسب می‌تواند در موارد سرطان پروستات بسیار مؤثر باشد.

تشخیص سرطان پروستات

تشخیص قطعی سرطان پروستات با فرایند بیوپسی انجام می‌شود. بیوپسی نوعی جراحی جزئی است. برای نمونه برداری از پروستات، تکه‌های ریز بافتی از پروستات برداشته شده و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شوند. پزشک با دقت به نمونه‌های بافتی نگاه می‌کند تا سلول‌های سرطانی را جستجو کند. این تنها راهی است که به طور قطع می‌توانید از سرطان‌پروستات مطلع شوید.
تصمیم برای انجام بیوپسی براساس نتایج PSA و DRE است. پزشک همچنین سابقه خانوادگی در مورد این بیماری، قومیت، سابقه بیوپسی و سایر عوامل سلامتی را در نظر خواهد گرفت.

علت سرطان پروستات چیست؟

تحقیقات نشان می‌دهد که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و سنی ممکن است در ایجاد سرطان پروستات نقش داشته باشند. برخی از علت و عوامل ممکن که به افزایش خطر ابتلا به سرطان‌پروستات منجر می‌شوند عبارتند از:

• عوامل ژنتیکی و خانوادگی
• سن
• عوامل محیطی
• عوامل هورمونی
• سیگار کشیدن
• رژیم غذایی

در ادامه به بررسی این عوامل پرداخته‌ایم.

عوامل ژنتیکی و خانوادگی

مردانی که سابقه خانوادگی یا ژنتیکی دارند؛ بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. اگر مردی، برادر یا پسرش به این سرطان مبتلا شوند، ۲ تا ۳ برابر بیش‌تر به آن مبتلا می‌شود. این خطر با افزایش تعداد اقوام مبتلا به سرطان افزایش می‌یابد.

سن

با افزایش سن مردان، خطر ابتلا  افزایش می‌یابد. سرطان‌پروستات در مردان کمتر از ۴۰ سال به ندرت دیده می‌شود. آسیب به ماده ژنتیکی (DNA) سلول‌های پروستات برای مردان بالای ۵۵ سال بیشتر است. سلول‌های آسیب دیده یا غیرطبیعی پروستات می‌توانند خارج از کنترل رشد کرده و تومور تشکیل دهند. سن یک عامل خطر شناخته شده برای این سرطان است.

عوامل محیطی

عوامل محیطی مانند تغذیه، سبک زندگی و تماس با مواد شیمیایی ممکن است در افزایش خطر سرطان پروستات نقش داشته باشند. برخی تحقیقات نشان داده است که مصرف دی‌پوتاسیم فسفات (مواد شیمیایی معمولاً در محصولات غذایی حفظ کننده) ممکن است با افزایش خطر سرطان پروستات مرتبط باشد.

عوامل هورمونی

تغییرات در سطوح هورمون‌های جنسی مردانه مانند تستوسترون ممکن است در ایجاد سرطان پروستات نقش داشته باشند.

سیگار کشیدن

مطالعات نشان می‌دهند خطر ابتلا به سرطان پروستات در افراد سیگاری دو برابر می‌شود. سیگار کشیدن یک عامل اصلی در مرگ ناشی از این بیماری است. با این حال، در طی ۱۰ سال پس از ترک، خطر ابتلا همانند یک فرد غیر سیگاری در همان سن کاهش می‌یابد.

رژیم غذایی

باید توجه داشت که این عوامل به تنهایی یا با ترکیب با یکدیگر ممکن است خطر ابتلا به سرطان‌پروستات را افزایش دهند. همچنین، تحقیقات در حال ادامه است تا عوامل دقیق‌تری در ایجاد این بیماری شناسایی شوند و راه‌های بهبود پیشگیری و درمان سرطان‌پروستات توسعه یابد.

