لکوسیت‌ها یا گلبول‌های سفید در مغز استخوان تشکیل می‌شوند و در خون، بافت، غدد لنفاوی و غشاهای مخاطی یافت می‌شوند. وظیفه آنها حمایت از سیستم ایمنی با کمک به مبارزه و دفع عفونت‌ها و سایر بیماری‌ها است. لکوسیت‌ها مکان ثابتی ندارند، بلکه در جستجوی ویروس‌های احتمالی در بدن سرگردان هستند. گلبول‌های سفید خون در مقدار خیلی بالا یا خیلی کم می‌تواند نشان‌دهنده بیماری جدی باشد. به همین جهت آزمایش شمارش کامل خون برای آنالیز لکوسیت‌ها انجام می‌شود. در ادامه همراه ما باشید تا به طور کامل با افزایش گلبول سفید خون آشنا شویم.
نتایج یا پیامدهای افزایش گلبول سفید در خون چیست؟
افزایش تعداد گلبول‌های سفید در خون معمولا نشانگر بیماری‌هایی مانند عفونت‌های باکتریایی، ویروسی و قارچی است. این امر ممکن است به علت افزایش تولید گلبول‌های سفید در مغز استخوان یا در پاسخ به عفونت باشد. همچنین، بعضی از بیماری‌های خاص مانند بیماری‌های التهابی روده، بیماری‌های خونی و سرطان نیز می‌توانند باعث افزایش تعداد گلبول‌های سفید شوند. در هر صورت، برای تشخیص دقیق علت افزایش تعداد گلبول‌های سفید در خون، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
فرم و عملکرد گلبول‌های سفید خون
لکوسیت‌ها به سه گروه تقسیم می‌شوند، زیرا وظایف مختلفی را انجام می‌دهند و همچنین از نظر نوری در زیر میکروسکوپ با هم تفاوت دارند. این سه گروه شامل گرانولوسیت‌ها، مونوسیت‌ها و لنفوسیت‌ها هستند که در ادامه به تفصیل بیشتر ارائه می‌شوند.
گرانولوسیت‌ها
گرانولوسیت‌ها ظاهری «دانشه مانند» را در زیر میکروسکوپ نشان می‌دهند. بسته به نحوه رنگ‌آمیزی اجزای سلولی در زیر میکروسکوپ، گرانولوسیت‌های بازوفیل، نوتروفیل و ائوزینوفیل تشخیص داده می‌شود. هر یک از این نوع سلول‌ها از اشکال مختلف پاتوژن مراقبت می‌کند و رویکرد متفاوتی برای دفاع در برابر عفونت دارد. گرانولوسیت‌ها یا در دیواره داخلی رگ‌ها یا در خون در حال گردش یافت می‌شوند. آنها پس از تشکیل حدود هفت ساعت در آنجا می‌مانند و سپس تجزیه می‌شوند. از آنجایی‌که گرانولوسیت‌ها می‌توانند خودبه‌خود حرکت کنند، می‌توانند از رگ خونی به داخل بافت و غشاهای مخاطی مهاجرت کنند. پس از چهار تا پنج روز، گرانولوسیت‌های قابل نفوذ به بافت نیز تجزیه می‌شوند.
مونوسیت‌ها
مونوسیت‌ها وظیفه جذب مواد خارجی (فاگوسیتیزاسیون) و بی‌ضرر کردن آنها را بر عهده دارند؛ بنابراین به چنین سلول‌های خونی فاگوسیت نیز می‌گویند. بخش بزرگی از مونوسیت‌ها در طحال ذخیره می‌شود و بخشی دیگر در خون گردش می‌کند.
لنفوسیت‌ها
لنفوسیت‌ها سلول‌های بسیار مهمی در دفاع ایمنی هستند. آنها پاتوژن‌های متخاصم مانند باکتری‌ها یا ویروس‌ها را می‌شناسند و علیه آنها آنتی‌بادی تولید می‌کنند. به‌این‌ترتیب می‌توان عوامل بیماری‌زا را غیرفعال کرد و از بین برد. برخی از لنفوسیت‌ها، به‌اصطلاح سلول‌های حافظه، می‌توانند ماهیت پاتوژن را به خاطر بیاورند. آنها محافظت ایمنی بدن را تشکیل می‌دهند و تضمین می‌کنند که بیماری‌های خاص فقط یک‌بار در طول زندگی یا فقط در فواصل طولانی‌تر قابل ابتلا هستند. طول عمر لنفوسیت‌ها بین چند ساعت تا چند سال است.
