سلولهای بنیادی خون در مغز استخوان تولید میشوند و میتوانند به هر نوع سلول خونی مورد نیاز بدن تبدیل شوند. سلولهای بنیادی به طور مداوم در حال تقسیم و بلوغ به انواع مختلف سلولهای خونی هستند و جایگزین سلولهای قدیمی و فرسوده در بدن میشوند. آنها هر روز میلیاردها سلول جدید خونی تولید میکنند. اگر سلولهای بنیادی نتوانند به اندازه کافی سلولهای خونی جدید ایجاد کنند، بسیاری از مشکلات جدی ممکن است رخ دهد. این مشکلات ممکن است شامل عفونت، کم خونی یا خونریزی باشد.
سلولهای بنیادی سالم برای زندگی لازم هستند. وقتی سرطان یا درمانهای سرطانی سلولهای بنیادی را از بین میبرد، پیوند سلولهای بنیادی (SCT) ممکن است بهترین گزینه درمانی باشد.
در این مقاله می خوانید :
سلول های بنیادی چیست؟
سلولهای بنیادی در تمامی سلولها وجود دارند و این سلولها توانایی تبدیل به تمامی سلولهای بدن را دارند. این سلولها توانایی خود نوسازی (Self Renewing) و تمایز (Differentiating) به انواع سلولها مانند سلولهای خونی، قلبی، عصبی و غضروفی را دارند. سلولهای بنیادی میتواند در بازسازی و ترمیم بافتهای آسیبدیده مختلف بدن موثر و میتوانند به درون بافت آسیب دیده که بخش عمده آنها ازبینرفتهاند پیوند زده شده و جایگزین سلولهای آسیب دیده شوند و به ترمیم آن بپردازند.
پیوند سلولهای بنیادی (SCT) که گاهی اوقات به آن پیوند مغز استخوان نیز گفته میشود، روشی است که در آن بیمار سلولهای بنیادی سالم را برای جایگزینی سلولهای بنیادی آسیب دیده دریافت میکند.
قبل از SCT ، بیمار دوزهای بالایی از شیمی درمانی و بعضاً پرتودرمانی را دریافت میکند تا بدن را برای پیوند آماده کند. این روش “درمان تهویه” نامیده میشود. سلول های بنیادی پس از تزریق به جریان خون بیمار، به مغز استخوان منتقل می شوند و روند تشکیل سلولهای خونی سالم و جدید از جمله گلبولهای سفید، گلبولهای قرمز و پلاکتها را آغاز میکنند. این فرآیند “پیوند” نامیده میشود.
انواع سلولهای بنیادی
سلولهای بنیادی را بر اساس خصوصیات و ویژگی به دستههای زیر قابل تقسیم است:
سلولهای بنیادی جنینی : از توده سلولی داخلی جنین ۱۶-۱۴ روزه گرفته میشود و میتواند تمام سلولها و بافتهای یک فرد کامل را بسازد.
سلولهای بنیادی بالغ : به سلولهایی که بعد از تولد از بافتهای مختلف فرد بالغ جدا میشوند، گفته میشود. سلولهای بنیادی خونساز مستقر در مغز استخوان، مغز، کبد و سایر بافتها از این دسته هستند که قدرت تمایز به برخی از بافتها را دارند.
سلولهای بنیادی خون بندناف: از بندناف استخراج شده و همانند سلولهای بنیادی خون ساز مغز استخوان هستند.