چگونه سرطان پروستات درجه بندی می‌شود؟

هنگامی که سلول‌های سرطانی پروستات در بافت بیوپسی‌های اصلی یافت می‌شوند، پزشک آن را درجه بندی می‌کند. درجه، معیار اندازه گیری سرعت رشد و گسترش سلول‌ها (میزان تهاجمی بودن آنها) است.
رایج‌ترین سیستم درجه بندی، سیستم درجه بندی Gleason نام دارد. با استفاده از این سیستم، به هر قطعه بافت نمره‌ای بین سه  تا پنج داده می‌شود. درجه کمتر از سه به این معنی است که بافت نزدیک به حد طبیعی است. درجه سه نشان می‌دهد که تومور رشد می‌کند یا خیر درجه بالای پنج نشان دهنده یک نوع بسیار تهاجمی و پرخطر از سرطان پروستات است.

مرحله بندی سرطان پروستات

مرحله تومور نیز اندازه گیری می‌شود مرحله بندی محل سرطان در پروستات، گستردگی آن و گسترش آن به سایر قسمت‌های بدن را توصیف می‌کند. می‌توان سرطان مرحله پایینی داشت که خطر بسیار بالایی دارد. مرحله بندی سرطان توسط DRE و مطالعات تصویربرداری ویژه انجام می‌شود.
سیستمی که برای مرحله بندی تومور استفاده می‌شود سیستم TNM است. آزمایشات تصویربرداری مرحله‌ای معمولاً برای مردان با درجه Gleason 7 یا بالاتر و PSA بالاتر از ۱۰ انجام می‌شود.

درمان سرطان پروستات

سرطان پروستات یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در مردان است. درمان سرطان‌پروستات معمولاً به متناسب با مرحله بالقوه بیماری و سلامت عمومی بیمار تعیین می‌شود. درمان ممکن است شامل یک یا ترکیبی از روش‌های زیر باشد:

• مشاهده فعال
• عمل جراحی
• رادیوتراپی
• هورمون درمانی
• درمان هدفمند
• درمان کمکی

در ادامه به بررسی این موارد پرداخته‌ایم.

همچنین بیش‌تر بخوانید: بهترین غذا برای درمان سرطان پروستات

مشاهده فعال (Active Surveillance)

اگر سرطان‌پروستات در مرحله زودرس تشخیص داده شود و خطر گسترش آن پایین باشد، ممکن است پزشک تصمیم بگیرد که تا زمانی که بیمار از علائمی رنج نبرد، سرطان را نظارت کند. در این حالت، بیمار ممکن است با تست‌های منظم (مثل آزمایش PSA و بیوپسی) مورد نظر پزشک قرار گیرد.

عمل جراحی (Prostatectomy)

این روش شامل جراحی برداشتن پروستات یا بخشی از آن است. پس از عمل جراحی، بیمار نیاز به مراقبت و بازیابی دارد.

رادیوتراپی (Radiation Therapy)

رادیوتراپی یکی از روش‌های مهم در درمان سرطان پروستات است. این روش از اشعه‌های مختلف برای تخریب سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. رادیوتراپی می‌تواند به عنوان درمان اصلی سرطا‌ن‌پروستات در مراحل مختلف بیماری یا به عنوان تکمیلی بعد از عمل جراحی (پس از برداشتن پروستات) مورد استفاده قرار گیرد.

هورمون درمانی (Hormone Therapy)

در برخی موارد، سرطان پروستات وابسته به هورمون تستوسترون است. هورمون درمانی به کاهش سطح تستوسترون در بدن می‌پردازد تا رشد سلول‌های سرطانی متوقف شود یا کاهش یابد.

درمان هدفمند (Targeted Therapy)

برخی داروها و درمان‌های هدفمند می‌توانند به صورت مستقیم به سلول‌های سرطانی حمله کنند و رشد آن‌ها را متوقف کنند.

درمان کمکی (Supportive Care)

در افرادی که سرطان پروستات در مراحل پیشرفته‌تر تشخیص داده شده است و درمان‌های دیگر بی‌تاثیر بوده‌اند، ممکن است نیاز به مدیریت علائم و کمک به درمان دیگر داشته باشند.

به هر حال، تصمیم نهایی در مورد درمان سرطان پروستات باید توسط یک تیم پزشکی متخصص و با مشورت با بیمار گرفته شود. همچنین، اهمیت دارد که بیماران با پزشک خود به صورت دوره‌ای مراقبت کنند و تغییرات در درمان یا وضعیت خود را به پزشک اطلاع دهند.

