سرطان لوزالمعده یا پانکراس، یازدهمین سرطان شایع در سطح جهان است و رتبه هفتم را در بین علل مرگ‌ومیر ناشی از سرطان دارد. سرطان پانکراس نوعی سرطان است که از پانکراس شروع میشود و درصورتی‌که درمان نشود به سایر بافت‌ها نیز سرایت می‌کند. سرطان لوزالمعده نیز مانند سایر سرطان‌ها ممکن است درمان شود. به‌طورکلی دو نوع سرطان پانکراس وجود دارد.
آدنوکارسینوم پانکراس شایع‌ترین نوع سرطان لوزالمعده یا پانکراس است. تومورهای نورواندوکرین پانکراس (NETs) نوع دیگر سرطان لوزالمعده است که به نسبت آدنوکارسینوم، کمتر رخم می‌دهد.در ادامه همراه ما باشید تا دلایل،علائم، درمان و پیشگیری از سرطان لوزالمعده را به طور کامل برای شما شرح دهیم.
در این مقاله می خوانید :
- ۱ لوزالمعده چیست؟
- ۲ انواع سرطان پانکراس
- ۳ رشد خوش‌خیم و پیش سرطانی در پانکراس
- ۴ چه عواملی احتمال ابتلا به سرطان لوزالمعده را افزایش می‌دهند؟
- ۵ آیا می توان از سرطان پانکراس پیشگیری کرد؟
- ۶ علائم سرطان لوزالمعده
- ۷ درمان سرطان پانکراس
- ۸ جراحی سرطان پانکراس
- ۹ پس از انجام درمان سرطان لوزالعمده موارد زیر را رعایت کنید
لوزالمعده چیست؟
عضوی از بدن است که پشت معده قرار دارد. شکل لوزالمعده کمی شبیه ماهی است با سر پهن، بدنی باریک و دمی باریک و نوک‌تیز. در بزرگسالان حدود ۶ اینچ (۱۵ سانتی‌متر) طول اما کمتر از ۲ اینچ (۵ سانتی‌متر) عرض دارد. سر لوزالمعده در سمت راست شکم (شکم)، پشت جایی که معده به دوازدهه (اول قسمت روده کوچک) می رسد، قرار دارد. دن لوزوالمعده در پشت معده قرار دارد و دم آن در سمت چپ شکم در کنار طحال واقع شده است.
غدد لوزالمعده
بیشتر لوزالمعده از سلول‌های برون‌ریز تشکیل شده است که غدد و مجاری برون‌ریز را تشکیل می‌دهند. غدد برون‌ریز آنزیم‌های لوزالمعده می‌سازند و این آنزیم‌ها در روده‌ها آزاد می‌شوند تا به هضم غذاها در بدن (به‌ویژه چربی‌ها) کمک کنند. آنزیم‌ها در لوله‌های کوچکی به نام مجرای آزاد می‌شوند و در نهایت به مجرای پانکراس تخلیه می‌شوند. مجرای لوزالمعده با مجرای صفراوی مشترک (مجرایی که صفرا را از کبد حمل می‌کند) ادغام میشود و در آمپول Vater به دوازدهه (اولین قسمت روده کوچک) تخلیه میشود.
سلول های غدد درون ریز درصد کمتری از سلول های لوزالمعده را تشکیل می دهند. این سلول‌ها در ترشخ هورمون‌های مهمی مانند انسولین و گلوکاگون (که به کنترل سطح قند خون کمک می‌کنندنقش دارند.غدد درون ریز این هورمون ها را سخاته و مستقیماً در خون آزاد می‌کنند. تومورهای نورواندوکرین پانکراس از سلول های غدد درون ریز شروع می شوند.
انواع سرطان پانکراس
سرطان‌های برون‌ریز شایع‌ترین نوع سرطان پانکراس هستند تاحدی‌که حدود ۹۵ درصد از کل تنوع سرطان پانکراس را به خود اختصاص داده‌اند. درصورتی‌که به شما گفته شود که سرطان لوزالمعده دارید، به‌احتمال زیاد سرطان پانکراس برون‌ریز (آدنوسینوم پانکراس) است. آدنوکارسینوم پانکراس، زمانی شروع میشود که سلول‌های برون‌ریز در پانکراس شروع به رشد بیش از حد و خارج از کنترل کنند.
