عوارض تارگت تراپی و راه‌های درمان آن

درمان هدفمند نیز مانند دیگر روش‌های درمان سرطان، دارای عوارضی است که بهتر است آنها را بدانید. برخی از این عوارض طبیعی و شایع هستند اما برخی از آنها می‌تواند خطرناک باشد و باید به پزشک اطلاع داده شود. نحوه برخورد و کنترل با عوارض نیز بسیار اهمیت دارد. ممکن است برخی از بیماران به هیچ‌گونه عوارضی دچار نشوند اما برخی دیگر با شدت بالا از خود عوارض نشان دهند. شدت یک عارضه جانبی ممکن است از دارویی به دارو دیگر و از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت باشد. حتماً با تیم مراقبت از سرطان خود در مورد اینکه کدام عوارض تارگت تراپی در درمان شما شایع‌تر است، مدت زمانی که ممکن است طول بکشد، چقدر بد باشند و چه زمانی باید در مورد آنها با پزشک و تیم درمانی خود، صحبت کنید. پزشک ممکن است دستورالعمل‌هایی را به شما بدهد که باید رعایت کنید یا داروهایی را برای کمک به پیشگیری از برخی عوارض جانبی و قبل از وقوع آنها تجویز می‌کند.

مشکلات پوستی

 یکی از آزاردهنده‌ترین عوارض تارگت تراپی، مشکلات پوستی است که ممکن است اغلب افراد به آن دچار شوند. در ادامه به طور کامل به توضیح آن خواهیم پرداخت. از آنجایی که بسیاری از داروهای تارگت تراپی باعث ایجاد بثورات میشوند،اغلب بیماران بین چند دقیقه الی چند ساعت پس از دریافت داروی هدفمند، دچار حساسیت‌های پوستی خواهند شد. این حساسیت‌ها شامل خارش شدید، قرمزی، کهیر و غیره باشد. از آنجایی که این حساسیت‌ها یک واکنش آلرزیک به حساب می‌آیند به احتمال زیاد در کنار خود علائمی مانند گرفتگی در گلو، سرگیجه، تورم لب یا زبان، درد قفسه سینه، خارش سینه و مشکل تنفس هم ایجاد خواهند کرد.

چرا یکی از عوارض  تارگت تراپی تغییرات پوستی است؟

برخی از انواع تارگت تراپی‌ها به پروتئین گیرنده فاکتور رشد اپیدرمی (EGFR) حمله می کنند. این فاکتور رشد در واقع  به سلول‌های سرطانی می‌گوید که رشد و تقسیم شوند و با این حمله جلوی رشد و تقسیم سلول سرطانی گرفته می‌شود. به این نوع از تارگت تراپی ها، مهارکننده‌های EGFR گفته میشود.برخی از این مهار کننده‌های EGFRعبارتند از:

• panitumumab (Vectibix)
• cetuximab (Erbitux)
•  erlotinib (Tarceva)

از آنجایی که سلول‌های پوست نرمال نیز دارای EGFR  آن هم به مقدار زیاد هستند، داروهایی که EGFR را هدف قرار می‌دهند می‌توانند روی  سلول‌های پوست را نیز تحت تأثیر بگذارند و منجر به عوارض تارگت تراپی شوند. به بیان علمی‌تر تارگ تراپی سیگنال رشد طبیعی سلول‌های پوست را غیر فعال می‌کند در نتیجه حفظ رطوبت پوست به شدت سخت می‌شود.

چه نوع تغییرات پوستی خطرناک هستند؟

تغییرات در حسی که نسبت به پوست خود دارید:

ممکن است حسی شبیه به زمانی که پوست شما با آفتاب‌سوخته است را تجربه کنید، حتی اگر قرمزی یا بثورات هم نداشته باشید. این اتفاق معمولاً در هفته اول درمان رخ خواهد داد و حسی آزاردهنده دارد.

حساسیت به نور:

احتمالاً به نور بسیار حساس‌تر شوید. پوشت شما ممکن است در طول درمان توسط اشعه ماوراء بنفش آسیب بیند یعنی دچار تاول شود و بسوزد. این آسیب می‌تواند در اثر نور خورشید هم رخ دهد حتی با نوری که از پنجره به درون می‌تابد.