غربالگری سرطان پروستات چگونه است؟

غربالگری به معنی آزمایش تشخیص بیماری است حتی اگر علائمی نداشته باشید. آزمایش خون آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) و معاینه دیجیتال رکتال (DRE) دو آزمایشی هستند که برای غربالگری سرطان پروستات استفاده می‌شوند. از هر دو برای تشخیص زودهنگام سرطان استفاده می‌شود. با این حال، این آزمایشات کامل نیستند. آزمایش‌های غربالگری سرطان پروستات عبارت‌اند از:

آزمایش خون PSA

آزمایش خون آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) یکی از روش‌های غربالگری سرطان پروستات است. این آزمایش خون میزان PSA در خون را اندازه گیری می‌کند. PSA پروتئینی است که فقط توسط سرطان‌های پروستات و پروستات ساخته می‌شود. این آزمایش را می‌توان در یک آزمایشگاه یا  بیمارستان انجام داد. PSA پایین نشانه سلامت پروستات است. افزایش PSA می‌تواند بزرگ شدن خوش خیم (غیر سرطانی) پروستات باشد. پروستاتیت یا التهاب پروستات هم می‌تواند باعث نتایج PSA بالا شود. افزایش سطح PSA نوع سلول‌های سرطانی موجود را به ما نمی‌گوید. این افزایش فقط به ما می‌گوید که ممکن است سرطان وجود داشته باشد.

معاینه رکتال دیجیتال (DRE)

معاینه رکتال دیجیتال (DRE) یک روش فیزیکی است که در آن پزشک یا پرستار از انگشت دستکش دار خود برای بررسی پروستات و بافتهای مجاور از طریق مقعد بیمار استفاده می‌کند. این معاینه به پزشک اطلاعات مفیدی در مورد وضعیت پروستات بیمار می‌دهد و می‌تواند نشانه‌هایی از سرطان پروستات یا مشکلات دیگر پروستاتی را تشخیص دهد.

مزایا و خطرات غربالگری چیست؟

تست PSA و DRE ابزار بسیار مهمی هستند. آن‌ها کمک می‌کنند تا سرطان پروستات قبل از شیوع تشخیص داده شوند. در صورت تشخیص زود هنگام، می‌توان آن را زود درمان کرد که به توقف یا کندی گسترش سرطان کمک می‌کند. این وضعیت به برخی از مردان کمک می‌کند تا عمر طولانی‌تری داشته باشند.
خطر آزمایش PSA این است که گاهی  تشخیص سرطان منفی کاذب یا مثبت کاذب باشد و حاکی از آن باشد که وقتی واقعاً سالم هستید مشکلی وجود دارد و منجر به نمونه برداری شود که نیازی به آن نباشد. یا سرطان در حال رشد بسیار کند را تشخیص دهد که در صورت عدم درمان هرگز مشکلی ایجاد نخواهد کرد.

نرخ بقا برای سرطان پروستات چیست؟

به لطف گزینه‌های غربالگری و درمان، میزان بقا در مردان مبتلا به سرطان پروستات در طول سال‌ها افزایش یافته است. امروزه اغلب مردان مبتلا پس از تشخیص حداقل ۵ سال زنده می‌مانند. بسیاری از مردان تحت درمان قرار می‌گیرند. این سرطان بیشتر رشد کندی دارد و پیشرفت آن سال‌ها به طول می‌انجامد. از هر سه مرد مبتلا یک نفر زنده خواهد ماند، حتی اگر سرطان به سایر قسمت‌های بدن نیز سرایت کرده باشد.

آیا می‌توان از سرطان پروستات جلوگیری کرد؟

انجام کارهایی که برای قلب سالم هستند، پروستات را نیز سالم نگه می‌دارد. رژیم غذایی مناسب و سالم، ورزش کردن و عدم استعمال سیگار می‌تواند برای سلامتی مفید باشد و به شما در جلوگیری از سرطان پروستات کمک کند.

همچنین بیش‌تر بخوانید: پیشگیری از سرطان پروستات