یکی از مواردی که ممکن است در زنان باردار رخ دهد، کم خونی ناشی ازباردای است. در نیمه آخر بارداری ، بدن زنان گلبول های قرمز بیشتری تولید می کند تا به اندازه کافی برای مادرو کودک وجو داشته باشد. در هر گلبول قرمز بخشی از پروتئین و بخشی از آهن تشکیل شده است. گلبول قرمز از آهن به عنوان هسته خود استفاده می کند. آهن توسط بدن انسان ساخته نمی شود و باید از غذاهایی که می‌خوریم جذب شود. درست است که آهن در بسیاری از غذاها یافت می‌شود، اما جذب آن ممکن است سخت باشد و این امر باعث می‌شود بدن برای تامین نیازهای خود در دوران بارداری به رژیم غذایی ویژه‌ای نیاز داشته باشد. آهن معمولاً با پروتئین حیوانی مرتبط است، اما اگر فکر گوشت باعث ایجاد تهوع برای شما می‌شود یا اگر گیاه‌خوار هستید، نگران نباشید چرا که آهن را می‌توان در بسیاری از مواد غذایی یافت.
در دوران بارداری، یک زن دو برابر نیاز یک زن غیرباردار به آهن نیاز دارد. فرد برای حفظ سلامت خود و همچنین حمایت از کودک در حال رشد خود به آهن نیاز دارید. آهن به گلبول های قرمز کمک می‌کند تا اکسیژن را به جنین و بافت‌های فرد برسانند. بدون ذخایر زیاد آهن یا مصرف کافی آهن در دوران بارداری، ممکن است دچار کم خونی فقر آهن شود.
خطرات مرتبط با کم خونی در دوران بارداری عبارتند از:
- تولد زودرس.
- نوزاد کم وزن هنگام تولد.
- عفونت.
- شفای ضعیف.
- افسردگی دوران بارداری و پس از زایمان.
کم خونی مادر همچنین می‌تواند مادر را در معرض خطر مرگ در حین و بعد از زایمان قرار دهد. کم خونی شدید می‌تواند منجر به جبران نارسایی گردش خون، افزایش برون ده قلبی، افزایش خطر خونریزی و کاهش توانایی تحمل از دست دادن خون شود که منجر به شوک گردش خون و مرگ شود. نوزادانی که از مادران مبتلا به کمبود آهن متولد می‌شوند در معرض خطر بالای کمبود آهن در بدو تولد هستند. دریافت آهن کافی هم برای شما و هم برای کودک‌تان مهم است.
در این مقاله می خوانید :
انواع آهن موجود در مواد غذایی
به طور کلی دو نوع آهن وجود دارد: هِم و غیرهِم.
- آهن هِم که شما می توانید این نوع را از مصرف گوشت، ماهی و سایر منابع پروتئین حیوانی دریافت کنید. به سرعت توسط بدن شما هضم می‌شود.
- آهن غیر هِم که به نام فولات نیز شناخته می‌شود. این نوع آهن در غلات، لوبیا، سبزیجات، میوه ها، آجیل و دانه ها یافت می‌شود و کمی بیشتر طول می کشد تا بدن شما به ماده‌ای که می‌تواند استفاده کند تبدیل شود. با این حال گزینه ای مناسب برای افرادی است که از گوشت خوششان نمی‌آید یا گیاه‌خوار هستند.
رژیم غذایی مناسب برای دوران بارداری
بهترین عملی که باید صورت بگیرد پیشگیری از ایجاد حالت کم خونی است .به همین جهت پزشکان تغذیه برای شما توصیه‌های مفیدی دارند و تنظیم مواد غذایی را به گونه‌ای انجام می‌دهند که از ایجاد کم خونی در دوران بارداری پیشگیری شود.
پیشگیری از کم خونی در دوران بارداری
به منظور پش‌گیری از غذاهای غنی از آهن مانند گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ، لوبیا خشک و غلات غنی شده استفاده کنید. شکل آهن موجود در فرآورده‌های گوشتی به نام هِم، راحت تر از آهن موجود در سبزیجات جذب می شود.
اگر کم خون هستید و معمولاً گوشت می خورید، افزایش میزان گوشت مصرفی ساده ترین راه برای افزایش آهن دریافتی بدن است.
غذاهای سرشار از اسید فولیک مانند لوبیا خشک، سبزیجات با برگ سبز تیره، جوانه گندم و آب پرتقال را حتما مصرف کنید.
از غذاهای غنی از ویتامین C مانند مرکبات و سبزیجات تازه و خام غافل نشوید.
جالب است بدانید که پخت و پز با قابلمه های چدنی می تواند تا ۸۰ درصد آهن بیشتری به غذا اضافه کند.