راش یا بثورات پوستی:

شایع‌ترین مشکل پوستی ناشی از تارگت تراپی، ایجاد راش پوستی است. میزان احتمال ابتلا به راش پوستی و شدت آن در بیماران مختلف، متفاوت است و بستگی به نوع و دوز داروی هدفمند دارد. در بیشتر بیماران، راش به‌صورت خفیف بروز می‌کند. معمولاً در هفته اول بعد از دریافت دارو ظاهر می‌شوند و در چند هفته اول بدترین حالت را دارند تا جایی که در برخی افراد ممکن است باعث ایجاد عفونت شوند. قرمزی و تورم در اغلب موارد نشان‌دهنده آغاز ایجاد راش است.

راش پوستی در بیشتر موارد شبیه به آکنه است و روی پوست سر، صورت، گردن، سینه و قسمت بالایی پشت ظاهر می‌شود. در مواردی که شدت راش دید باشد، می‌تواند سایر قسمت‌های بدن را تحت تأثیر قرار دهد. این بثورات باعث ایجاد خارش، سوزش یا گزش می‌شوند و تقریباً تا زمانی که داروی هدفمند دریافت می‌کنید ادامه دارند. به‌محض اینکه درمان تمام شود علائم شدت آن کم می‌شود و تا یک ماه پس از قطع درمان به طور کامل از بین خواهند رفت.

خشکی پوست:

همان‌طور که گفتیم حفظ رطوبت برای پوست بسیار یخت خواهد شد به همین جهت، خشکی پوست پس از دریافت داروهای درمان هدفمند بسیار رایج است. خشکی پوست می‌تواند در چند هفته اول شروع شود، اما تقریباً همه افرادی که درمان هدفمند را دریافت می‌کنند، پس از ۶ ماه از درمان، دچار خشکی پوست می‌شوند. در این حالت پوست می‌تواند بسیار خشک، شکننده، با حس خارش و پوسته‌پوسته شود. حتی ممکن است در برخی نواحی به‌خصوص دست‌وپا دچار ترک شود. ترک‌خوردگی در برخی موارد از آن دسته عوارض تارگت تراپی به‌حساب می‌آید که اجتناب‌ناپذیر است و در این حالت از راش هم بدتر و آزاردهنده‌تر می‌شود.

خارش:

تقریباً یکی از شایع‌ترین عوارض تارگت تراپی است و تمام مشکلات پوستی خارش را ایجاد می‌کنند که بسته به علت آن ممکن است برخی داروها تجویز شود.

کوتیکول های قرمز و دردناک (نواحی اطراف ناخن):

برخی از انواع تارگت تراپی می‌توانند باعث ایجاد زخم‌هایی متورم، قرمز و دردناک در اطراف ناخن‌های دست و پا شوند.  در اغلب موارد این کوتیکول‌ها در اطراف شصت پا ایجاد می‌شوند. همچنین این کوتیکول‌ها ممکن است عفونی شوند در نتیجه ناخن‌ها شکننده  می‌شوند یا کندتر رشد می‌کنند.

سندرم دست و پا:

سندرم دست-پا (HFS) با بسیاری از داروهای درمان سرطان ایجاد می‌شود و ممکن است تحت عنوان عوارض تارگت تراپی نیز ایجاد شود. در نتیجه بروز این سندرم علائمی چون سوزن سوزن شدن، تورم، قرمزی و سوزش بروز خواهند کرد. HFS معمولاً در طی دو تا شش هفته اول درمان شروع می‌شود. قرمزی حاصل از این سندرم  بسیار شبیه آفتاب سوختگی است و ممکن است  باعث ایجاد تاول شود. درصورتی که شدت این تاول‌ها زیاد باشد ممکن است باز شده و به زخم تبدیل شوند. درصورتی که سندروم دست و پا شدید باشد، نیاز به داروی مسکن دارد.