۵ درصد باقی مانده از انواع سرطان پانکراس مربوط به غدد درون ریز است. این سرطان ها عبارت‌اند از:
- کارسینوم آدنوسکواموس
- کارسینوم سلول سنگفرشی
- کارسینوم سلول حلقه‌ای
- کارسینوم تمایز نیافته
- کارسینوم تمایز نیافته با سلول‌های غول‌پیکر
رشد خوش‌خیم و پیش سرطانی در پانکراس
درصورتی‌که تومور یا ضایعات موجود پانکراس خوش‌خیم باشند به‌راحتی قابل‌درمان‌اند اما درصورتی‌که درمان به‌موقع صورت نگیرد یا به طور کل مورد درمان قرار نگیرند تبدیل به ضایعات بدخیم یا همان سرطان می‌شوند که در این صورت روند درمان بسیار سخت‌تر خواهد شد. همچنین اثربخشی درمان نیز به مقدار قابل‌توجهی پایین می‌آید.
- در برخی موارد مانند نئوپلاسم‌های کیستیک سروزی (SCNs) که نوعی تومور خوش خیم پانکراس است ممکن است نیاز به درمان نباشد مگر اینکه با بزرگ‌تر شدن، علائمی را از خود بروز دهند.
- نوع دیگری از این تومورها به نام نئوپلاسم کیستیک موسینوس‌ها هستند. این تومور رشد آهسته دارد و اغلب در زنان ایجاد میشود. درست است که این تومورها سرطانی نیستند، اما برخی از آنها در صورت عدم درمان میتوانند در طول زمان به سرطان تبدیل شوند. به همین دلیل ممکن است در صورت تشخیص پزشک، با جراحی برداشته شوند.
- نئوپلاسم های موسینوس پاپیلاری داخل مجاری (IPMNs) تومورهای خوش خیمی هستند که در مجاری پانکراس رشد می کنند. برخی ازاین تومورها نیز ممکن است در دراز مدت تبدیل به سرطان شوند و در برخی موارد نیز درحالت عادی باشند و نیازمند جراحی شوند.
- نئوپلاسم های کاذب پاپیلاری جامد (SPNs) تومورهای نادر و با رشد آهسته ای هستند اغلب موارد در زنان جوان ایجاد می شوند. اگرچه این تومورها به آهستگی رشد می کنند اما می توانند به سایر قسمت های بدن گسترش یابند، بنابراین بهتر است با جراحی درمان شوند. درست است که این مورد تومور نادر است اما درمان آن امکان پذیر است .
چه عواملی احتمال ابتلا به سرطان لوزالمعده را افزایش می‌دهند؟
عوامل زیر امکان ابتلا به سرطان لوزالمعده را تشدید می‌کنند و عبارت‌اند از:
مصرف دخانیات (تنباکو)
سیگارکشیدن یکی از مهم‌ترین عوامل خطر سرطان پانکراس است. حدود ۲۵ درصد از مبتلاان به سرطان لوزالمعده، سیگاری بود اند. خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده در بین افرادی که سیگار می‌کشند در مقایسه با افرادی که هرگز سیگار نکشیده‌اند حدود دوبرابر بیشتر است. قلیان و استفاده از محصولات تنباکوی بدون دود نیز به عمان اندازه سیگارکشیدن، خطرآفرین هستند.
اضافه‌وزن یا چاقی
اضافه‌وزن میتواند مادر بسیاری از بیماری‌ها باشد و همچنین یک عامل خطر برای سرطان پانکراس است. افرادی که اضافه‌وزن دارند حدود ۲۰ درصد بیشتر از سایرین در معرض سرطان پانکراس قرار می‌گیرند که این درصد با افزایش سن بالاتر نیز می‌رود.
هرچه توده شکمی بزرگ‌تر باشد ریسک نیز بالاتر می‌رود. حتی افرادی که چاق نیستند اما در اطراف شکم خود وزنه سنگین حمل کنند هم ممکن است ریسک ابتلا به سرطان لوزالمعده را بالا ببرند.