قرص مولتی ویتامین و مواد معدنی دوران بارداری خود را که حاوی فولات اضافی است مصرف کنید اما بهتر از قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.اگر قرص آهن معده شما را ناراحت می کند، میتوانید همراه غذا مصرف کنید. به یاد داشته باشید قرص آهن خود را نباید با لبنیات یا مکمل های کلسیم مصرف کنید.
علائم کم خونی در زنان
علائم کم خونی عبارتند از:
- احساس سبکی سر یا سرگیجه
- احساس ضعف یا خستگی
- مشکل در تمرکز
- احساس سرد بودن مداوم
- تنگی نفس
- ضربان قلب تند
- مشکل خواب
- سردرد
اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، فورا با پزشک خود تماس بگیرید.
چه کسانی کم‌خون محسوب می‌شوند؟
کم خونی در زنان باردار را اینگونه تعریف می‌کند:
سه ماهه اول: هموگلوبین کمتر از ۱۱.۰ گرم در دسی‌لیتر
سه ماهه دوم: هموگلوبین کمتر از ۱۰.۵ گرم در دسی‌لیتر
سه ماهه سوم: هموگلوبین کمتر از ۱۱.۰ گرم در دسی‌لیتر
زنان باردار در اولین ویزیت قبل از تولد و دوباره بین هفته های ۲۴ تا ۲۸ به طور معمول از نظر کم خونی غربالگری می‌شوند.
طبق سازمان جهانی بهداشت، برای زنان غیرباردار، هموگلوبین کمتر از ۱۲.۰ گرم در دسی لیتر، کم خونی محسوب می‌شود.
آیا حتما باید مکمل آهن مصرف کنیم؟
برای کم خونی ناشی از فقر آهن،مکمل‌های آهن اضافی ممکن است مورد نیاز باشد. درصورتی که پزشک یا مامای شما مکمل آهن تجویز نکرده است، اما احساس می‌کنید علائمی چون خستگی ای ضعف دارید ممکن است به آهن نیاز داشته باشید. پس بهتر است پزشکتان را درجریان قرار دهید. مصرف مکمل های آهن در دوران بارداری بی خطر هستند، اما ممکن است با آهن بیش از حد در دوران بارداری مواجه شوید. آهن بیش از حد در دوران باردای ممکن است باعث زایمان زودرس، دیابت بارداری و فشار خون بالا شود. علاوه بر این موارد، در صورت بالا بودن سطوح آهن در دراز مدت، برخی ازاندام‌ها و به خصوص کلیه ممکن است دچار آسیب شوند.
درصورتی که میزان آهن بدن شما بیش از حد طبیعی باشد ممکن است به علائم زیر دچار شوید:
- اسهال و درد شدید معده
- استفراغ خون
- تنفس کم عمق و سریع
- دست های رنگ پریده و لطیف
- ضعف و خستگی
اگر این علائم را تجربه کردید و باردار هستید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. ممکن است به درمان اورژانسی نیاز داشته باشید.
مکمل‌های آهن در دوران بارداری
بدون مکمل آهن، کم خونی فقر آهن در بسیاری از زنان باردار رخ می‌دهد.
در حالی که زنان غیرباردار تنها به ۱۸ میلی گرم آهن در روز نیاز دارند، زنان باردار به ۲۷ میلی‌گرم آهن در روز نیاز دارند. این مقدار در اکثر ویتامین های دوران بارداری وجود دارد. لطفاً به خاطر داشته باشید که بیشتر ویتامین‌های صمغی حاوی آهن نیستند (به عنوان یک اقدام احتیاطی). در صورت مصرف لثه قبل از تولد، به مکمل آهن نیز نیاز خواهید داشت. قرار دادن ویتامین دوران بارداری خود در محل مشخصی مانند نزدیک مسواک یا تنظیم زنگ هشدار روی تلفن ممکن است به شما کمک کند که این ویتامین مهم را هر روز مصرف کنید.
اگر کم خونی تشخیص داده شود، پزشک یا ماما آهن اضافی را برای شما تجویز می کند تا روزانه مصرف کنید. در موارد شدید، آهن می تواند به صورت داخل وریدی تجویز شود. افزایش ذخایر آهن در بدن چندین هفته و گاهی چند ماه طول می کشد، بنابراین مصرف آهن به طور معمول طبق تجویز مهم است. برای افزایش ذخایر آهن به دلیل از دست دادن خون پس از زایمان، مصرف ویتامین دوران بارداری یا آهن مکمل خود را به مدت شش تا هشت هفته پس از زایمان ادامه دهید.
نحوه مصرف مکمل های آهن
مکمل‌های آهن بهتر است با معده خالی با یک لیوان آب ساده مصرف شوند. در افرادی که دچار تهوع بالا، حساسیت‌های بیشتر و معده درد در دوران بارداری هستند، بهتر است همراه با غذا مصرف شود تا حالت تهوع آنان را تشدید نکند.
