مراحل پیشرفت سرطان چگونه تعیین می‌شود؟

مرحله‌بندی راهی برای توصیف سرطان است. مرحله سرطان به شما می‌گوید که سرطان کجا قرار دارد و تا چه اندازه به بافت‌های مجاور رشد کرده است و آیا به غدد لنفاوی مجاور یا سایر قسمت‌های بدن گسترش‌یافته است. قبل از شروع هرگونه درمان سرطان، پزشکان ممکن است از معاینات فیزیکی، اسکن تصویربرداری و سایر آزمایش‌ها برای تعیین مراحل پیشرفت سرطان استفاده کنند. مرحله‌بندی ممکن است تا زمانی که تمام تست‌ها به پایان برسند کامل شود.

چرا مراحل سرطان اهمیت دارد؟

مرحله‌بندی به پزشک کمک می‌کند تا بهترین درمان را متناسب با شرایط شما، برنامه‌ریزی کند. این برنامه‌ریزی ممکن است شامل انتخاب نوع جراحی، استفاده یا عدم استفاده از شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و سایر درمان‌ها باشد. علاوه بر این موضوع، موارد زیر نیز با استفاده از مرحله‌بندی سرطان قابل ارزیابی هستند:

• شانس بازگشت یا گسترش سرطان پس از درمان اصلی را چقدر است؟
• تعیین حدودی میزان شانس بهبودی سرطان
• بیمار نیازمند انجام چه آزمایش‌های بالینی دیگری است
• تشخیص آنکه یک درمان چقدر خوب انجام شده است و چقدر تأثیرگذار بوده است
• تشخیص میزان تأثیرگذاری روش‌های نوین درمان سرطان در مقیاس وسیع (چندین بیمار با سطح یکسان، کاندید تست آزمایش جدید می‌شوند. نتیجه بیانگر کارایی درمان است.)

مرحله بندی سرطان چه زمانی انجام می شود؟

مرحله‌بندی سرطان می‌تواند در زمان‌های مختلف انجام شود.

• در ابتدا، مرحله‌بندی بالینی قبل از شروع هر درمانی انجام می‌شود. پزشک شما از اطلاعات معاینات فیزیکی، تاریخچه پزشکی شما و هرگونه عکس‌برداری با اشعه ایکس، تصویربرداری، اسکن، یا آزمایش‌های تشخیصی که انجام داده‌اید را استفاده می‌کند. همچنین از نتایج هر نمونه‌برداری از سرطان، غدد لنفاوی یا سایر بافت‌ها استفاده خواهد کرد. مرحله‌بندی بالینی به شما و پزشکتان کمک می‌کند تا مراحل اولیه درمان خود را برنامه‌ریزی کنید. مرحله‌بندی بالینی با یک “c” کوچک نشان داده میشود .
• سپس مرحله‌بندی پاتولوژیک صورت می‌گیرد. مرحله‌بندی پاتولوژیک بر اساس همان اطلاعات مرحله‌بندی بالینی است. به‌علاوه درصورتی‌که اولین درمان سرطان جراحی باشد، هرگونه اطلاعات جدیدی که در طی عمل جراحی به دست می‌آید نیز در آن ثبت می‌شود. مرحله‌بندی پاتولوژیک با یک “p” کوچک نشان داده میشود.
•  مرحله بندی پس از درمان در مواردی استفاده می‌شود که جراحی اولین درمان نیست، اما درمان‌های دیگر قبل از جراحی انجام می‌شود. این درمان‌ها می‌تواند شامل پرتودرمانی یا درمان‌های دارویی مانند شیمی‌درمانی، ایمونوتراپی یا هورمون‌درمانی باشد. این درمان‌ها ممکن است قبل از جراحی برای کوچک کردن تومور به‌منظور تسهیل جراحی استفاده شوند. همچنین می‌تواند به پزشکان کمک کند تا بفهمند که درمان‌ها تا چه اندازه برای سرطان کار می‌کنند تا برای درمان بیشتر برنامه‌ریزی کنند. مرحله‌بندی پس از درمان با یک “y”  نشان داده میشود.
• به‌منظور بررسی اجمالی و تعیین مراحل پیشرفت سرطان، از یک سیستم به نام دسته TNM استفاده میکنند. سیستم TNMبرای بسیاری از سرطان‌ها قابل اسفتاده است.برخی از سرطان ها نیز مرحله بندی مخصوص به خود را دارند که بسیار تخصصی است.توجه کنید که مرحله بندی بالینی، مرحله بندی پاتولوژیک و مرحله بندی پس از درمان، پیش از سیستم TNM،تعیین میشود.