تغییرات در رشد مو:

برخی از انواع تارگت تراپی‌ها باعث نازک شدن، خشکی و شکننده شدن موهای سر و یا حتی مجعد شوند. درصورتی‌که به‌صورت طولانی‌مدت دارو را دریافت کنید، ممکن است منجر به ایجاد لکه‌های طاسی یا ریزش کامل موهای سر شود. موهای صورت برای مردان و زنان ممکن است سریع‌تر از حد معمول رشد کنند، از جمله ابروهای بلندتر، پرپشت‌تر، مجعد و مژه‌هایی که ممکن است نیاز به کوتاه شدن داشته باشند. اما در برخی از مردان رشد موهای صورت کند می‌شود. ابروها نیز ممکن است نازک شوند. این تغییرات سریعاً رخ نخواهد داد، اما ممکن است بعداً با ادامه درمان متوجه آنها بروز پیدا کنند. همچنین برخی از بیماران نیز متوجه زخم‌هایی در پوست سر و سایر نواحی مودار می‌شوند. زخم‌های ناشی از این زخم‌ها ممکن است پس از درمان از رشد مجدد موهای شما جلوگیری کند.

تغییر در رنگ مو یا پوست:

یکی از عوارض تارگت تراپی که به نسبت دیگر عوارض پوستی کمتر شایع است، تغییر رنگ مو است. برخی از داروهای هدفمند می‌توانند پوست یا مو را در طول درمان به رنگ زرد تبدیل کنند. در نمونه‌های بسیار محدود نیز دیده شده است که مو تیره‌تر می‌شود. این اختلال پس از پایان تارگت تراپی از بین می‌رود.

تغییرات در داخل و اطراف چشم:

یکی از عوارض تارگت تراپی که به پوست ربط دارد، تغییرات داخل یا اطراف چشم است. چشم‌ها ممکن است دچار سوزش شوند. همچنین ممکن است داخل چشم‌ها خشک یا قرمز شوند. در برخی افراد، پلک‌ها قرمز، حساس و متورم می‌شوند و مژه‌ها ممکن است پوسته‌پوسته شوند. گاهی اوقات ممکن است پلک‌ها به سمت داخل یا خارج بچرخند. انحراف پلک‌ها یا خشکی طولانی‌مدت می‌تواند به قسمت خارجی چشم (قرنیه) آسیب برساند. با پزشک یا پرستار خود در مورد مدیریت این تغییرات برای جلوگیری از آسیب، درد یا عفونت صحبت کنید. ممکن است در صورت نیاز به یک‌چشم پزشک نیز ارجاع داده شوید.

آیا می توان از تغییرات پوستی ناشی از عوارض تارگت تراپی جلوگیری کرد؟

 برخی از عوارض تارگت تراپی در پوست، ممکن است باتوجه‌به شرایط فرد اجتناب‌ناپذیر اما برخی دیگر را می‌توان کنترل کرد. به منزله پیشگیری از تغییرات پوستی بهتر است اقدامات زیر را انجام دهید:

1. از صابون‌های بسیار ملایم، شوینده‌های بدن و شامپوهایی که حاوی الکل، عطر و رنگ نیستند، استفاده کنید.
2. به جای دوش گرفتن، حمام کنید و از محصولات حمام جو دوسر برای تسکین پوست خود استفاده کنید.
3. با آب خنک یا ولرم (به‌جای داغ) حمام کنید و از مکان‌های گرم و مرطوب خودداری کنید.
4. حداقل دو بار در روز پوست خود را با یک کرم نرم‌کننده غلیظ که الکل، عطر و رنگ ندارد، مرطوب کنید. بهترین زمان برای انجام این کاردرست بعد از حمام کردن است، درحالی‌که پوست شما هنوز مرطوب است.
5. لباس‌های گشاد و نرم بپوشید.
6. ناخن‌ها را کوتاه نگه دارید.
7. اگر کف پاهایتان حساس است، کفش‌های ژله‌ای را امتحان کنید.
8. کفش‌هایی بپوشید که به خوبی مناسب باشند و خیلی تنگ نباشند. اگر کفش‌هایی دارید که به اندازه کافی بزرگ هستند. جوراب‌های نرم و ضخیم می‌توانند به شما کمک کنند.
9. از مواد شوینده یا نرم‌کننده‌های لباس بدون عطرهای قوی استفاده کنید.
10. از پزشک یا پرستار خود بپرسید که آیا کارهای دیگری وجود دارد که می‌توانید برای کمک به کاهش احتمال مشکلات پوستی انجام دهید.
11. ناحیه اطراف ناخن‌های دست یا پا زخمی یا قرمز می‌شود. کرم‌ها و مرطوبت‌کننده‌ها می‌توانند به این امر کمک کنند.