دیابت نوع دو
دیابت نوع دو نیز ممکن است در اثر چاقی در بزرگسالان و کودکان ایجاد شود. اما جدا از بحث اضافه‌وزن، خود یک فاکتور افزایش احتمال ابتلا به این سرطان است.
پانکراتیت مزمن
پانکراتیت مزمن یاالتهاب طولانی مدت پانکراس، با افزایش خطر ابتلا به سرطان پانکراس مرتبط است. پانکراتیت مزمن اغلب با مصرف زیاد الکل و سیگار ایجاد می شود.
قرارگرفتن در معرض برخی از مواد شیمیایی
درصورتی‌که در محل کار با برخی از مواد شیمیایی سرکار دارید باید دقت کنید. مواد شیمیایی که در خشک‌شویی و صنایع فلزکاری استفاده می‌شوند، ممکن است خطر ابتلا به سرطان پانکراس را در فرد افزایش دهد.
سن
خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده با افزایش سن افراد افزایش می‌یابد. تقریباً همه بیماران بالای ۴۵ سال سن دارند. حدود دو سوم آنها حداقل ۶۵ سال سن دارند. میانگین سنی در زمان تشخیص ۷۰ سال است.
جنسیت
مردان اندکی بیشتر از زنان در معرض ابتلا به سرطان پانکراس هستند. علت آن ممکن است تا حدی مرتبط با استفاده بیشتر از سیگار در مردان باشد که خطر سرطان پانکراس را افزایش می‌دهد.
نژاد
آمریکایی های آفریقایی تبار نسبت به سفیدپوستان کمی بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پانکراس هستند. ممکن است سبک زندگی رایج در قومیت و نژاد ها دلیل این تفاوت باشد.
سابقه خانوادگی
ممکن است سرطان لوزالمعده ارثی باشد. دلیل آن نیز سندرم‌های ژنتیکی هستند که باعث به ارث رسیدن ژن جهش‌یافته به فرزند می‌شوند. این تغییرات ژنی ممکن است باعث ایجاد ۱۰ درصد از سرطان‌های پانکراس شود. برخی از سندرم‌های ژنتیکی که میتوانند باعث سرطان پانکراس شوند عبارت‌اند از:
- سندرم ارثی سرطان سینه و تخمدان، ناشی از جهش در ژن‌های BRCA1 یا BRCA2
- سرطان سینه ارثی، ناشی از جهش در ژن PALB2
- سندرم ملانوم مولتیپل غیر معمول خانوادگی (FAMMM) ، ناشی از جهش در ژن p16/CDKN2A و مرتبط با ملانوم پوست و چشم
- پانکراتیت خانوادگی که معمولاً در اثر جهش در ژن PRSS1 ایجاد میشود
- سندرم لینچ که به‌عنوان سرطان کولورکتال غیر پولیپوز ارثی (HNPCC) نیز شناخته می شود ، اغلب به دلیل نقص در ژن‌های MLH1 یا MSH2 ایجاد میشود.
- سندرم Peutz-Jeghers ، ناشی از نقص در ژن STK11 . این سندرم همچنین با پولیپ در دستگاه گوارش و چندین سرطان دیگر مرتبط است.
رژیم غذایی
رژیم های غذایی حاوی گوشت قرمز و فرآوری شده مانند سوسیس،کالباس، بیکن و چربی های اشباع ممکن است خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده را افزایش دهند. نوشیدنی های قندی و قهوه نیز ممکن در نهایت روی ایجاد سرطان لوزالمعده تاثیر گذار باشند. مصرف الکل نیز احتمال ابتلا به سرطان غدد برون ریز پانکراس را میتواند به مقدار قابل توجهی بالاببرد.
بی‌تحرکی یا کم‌تحرکی
برخی تحقیقات نشان داده‌اند که عدم فعالیت بدنی ممکن است خطر سرطان پانکراس را افزایش دهد.
عفونت ها
برخی تحقیقات نشان می‌دهد که عفونت معده با باکتری عامل زخم هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) یا عفونت با هپاتیت B ممکن است خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهد. بااین‌حال این سخن قطعی نیست و نیازمند مطالعه بیشتری است.