سیستم مرحله بندی TNM برای سرطان چیست؟

پزشکان از سیستم مرحله‌بندی TNM برای اکثر سرطان‌ها استفاده می‌کنند. سیستم TNM از حروف و اعداد برای توصیف تومور (T)، غدد لنفاوی (N)  واینکه آیا سرطان گسترش یافته است یا متاستاز (M) دارد، استفاد می‌کنند.  در این سیستم،هر حرف و عدد اطلاعاتی در مورد سرطان به شما می گوید. اینکه برای چه سرطانی از این سیستم استفاده کرده اید،باعث میشود تا برخی از این نمادها و اعداد متفاوت شود.

تومور (T)

حرف T و عدد بعد از آن تومور را با پاسخ به این سؤالات توصیف می‌کند:

• اندازه تومور اولیه چقدر است؟
• آیا به سایر بافت‌ها یا اندام‌های همان ناحیه می‌رود؟
• در کجا قرار دارد؟

1. پس از حرف T یک حرف، عدد یا ترکیبی از حروف قرار می‌گیرند. این نمادها اطلاعات بیشتری در مورد تومور می‌دهند. حروف و اعداد مختلفی که ممکن است مشاهده شوند عبارت‌اند از:
2. TXبه این معنی است که هیچ اطلاعاتی در مورد تومور وجود ندارد یا نمی‌توان آن را اندازه‌گیری کرد.
3. T0 به این معنی است که هیچ شواهدی از وجود تومور وجود ندارد.
4. Tis به یک تومور “درجا” اشاره دارد. این بدان معنی است که تومور فقط در سلول‌هایی که از آنجا شروع شده است یافت می‌شود و به هیچ بافت دیگری گسترش نیافته است.
5. T1-T4 اندازه و محل تومور را در مقیاس ۱ تا ۴ توصیف می‌کند.

هرچه یک تومور بزرگ‌تر باشد یا توموری که عمیق‌تر در بافت مجاور رشد کرده باشد، عدد بزرگ‌تر دریافت خواهد کرد. برای برخی از انواع سرطان، مرحله T را می‌توان برای جزئیات بیشتر به زیر دسته‌ها تقسیم کرد. این با یک حرف کوچک، مانند “a” یا “b”، مانند “T2b” مشخص می شود. معنای این حروف به نوع سرطان بستگی دارد. برای نشان دادن وجود چندین تومور نیز می توان از حروف کوچک “m” استفاده کرد.

غده یا گره (N)

حرف N و عدد بعد از آن نشان می‌دهد که آیا سرطان، غدد لنفاوی را تحت تأثیر قرار داده است یا خیر. غدد لنفاوی اندام‌های کوچک و لوبیایی شکل هستند که به مبارزه با عفونت کمک می‌کنند. این گره‌ها اولین قسمتی هستند که در صورت گسترش سرطان، درگیر می‌شوند. این بخش از سیستم مرحله‌بندی به این سؤالات پاسخ می‌دهد:

• آیا تومور به غدد لنفاوی گسترش‌یافته است؟
• اگر چنین است، کدام غدد لنفاوی و چه تعداد؟

غدد لنفاوی نزدیک به محل شروع سرطان، غدد لنفاوی منطقه‌ای نامیده می‌شوند. به غدد لنفاوی در سایر قسمت‌های بدن، غدد لنفاوی دور گفته می‌شود. دسته N فقط به غدد لنفاوی نزدیک سرطان (غدد لنفاوی منطقه‌ای) اشاره دارد. غدد لنفاوی دور در سایر نقاط بدن در دسته “M” قرار می‌گیرند.بعد از حرف N عددی از ۰ (صفر) تا ۳ وجود خواهد داشت. N0 به این معنی است که غدد لنفاوی سرطانی وجود ندارد. اغلب، هر چه تعداد غدد لنفاوی مبتلا به سرطان بیشتر باشد، تعداد آنها بیشتر است. اما برای برخی از تومورها، محل غدد لنفاوی مبتلا به سرطان ممکن است دسته “N” را تعیین کند.

متاستاز سرطان (M)

• حرف M و عدد بعد از آن نشان می‌دهد که آیا سرطان گسترش‌یافته است یا خیر. به این سؤالات پاسخ می‌دهد:
• آیا سرطان به سایر قسمت‌های بدن سرایت کرده است؟
• اگر هست کجا و چقدر؟

درصورتی‌که سرطان گسترش نیافته باشد، مرحله M0 است. اگر سرطان به سایر نقاط بدن گسترش‌یافته باشد، مرحله M1 است.