از آفتاب اجتناب کنید:

تاحدامکان از نور خورشید دوری کنید، زیرا به نظر می‌رسد نور خورشید باعث ایجاد و یا تشدید بثورات در برخی افراد می‌شود. اگر در طول روز بیرون هستید، کلاه و لباس آستین بلند بپوشید. حداقل یک ساعت قبل از بیرون رفتن از کرم ضدآفتاب با طیف وسیع با SPF حداقل ۳۰ و اکسید روی یا دی‌اکسید تیتانیوم استفاده کنید. در نزدیکی پنجره‌ها نیز مراقب باشید.

آیا مشکلات پوستی ناشی از عوارض تارگت تراپی قابل‌درمان است؟

پزشک باید پوست شما را بررسی کند تا بهترین روش اقدام و اینکه آیا درمان کمک کننده است یا خیر را متوجه شود. درصورتی که مشکل زیاد باشد ممکن است به متخصص پوست و مو نیز ارجاع داده شوید. بیمارانی که تغییرات پوستی خفیف دارند ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند. این تغییرات شامل بثورات است که فقط در یک منطقه محدود هستند که باعث ناراحتی نمی‌شوند و عفونی نیستند. به جهت درمان ممکن است با موارد زیر مواجه شوید:

• کرم‌ها یا پمادهای سنگین پوست که حاوی الکل، عطر یا رنگ نیستند، گاهی می‌توانند به خشکی پوست کمک کنند.
• قبل از استفاده از هر چیزی روی پوست خود، حتماً با پزشک متخصص صحبت کنید. پزشک ممکن است یک کرم کورتیکواستروئیدی خفیف یا ژل آنتی‌بیوتیکی را برای قراردادن بثورات تجویز کند.
• اگر پلک‌های شما پوسته پوسته یا متورم شده است، تمیز کردن دقیق و پارچه های تمیز، گرم و مرطوب روی چشمان بسته ممکن است کمک کننده باشد.
• برای کمک به مشکلات چشمی ممکن است قطره یا پماد تجویز شود.
• برای مشکلات پوستی خفیف، دوز داروی موردنظر معمولاً نیازی به تغییر ندارد. شما از نزدیک تحت‌نظر خواهید بود تا ببینید که آیا بثورات پوستی بهتر یا بدتر می‌شود.

درمان بثورات پوستی:

• همان طور که گفته شد  یکی از عوارض تارگت تراپی ،بثورات پوستی است. اگر این بثورات در ناحیه بزرگ‌تری از بدن، باعث ناراحتی خفیف از خارش یا درد ‌شوند اما بدون علائم عفونت باشند؛ ممکن است با کرم یا ژل تجویزی درمان شوند. همچنین ممکن است پزشک آنتی بیوتیکی را که از طریق دهان مصرف می‌شود، تجویز کند.
• دوز داروی درمان هدفمند معمولاً برای مشکلات پوستی متوسط ​​نیازی به تغییر ندارد. بااین‌حال، شما تحت‌نظر خواهید بود تا ببینید که آیا راش بهتر یا بدتر می‌شود.
• در تغییرات شدید، راش‌های بدی ایجاد می‌شوند که نواحی زیادی از پوست را درگیر خواهند کرد. شدت بالای راش، باعث خارش و درد می‌شود و مستقیماً بر کیفیت زندگی شما تأثیر می‌گذارد (مانند مشکلات خواب یا درد)، و احتمالاً عفونی می‌شوند. درمان راش شدید نیز بسیار شبیه درمانی است که برای تغییرات متوسط لحاظ می‌شود، از جمله کرم‌ها یا ژل‌ها، و همچنین آنتی‌بیوتیک‌هایی که از طریق دهان مصرف می‌شوند. همراه با این داروها، اغلب یک دوره قرص‌های کورتیکواستروئید نیز داده می‌شود.
• زمانی که فرد دچار تغییرات شدید پوستی می‌شود، باید دوز داروی درمانی هدفمند کاهش یابد. اگر بثورات در عرض حدوداً ۲ هفته بهتر نشد، ممکن است دریافت داروی هدفمند تا زمانی که تغییرات پوستی بهبود یابد متوقف می‌شود.
• نکته‌ای در مورد کرم‌ها و ژل‌های پوستی استروئیدی برای عوارض تارگت تراپی.