آیا می توان از سرطان پانکراس پیشگیری کرد؟
هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از سرطان پانکراس وجود ندارد. برخی از عوامل خطر مانند سن، جنسیت، نژاد و سابقه خانوادگی قابل‌کنترل نیستند. اما با در پیش گرفت زندگی سالم و کنترل عوامل خطرآفرین، می‌توان تا حدی زیادی خیال خود را نسبت به‌سلامت بدنمان آسوده کنیم.
علائم سرطان لوزالمعده
این علائم بیته به نوع سرطان، شدت و محل قرار گیری تومور میتوانند متفاوت باشند.این علائم عبارت‌اند از:
- زرد شدن پوست و یا قسمت‌های سفید چشم‌ها
- تهوع
- ادرار تیره
- بالارفتن قند خون
- نداشتن اشتها
- رنگ مدفوع روشن میشود
- نفخ شکم
- خارش
- اسهال
- کاهش وزن بدون هیچ دلیلی
- بزرگ‌شدن غدد لنفاوی در گردن
- کمردرد
- احساس درد در قسمت بالا، میانی و همچنین پشت شکم
- زود خسته شدن یا احساس خستگی شدید
درمان سرطان پانکراس
درمان سرطان پانکراس نیز مانند دیگر سرطان‌ها شامل موارد زیر است:
- جراحی برای سرطان پانکراس
- درمان‌های ابلیشن یا آمبولیزاسیون برای سرطان پانکراس
- پرتودرمانی
- شیمی درمانی
- درمان هدفمند یا تارگت تراپی
- ایمونوتراپی یا ایمنی درمانی
جراحی سرطان پانکراس
جراحی پانکراس یه سه روش زیر امکان پذیر است.
پانکراتودئودنکتومی یا روش وپیل
این جراحی یک شیوه درمانی نسبتاً پیچیده است و به‌منظور برداشتن قسمتی از پانکراس، قسمتی از رودۀ کوچک و کیسۀ صفرا مورداستفاده قرار می‌گیرد. زمانی که سرطان پانکراس در محدود سر آن واقع شود این روش بسیار جواب می‌دهد. این روش به نسبت سایر روها دشوارتر است.
پانکراتکتومی دیستال
پانکراتکتومی دیستال برای برداشتن دم و تنه پانکراس برداشته مورداستفاده قرار می‌گیرد. در این روش معمولاً طحال و همچنین بخشی از معده، روده، غده آدرنال سمت چپ، کلیه سمت چپ و دیافراگم سمت چپ برداشته شود. این روش نیز دشوار است و درصورتی‌که پزشک صلاح بداند انجام میشود.
پانکراتکتومی کامل
درصورتی‌که موقعیت قرارگیری تومور حساس باشد از این روش استفاده میشود. در پانکراتکتومی کامل کل لوزالمعده، بخشی از معده، بخشی از روده کوچک، مجاری صفراوی مشترک، کیسه صفرا، طحال و غدد لنفاوی مجاور برداشته میشود.
پس از انجام درمان سرطان لوزالعمده موارد زیر را رعایت کنید
سرطان پانکراس ممکن است هرگز به طور کامل از بین نرود، یا ممکن است در قسمت دیگری از بدن بازگردد. در این صورت ممکن است نیازمند درمان‌های منظم با شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا سایر روش‌های درمانی باشیم تا سرطان به طور کامل تحت کنترل باشد. یادگیری زندگی با سرطانی که از بین نمی‌رود میتواند دشوار و بسیار استرس‌زا باشد. اما باید روحیه خود را حفظ کنید و بدانید که زندگی به آخر نرسیده است.
- زندگی سالمی در پیش بگیرید
- خود را در محیط تنش‌زا قرار ندهید
- آرامش را به زندگی خود هدیه دهید و روحیه خود را تقویت کنید
- سیگار نکشید
- رژیم غذایی مناسب در پیش بگیرید
- در صورت بروز درد حتماً با پزشک هماهنگ باشید. درد ناشی از این حالت قابل‌کنترل است
- بیماران برای کمک به هضم غذا نیاز به مصرف آنزیم‌های لوزالمعده به شکل قرص دارند تا بتوان آن را جذب کرد.
- حتماً روند درمانی و دارویی خود را جدی بگیرید.
هیچ دارویی قوی‌تر از امید وایمان برای انسان نیست. مصرف آن را در هر ساعت از زندگی خود فراموش نکنید.