به چه مقدار آهن در بارداری نیاز است؟
موردی که باید از آن اطلاع داشته باشید این است که میزان آهنی که بدن فرد باردار به آن نیاز دارد، دوبرابرحالت عادی است. به طور میانگین میزان مصرف توصیه شده روزانه آهن برای زنانی که در سنین باروری هستند اما باردار نیستند، ۱۸ میلی گرم در نظر گرفته شده است. برای زنان باردارنیز،مقدار توصیه شده روزانه حداقل ۲۷ میلی گرم است. از طرفی سازمان بهداشت جهانی(WHO)میزان آهنی که به زنان باردار توصیه می‌کند، مصرف بین ۳۰ تا ۶۰ میلی گرم آهن در روز است.
بهتر از درمورد میزان آهن مورد نیاز خود حتما با متخصص زنان یا مامای خود مشورت کنید. در ادامه لیستی برای شما ترتیب داده ایم که میزان آهن موجود در هر غذا را بیان می‌کند. غذای روزانه شما معمولا از ترکیب گزینه ای زیر ایجاد شده‌اند که با دانستن میزان آهن آن‌ها، میتوانید آهن روزانه خود را حساب کنید.
غذاهای غنی از آهن برای مصرف در دوران بارداری
علاوه بر مصرف ویتامین های دوران بارداری با آهن، از یک رژیم غذایی متعادل که شامل غذاهای غنی از آهن است استفاده کنید. دو نوع آهن در غذاها وجود دارد: هِم و غیرهِم. گوشت، مرغ و ماهی حاوی آهن هِم هستند که نسبت به آهن غیرهِم یا گیاهی بسیار راحت‌تر توسط بدن جذب می‌شود.
منابع آهن بر پایه گوشت (هم):
- گوشت گاو
- جوجه
- بوقلمون
- گوشت های اندام
- صدف
منابع آهن گیاهی (غیر هم):
- لوبیا
- اسفناج و سایر سبزیجات برگ دار
- سیب زمینی با پوست
- آجیل و دانه ها
- میوه خشک شده
- نان و غلات غنی شده
ویتامین C می تواند به جذب آهن در بدن کمک کند. هنگام خوردن منابع گیاهی (غیر هم) آهن، از یک منبع خوب ویتامین C مانند میوه یا آب میوه استفاده کنید. هنگام نوشیدن آب میوه، به دلیل محتوای قند بالا، به یک لیوان ۸ اونس در روز محدود کنید.
منابع ویتامین C:
- پرتقال‌ها
- گریپ فروت
- کیوی
- کلم بروکلی
- فلفل
- توت فرنگی
- هندوانه
برخی از غذاها باعث کاهش جذب آهن در بدن می شوند. از خوردن غذاهای پرکلسیم همزمان با غذاهای غنی از آهن خودداری کنید. کلسیم یک ماده مغذی مهم در دوران بارداری است، اما کلسیم و آهن در بدن برای جذب رقابت دارند. برای بهترین نتیجه، غذاهای دارای کلسیم بالا را از غذاهای پر آهن و ویتامین دوران بارداری خود فاصله دهید. برخی از داروها مانند آنتی اسیدها و نوشیدن بیش از حد قهوه یا چای نیز می توانند جذب آهن را کاهش دهند.
غذاهایی که ۵/۵ تا ۵/۱ میلی گرم آهن دارند:
- مرغ ۳ ق
- نخود سبز، ۱/۲ فنجان
- آب گوجه فرنگی ۶ ق
- کلم بروکلی، ۱/۲ فنجان
- کلم بروکسل، ۱/۲ فنجان پخته شده
- نان سبوس دار ۱ تکه
- زردآلو خشک، ۵ نصف
- تمشک، ۱ فنجان
- توت فرنگی، ۱ فنجان
غذاهایی که ۱.۶ تا ۳ میلی گرم آهن دارند:
- استیک ، ۳ اونس
- رست بیف، ۳ اونس
- همبرگر بدون چربی، ۳ اونس
- سیب زمینی پخته با پوست
- لوبیا بلبلی، ۱/۲ فنجان پخته شده
- در لوبیا لیما، ۱/۲ فنجان پخته شده
- لوبیا دریایی، ۱/۲ فنجان پخته شده
- بلغور جو دوسر، ۱ فنجان پخته شده
- کشمش، ۱/۲ فنجان
غذاهایی که ۳ تا ۱۲ میلی گرم آهن دارند:
- صدف، ۴ عدد بزرگ یا ۹ عدد کوچک
- صدف، ۶ عدد متوسط
- اسفناج، ۱/۲ فنجان پخته شده
- غلات غنی شده، ۱ فنجان