دقت شود که:

استروئیدهایی که به‌صورت کرم، پماد یا ژل روی پوست پخش می‌شوند می‌توانند به بسیاری از مشکلات پوستی کمک کنند. اما مهم است که بدانید استفاده طولانی‌مدت از کرم‌های استروئیدی در واقع می‌تواند باعث مشکلات پوستی دیگر شود و احتمال ابتلا به عفونت پوستی را افزایش دهد. به همین دلیل، فقط از کرم‌های استروئیدی (حتی آن‌هایی که نیازی به نسخه ندارند) طبق دستور پزشک خود استفاده کنید.

فشار خون بالا

برخی از داروهای هدفمند، به‌ویژه آن‌هایی که مهارکننده‌های رگ زایی نامیده می‌شوند، می‌توانند فشارخون را افزایش دهند. در واقع هیچ کاری نمی‌توانید برای جلوگیری از این امر انجام دهید، اما اگر دارویی مصرف می‌کنید که می‌تواند باعث این عارضه شود، پزشک فشارخون را مرتب بررسی خواهد کرد. برخی از افراد برای کاهش فشارخون به سطوح ایمن در طول درمان به دارو نیاز دارند. آنها باید از این دارو استفاده کنند تا زمانی که پزشک به آنها بگوید که می‌توان آن را قطع کرد.

خونریزی یا مشکلات لخته شدن خون

برخی از داروهای درمان هدفمند با رشد عروق خونی جدید تداخل می‌کنند. این می‌تواند منجر به مشکلات کبودی و خونریزی شود. این مشکلات رایج نیست و برای همه اتفاق نمی‌افتد. اما آگاهی از آنها می‌تواند کمک کند زیرا هیچ راه شناخته شده‌ای برای پیشگیری از آنها وجود ندارد.

خونریزی، مانند خونریزی معده و روده، می‌تواند شدید و حتی تهدیدکننده زندگی باشد. اگر خون یا موادی شبیه تفاله قهوه بیرون ریختید، یا اگر متوجه مدفوع تیره یا سیاه یا خون قرمز روشن در مدفوع خود شدید، به پزشک خود اطلاع دهید. اینها می‌توانند نشانه‌هایی از خونریزی در معده یا روده باشند.

برخی داروها همچنین می‌توانند باعث لخته شدن خون در ریه ها و پاها و همچنین حملات قلبی و سکته شوند. در صورت داشتن مشکلات تورم، درد یا حساسیت ناگهانی در بازو یا پا به پزشک خود اطلاع دهید. اگر درد قفسه سینه، تنگی نفس ناگهانی، مشکلات بینایی، ضعف، تشنج یا مشکل در صحبت کردن دارید، از کمک اورژانسی استفاده کنید. اینها می‌توانند علائم مشکلات جدی ناشی از لخته شدن خون باشند.

ترمیم دیرهنگام  زخم

برخی از این داروها با جلوگیری از رشد عروق خونی جدید، باعث اختلال در بهبود زخم می‌شوند. در این صورت منجر به بازشدن مجدد زخم‌های قدیمی (بریدگی) و بسته نشدن زخم‌های جدید می‌شود. همچنین می‌تواند منجر به بازشدن سوراخ‌هایی (به نام سوراخ) در معده یا روده شود. اگر درد در ناحیه شکم یا استفراغ دارید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. از آنجایی که برخی از این داروها می‌توانند بر بهبود زخم تأثیر بگذارند، معمولاً باید قبل از هر گونه جراحی برنامه ریزی شده، از جمله اقدامات دندانپزشکی، قطع شوند. به محض اطلاع از یک جراحی برنامه ریزی شده یا روش دیگر با پزشک سرطان خود صحبت کنید تا بدانید که چه کاری باید انجام دهید.