چه دلایلی باعث تغییر سطح گلبول سفید خون می‌شود؟
ارزش لکوسیت‌ها معمولاً در طول روز در نوسان است. دلایل مختلفی باعث تولید خیلی زیاد یا خیلی کم لکوسیت‌ها می‌شود، از جمله:
- عفونت‌ها
- التهاب
- صدمات
- آرتروز
- پاسخ به دارو
- استرس عاطفی
- استرس فیزیکی
- سیگار کشیدن
- برداشتن طحال
- آلرژی
- سیاه‌سرفه
- سرطان خون
- عفونت انگلی
- برخی از بیماری‌های پوستی
- لنفوم
- بیماری‌های خودایمنی
- سرطان استخوان
- فشار بیش از حد فیزیکی
- بارداری
- تولد
افزایش گلبول سفید خون
افزایش تعداد لکوسیت‌ها در اصطلاح لکوسیتوز نامیده می‌شود. ارزش لکوسیت‌ها به‌ویژه در مورد عفونت‌ها، بیماری‌های تومور و بیماری‌های التهابی افزایش می‌یابد. اما سیگارکشیدن، استرس، بارداری، داروها یا فشارهای فیزیکی نیز می‌تواند منجر به افزایش تعداد گلبول‌های سفید خون شود.
تعداد گلبول‌های سفید چه زمانی مشخص می‌شود؟
سطح لکوسیت‌ها در خون زمانی تعیین می‌شود که پزشک مشکوک به بیماری عفونی باشد. عفونت باکتریایی یکی از شایع‌ترین علل افزایش تعداد گلبول‌های سفید خون است. شمارش گلبول‌های سفید خون در شرایط زیر تعیین می‌شود:
- کنترل خون
- مشکوک به عفونت
- مشکوک به التهاب
- کم‌خونی
- مشکوک به سرطان خون
- نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو مشکوک
- قبل و بعد از پرتودرمانی و شیمی‌درمانی
- هنگام مصرف برخی داروها
- بعد از سکته قلبی
- پس از سوختگی
- بعد از مسمومیت
- برای کنترل سیر بیماری‌های بافت همبند
- برای کنترل سیر بیماری‌های خودایمنی
معمولاً اگر تعداد کل گلبول‌های سفید مشخص شود کافی است. بااین‌حال، در برخی موارد، برای تأیید تعداد هر نوع، باید این را متمایز کرد. این مقایسه را شمارش خون افتراقی نیز می‌نامند.
علاوه بر شمارش خون، لکوسیت‌ها در ادرار نیز بررسی می‌شوند. این مورد به‌ویژه در مورد عفونت‌های دستگاه ادراری بیشتر است. برای اطلاعات بیشتر، به مقاله ما در مورد لکوسیت‌ها در ادرار مراجعه کنید.
اگر تعداد گلبول‌های سفید تغییر کرد، چه باید کرد؟
با بررسی خون، معمولاً می‌توان تشخیص داد که تعداد لکوسیت‌ها در خون بسیار کم یا زیاد است. در موارد بسیار نادر، نمونه خون باید در آزمایشگاه آنالیز شود یا حتی مغز استخوان در آزمایشگاه بررسی شود. در بسیاری از موارد صبر کردن کمک می‌کند، به‌عنوان‌مثال اجازه می‌دهد عفونت‌ها فروکش کنند. اغلب هیچ دلیل مشروطی برای افزایش تعداد لکوسیت‌ها وجود ندارد؛ این در اصطلاح فنی لکوسیتوز ایدیوپاتیک نامیده می‌شود. اما اگر مشکوک به خطرناک‌تر بودن این بیماری مانند سرطان خون یا بیماری خودایمنی باشد، معاینات بیشتر اعضای بدن انجام می‌شود.
علل افزایش گلبول سفید خون
به‌محض اینکه تعداد گلبول‌های سفید خون بیشتر از حد طبیعی باشد به آن لکوسیتوز می‌گویند. ارزش بالا اغلب بیانگر این است که شما بیمار هستید یا استرس خاصی دارید. ازآنجایی‌که گلبول‌های سفید به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند، لکوسیتوز نیز به پنج نوع مختلف تقسیم می‌شود، به همین دلیل است که علل لکوسیتوز اغلب متفاوت است.