انواع پیوند سلولهای بنیادی
انواع اصلی SCT عبارتند از:
| پیوند اتولوگ | پیوند اتولوگ از سلولهای بنیادی خود بیمار استفاده میکند. این سلولها پس از یک رژیم تهویه خارج ، درمان و به بدن خود بازگردانده میشوند. |
| پیوند آلوژنیک | در پیوند آلوژنیک از سلولهای بنیادی اهدا کننده استفاده میشود. اهداکننده ممکن است یکی از اعضای خانواده یا کسی باشد که با بیمار خویشاوندی نداشته باشد. |
| پیوند سلول های بنیادی با شدت کم | سلولهای بنیادی مانند پیوند آلوژنیک از یک فرد سالم (اهدا کننده) است، اما شیمی درمانی انجام شده با شدت کمتری انجام میشود. |
| پیوند سینرژیک | پیوند سینرژیک بسیار کمتر مشاهده میشود. پیوند سینگنیک به همین دلیل نادر است که فقط روی دوقلوهای همسان استفاده میشود. علاوه بر این، دوقلوی اهداکننده و دوقلوی گیرنده باید از نظر ساختار ژنتیکی و نوع بافتی یکسان باشند. |
آیا شما کاندید پیوند سلول های بنیادی هستید؟
از پیوند سلولهای بنیادی برای درمان هزاران نفر از افراد مبتلا به سرطان استفاده شده است، اما این روش درمانی خطرات جدی دارد. قبل از پیوند سلولهای بنیادی، بیمارانی که این روش درمانی را در نظر میگیرند باید درباره خطرات و مزایای آن با پزشکان خود صحبت کنند.
همه بیماران واجد شرایط پیوند سلولهای بنیادی نیستند زیرا همه بیماران نمیتوانند رژیم و عوارض جانبی درمان را تحمل کنند. برخی از بیماران در صورت داشتن سایر مشکلات ممکن است واجد شرایط پیوند استاندارد نباشند. با این حال، برای برخی از این بیماران، پیوند سلول های بنیادی آلوژنیک با شدت کم ممکن است یک گزینه درمانی باشد.
به منظور تعیین اینکه آیا یک بیمار کاندید مناسبی برای پیوند سلولهای بنیادی است، پزشکان بر روی بیمار این موضوع را بررسی میکنند.
- وضعیت عمومی بهداشتی و پزشکی بیمار
- نوع و مرحله سرطان یا بیماری
- سابقه درمان قبلی
- احتمال پاسخ این بیماری به پیوند
- در دسترس بودن یک اهدا کننده مناسب یا توانایی استفاده از سلولهای بنیادی خود بیمار.
خطرات پیوند سلولهای بنیادی با گذشت هر دهه کاهش یافته است. تحقیقات در حال انجام احتمالاً برای بهبود روند ادامه خواهد داشت. با این حال، برای برخی از بیماریها و بیماران، داروهای جدید موثر و انواع جدید درمانی میتوانند گزینههای درمانی بهتری نسبت به پیوند سلولهای بنیادی باشند. پزشکان و بیماران آنها هنگام تصمیمگیری در مورد پیوند سلولهای بنیادی بهترین گزینه درمانی، فاکتورهای زیادی را در نظر میگیرند.
سلولهای بنیادی برای چه بیماریهایی کاربرد دارد؟
سلولهای بنیادی خونساز برای درمان افرادی که دچار بدخیمیهای خونی یا بیماریهایی مانند تالاسمی، سرطانهای خون و غیره هستند، استفاده میکنند تا بیماری که سلول خونی بدنش دچار مشکل شده است، سلامت خود را به دست آورد.
در حقیقت سلولهای بنیادی خون ساز به دو صورت انجام میشوند: یک نوع پیوند از طریق مغز استخوان و نوع دیگر پیوند بنیادی از طریق خون محیطی. چیزی که اخیرا بر روی آن متمرکز شدهاند پیوند سلولهای بنیادی خونساز از طریق خون محیطی میباشد.
در حال حاضر سازمان انتقال خون سعی دارد که اهداکنندگان متعددی را جذب کند و بعد از انجام آزمایشات سازگاری ژنتیکی و بافتی بر روی اهداکننده و بیماران نیازمند پیوند سلولی اطلاعات وارد سیستم میشود. بیماری با یکی از اهداکنندگان سازگاری ژنتیکی و بافتی داشت، این فرد برای پیوند آماده میشود.
دیدگاه کاربران
دکتر حسن براتی
بسیار عالی و کاربری