آسیب قلبی

برخی از داروها می‌توانند به قلب آسیب بزنند، به‌خصوص اگر با داروهای شیمی‌درمانی خاص ترکیب شوند. پزشک ممکن است عملکرد قلب شما را قبل از شروع درمان آن مورد بررسی قرار دهد. علائم احتمالی آسیب قلبی ممکن است شامل درد قفسه سینه، افزایش سرفه، مشکل تنفسی (به‌ویژه در شب)، افزایش وزن سریع، سرگیجه، غش یا تورم در مچ پا یا پاها باشد.

واکنش های خود ایمنی

برخی از داروهای درمان هدفمند، اساساً با کند کردن سیستم ایمنی بدن کار می‌کنند. اگر سیستم ایمنی شروع به حمله به قسمت‌های سالم بدن کند، می‌تواند منجر به عوارض تارگت تراپی جدی شود. این اتفاق در برخی افراد باعث واکنش‌های جدی در ریه‌ها، روده‌ها، کبد، پوست، چشم‌ها، اعصاب، غدد هورمون ساز یا سایر اندام‌ها می‌شود. هرچند این مورد شایع نیست، اما در برخی افراد ممکن است به‌اندازه کافی جدی باشد که زندگی را تهدید کند.

تورم

 همان‌طور که گفته شد، یکی از شایع‌ترین عوارض تارگت تراپی تورم است که می‌تواند در کنار سایر عوارض بروز کند. برخی از درمان‌های هدفمند باعث تورم صورت، به‌ویژه در اطراف چشم می‌شوند. همچنین تورم در پاها و همچنین دست‌ها نیز ممکن است ایجاد شوند. تورم معمولاً نیازی به درمان ندارد، اما ممکن است در موارد شدید از یک دیورتیک (قرص آب) استفاده شود.

سایر عوارض تارگت تراپی

سایر عوارض جانبی نیز به درمان با برخی از داروهای درمان هدفمند مرتبط است. بسیاری از این عوارض جانبی مشابه مواردی است که در داروهای شیمی‌درمانی استاندارد مشاهده می‌شود و عبارت‌اند از:

• تهوع و استفراغ
• اسهال یا یبوست
• زخم‌های دهان
• تنگی نفس یا مشکل در تنفس
• سرفه کردن
• احساس خستگی دائمی (خستگی)
• سردرد
• ریزش مو
• آسیب به اندام‌هایی مانند غده تیروئید، کبد یا کلیه‌ها
• افزایش خطر ابتلا به برخی عفونت‌ها

عوارض تارگت تراپی چقدر طول می‌کشد؟

اکثر عوارض جانبی پس از پایان درمان و بهبود سلول‌های سالم به‌مرورزمان از بین می‌روند. مدت زمانی که برای غلبه بر برخی عوارض جانبی لازم است در افراد مختلف متفاوت است. این به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله سلامت کلی شما و داروهایی که به شما داده شده است. ازآنجایی‌که بسیاری از داروهای هدفمند هنوز کاملاً جدید هستند، نمی‌توان گفت که چه مدت می‌توان انتظار داشت که عوارض جانبی باقی بماند. ما می‌دانیم که برخی از عوارض جانبی داروهای شیمی‌درمانی استاندارد یا سنتی می‌توانند مادام‌العمر باقی بمانند، مانند زمانی که این دارو باعث آسیب طولانی‌مدت به قلب، ریه‌ها، کلیه‌ها یا اندام‌های تناسلی می‌شود. در بسیاری از موارد، ما هنوز نمی‌دانیم که آیا داروهای درمانی هدفمند باعث این نوع تغییرات طولانی‌مدت می‌شوند یا خیر.