نوتروفیلی
نوتروفیلی زمانی رخ می‌دهد که تعداد نوتروفیل‌ها در خون افزایش یابد. نوتروفیل‌ها شایع‌ترین لکوسیت‌ها هستند که ۴۰ تا ۶۰ درصد را تشکیل می‌دهند. نوتروفیلی به دلیل فراوانی آن، یکی از شایع‌ترین اشکال لکوسیتوز است. علت افزایش آن نیز عبارت است از:
- عفونت‌ها
- جراحات
- آرتریت
- التهاب طولانی‌مدت
- واکنش به داروها (به‌ویژه استروئیدها، لیتیوم و برخی داروهای استنشاقی)
- برخی از اشکال سرطان خون
- استرس عاطفی و جسمی – ناشی از اضطراب، جراحی یا
- ورزش حذف طحال
- سیگارکشیدن
لنفوسیتوز
۲۰ تا ۴۰ درصد لکوسیت‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. افزایش مقدار نیز یکی از انواع رایج لکوسیتوز است. لنفوسیتوز با عفونت‌های ویروسی و لوسمی مرتبط است. دیگر علل آن عبارتند از:
- واکنش‌های آلرژیک
- سیاه‌سرفه
- برخی از انواع سرطان خون
ائوزینوفیلی
ائوزینوفیلی به معنای وجود سطح بالایی از ائوزینوفیل در خون است. در شمارش خون، آنها فقط ۱ تا ۴٪ را تشکیل می‌دهند و بنابراین یک نوع خاص از لکوسیتوز هستند. این مقدار افزایش‌یافته معمولاً به دلیل آلرژی‌ها و انگل‌ها رخ می‌دهد. به طور کلی:
- آلرژی و واکنش‌های آلرژیک به‌ویژه تب یونجه و آسم
- عفونت‌های انگلی
- برخی بیماری‌های پوستی
- لنفوم
مونوسیتوز
مونوسیتوز دارای تعداد زیادی مونوسیت است. ازآنجایی‌که مونوسیت‌ها تنها ۲ تا ۸ درصد از گلبول‌های سفید را تشکیل می‌دهند، مونوسیتوز بسیار نادر است و در برخی از عفونت‌ها و سرطان‌ها رخ می‌دهد. دلایل مونوسیتوز:
- برخی از عفونت‌ها مانند: ویروس اپشتین بار، سل، عفونت قارچی
- بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس و کولیت اولسراتیو
بازوفیلی
سطح بالایی از بازوفیل‌هاست که فقط ۱/۰ تا ۱ درصد خون را تشکیل می‌دهند؛ بنابراین، بازوفیلی به‌عنوان نوعی از لکوسیتوز بسیار نادر است و با سرطان خون همراه است. دلایل بروز بازوفیلی:
- سرطان
- استخوان لوسمی
- در برخی موارد واکنش‌های آلرژیک
علائم لکوسیتوز یا افزایش گلبول سفید خون
علائم معمول لکوسیتوز عبارتند از:
- تب، درد و سایر علائم در محل عفونت
- تب، کبودی سریع، کاهش وزن، تعریق شبانه همراه با سرطان خون و سایر سرطان‌ها
- کهیر، خارش پوست، بثورات ناشی از واکنش آلرژیک پوست
- مشکل در تنفس و خس‌خس سینه به دلیل واکنش آلرژیک ریه‌ها
اگر تعداد گلبول‌های سفید خون شما زیاد باشد، ممکن است خون در طی لکوسیتوز غلیظ‌تر شود و دیگر به‌درستی جریان نداشته باشد. این سندرم هیپر ویسکوزیته نامیده می‌شود و در موارد نادر در لوسمی رخ می‌دهد. این یک اورژانس پزشکی است که می‌تواند باعث به وجود آمدن مشکلات زیر شود:
- سکته
- مشکلات بینایی
- مشکلات تنفسی
- خونریزی از غشاهای مخاطی مانند دهان، شکم و روده
در صورت افزایش گلبول سفید خون به پزشک مراجعه کنید
در صورت مشاهده علائم زیر، مراجعه به پزشک ممکن است مفید باشد. این به شما کمک می‌کند تا علت علائم را روشن کنید:
- اگر تب دارید
- خونریزی و کبودی‌های سریع
- کاهش وزن ناخواسته
- کم بودن اشتها
- حالت تهوع
- ضعف، خستگی
- احساس عمومی بیماری
- در مردان: نعوظ دردناک و طولانی‌مدت
بااین‌حال، لکوسیتوز اغلب می‌تواند بدون مشاهده رخ دهد. بااین‌حال، خطر سکته مغزی وجود دارد. اگر متوجه علائم زیر در خود یا یکی از نزدیکانتان شدید، فوراً با ۱۱۵ تماس بگیرید:
- قسمت هایی از صورت افتاده یا بی حس شده است.