چه عوامل دیگری در مرحله‌بندی سرطان استفاده می‌شود؟

برای برخی از انواع سرطان، عواملی غیر از دسته‌های TNM را می‌توان در مرحله سرطان گنجاند. این موارد عبارت‌اند از:

آسیب‌شناسی یا پاتولوژی:

نشان می‌دهد که سلول‌های سرطانی چقدر شبیه سلول‌های سالم هستند. آسیب‌شناس، سلول‌های سرطانی را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند. پاتولوژیست پزشکی است که در ارزیابی سلول‌ها، بافت‌ها و اندام‌ها برای تشخیص بیماری تخصص دارد. آنها بافت سرطانی را با بافت سالم مقایسه خواهند کرد. بافت سالم اغلب حاوی انواع مختلفی از گروه‌های سلولی است. اگر سرطان شبیه بافت سالم و دارای گروه‌بندی سلولی متفاوت باشد، تومور تمایزیافته یا تومور درجه پایین نامیده می‌شود. اگر سرطان بسیار متفاوت از بافت سالم به نظر برسد، به آن تومور با تمایز ضعیف یا تومور درجه بالا می‌گویند. درجه سرطان ممکن است به‌پیش بینی سرعت گسترش سرطان کمک کند.

درجه سرطان:

توسط پاتولوژیست با استفاده از حرف “G” با عدد ۱ تا ۳ برای اکثر سرطان‌ها و از ۱ تا ۴ در برخی ثبت می‌شود. به‌طورکلی، هرچه درجه تومور کمتر باشد، پیش‌آگهی بهتر است. انواع مختلف سرطان روش‌های مختلفی برای تعیین درجه سرطان دارند.

نشانگرهای زیستی:

بیومارکرها که نشانگرهای تومور نیز نامیده می‌شوند موادی هستند که در سطوح بالاتر از حد طبیعی در خود سرطان یا در خون، ادرار یا بافت‌های برخی از افراد مبتلا به سرطان یافت می‌شوند. نشانگرهای زیستی می‌توانند به تعیین میزان احتمال انتشار برخی از انواع سرطان کمک کنند. آنها همچنین می‌توانند به پزشکان در انتخاب بهترین درمان کمک کنند. برای برخی سرطان‌ها، برخی از نشانگرهای تومور ممکن است برای مرحله‌بندی مفیدتر از برنامه‌ریزی درمان باشند. درباره آزمایش نشانگرهای زیستی بیشتر بیاموزید.

ژنتیک تومور:

محققان راه‌هایی برای کشف ژن‌های دخیل در بسیاری از انواع سرطان پیدا کرده‌اند. این ژن‌ها ممکن است به پیش‌بینی اینکه سرطان گسترش می‌یابد یا اینکه کدام درمان‌ها بهترین کار را انجام می‌دهند کمک کنند. این اطلاعات ممکن است به پزشکان کمک کند تا درمان سرطان هر فرد را هدف قرار دهند. درباره درمان‌های شخصی و هدفمند بیشتر بیاموزید.

بازسازی مجدد سرطان چیست؟

 درصورتی که سرطان عود کند یا گسترش یابد، ممکن است نیاز باشد تا مجدداً عمل جراحی را انجام داد. در این صورت از یک “r” کوچک برای  توصیف آن استفاده میکنیم. به عنوان مثال، rN1 بازسازی مجدد غدد لنفاوی است. در صورت بازسازی مجدد سرطان، معمولاً برخی از همان آزمایشاتی که در اولین تشخیص سرطان انجام شده است را دوباره تکرار میکنند. پس از انجام مجدد آزمایشات، پزشک می تواند سرطان را در یک مرحله مجدد یا “مرحله r” تعیین کند.

چه سیستم های مرحله بندی دیگری وجود دارد؟

مرحله‌بندی TNM عمدتا برای توصیف سرطان هایی که تومورهای جامد را تشکیل می دهند، مانند سرطان سینه، روده بزرگ و ریه استفاده می شود. پزشکان از سیستم های مرحله بندی دیگری برای طبقه بندی انواع دیگر سرطان استفاده می کنند، مانند: تومورهای سرطان مغز به طور معمول در خارج از مغز و نخاع پخش نمی شوند. بنابراین، فقط توصیف “T” سیستم TNM اعمال می شود. هیچ سیستم مرحله بندی واحدی برای تومورهای سیستم عصبی مرکزی وجود ندارد.

سیستم TNM شامل سرطان های دوران کودکی نمی شود. پزشکان اکثر سرطان های دوران کودکی را با استفاده از سیستم هایی که مختص آن سرطان هستند، مرحله بندی می کنند.  همچنین سیستم TNM سرطان های خون مانند لوسمی، لنفوم یا مولتیپل میلوما را توصیف نمی کند. این به این دلیل است که آنها معمولاً تومورهای جامد تشکیل نمی دهند. هر سرطان خون سیستم مرحله بندی خاص خود را دارد.