- احساس ضعف در بازو یا پا
- گیجی
- مشکل در صحبت‌کردن
- سرگیجه، سردرد شدید یا ازدست‌دادن بینایی
- درد قفسه سینه
- دشواری در تنفس
- خونریزی غیرقابل‌توقف
- درد یا سوزن‌سوزن شدن در بازوها، پاها یا معده
- کمردرد ناگهانی
افزایش گلبول سفید خون در بارداری
در طول بارداری، تعداد گلبول‌های سفید در مادران باردار افزایش می‌یابد. به طور عمده در هفته ۳۸م بارداری، گلبول‌های سفید خون بسیار بالاتر از محدوده طبیعی هستند. در نتیجه، زنان باردار متوجه پوسته‌های سفید در ادرار می‌شوند؛ به‌ویژه در ادرار صبح. پزشکان در مورد ادرار پوسته‌پوسته صحبت می‌کنند. معمولاً تغییر تعداد گلبول‌های سفید نشان‌دهنده التهاب در بدن است. همچنین احتمال اختلال در عملکرد کلیه وجود دارد.
اگر در دوران بارداری میزان لکوسیت در ادرار زیاد باشد، جای نگرانی نیست. در عوض، لکوسیتوز موقت نشان‌دهنده بارداری در حال پیشرفت است. برای محافظت از نوزاد متولد نشده در برابر عوامل بیماری‌زا، ارگانیسم مادر، گلبول‌های سفید بیشتری تولید می‌کند. به دلیل تولید بیش از حد، بدن گلبول‌های سفید خون را از طریق کلیه‌ها تجزیه می‌کند. زنان مبتلا نقاط سفیدی را در ادرار خود می‌بینند که با هم ترکیب می‌شوند و پوسته‌های کوچکی را تشکیل می‌دهند. در دوران بارداری، افزایش گلبول‌های سفید خون پاسخی طبیعی برای محافظت از جنین در برابر باکتری‌ها و ویروس‌ها است.
چرا تعداد گلبول‌های سفید در دوران بارداری افزایش می‌یابد؟
برخی از عوارض مرتبط با بارداری در ماه‌های هشتم و نهم بارداری رخ می‌دهد. این شامل تغییر تعداد لکوسیت‌ها می‌شود که به‌عنوان یک افزایش فیزیولوژیکی، تاریخ زایمان قریب‌الوقوع را نشان می‌دهد. لکوسیتوز در ابتدای بارداری شروع می‌شود، زیرا بدن مادر سیستم ایمنی بدن خود را تقویت می‌کند. در چند هفته اول، لکوسیت‌ها درست بالاتر از حد طبیعی هستند. تاکنون هیچ علامت قابل مشاهده‌ای برای افزایش گلبول‌های سفید وجود ندارد.
تنها با تولید بیش از حد لکوسیت‌ها، افزایش دفع آن اتفاق می‌افتد. مادر از طریق تشکیل گلبول‌های سفید خون، از ایمنی کودک متولد نشده، محافظت می‌کند. پس از رشد کامل، جنین قادر است به طور مستقل گلبول‌های سفید خون را تشکیل دهد. به همین دلیل، برخی از لکوسیت‌های مادر غیرقابل‌استفاده هستند. ارگانیسم به‌راحتی این را از طریق ادرار دفع می‌کند.
کودک توانایی تولید مستقل گلبول‌های سفید خون را در ماه هفتم بارداری دریافت می‌کند؛ بنابراین، در این دوره، مادران آینده افزایش قابل‌توجهی در سطح لکوسیت‌ها را تشخیص می‌دهند. از آن ماه تا زمان زایمان، گلبول‌های سفید خون در ادرار ظاهر می‌شوند.
