لنفوم غیرهوچکین گروهی از سرطان‌هاست که منشأ آن سیستم لنفاوی است. سیستم لنفاوی از کل بدن ما عبور می‌کند. درست مانند جریان خون، یک سیستم حمل‌ونقل ضروری در بدن انسان است. به عنوان بخشی از سیستم ایمنی، از ما در برابر بیماری محافظت می‌کند. اما گاهی اوقات این شبکه مهم خودش بیمار می‌شود. یکی از بیماری‌های سیستم‌های مهم آن نیز لنفوم غیر هوچکین است. در ادامه همراه ما باشید تا با انواع، تشخیص و درمان این سرطان آشنا شویم.
در این مقاله می خوانید :
سیستم لنفاوی بدن
سیستم لنفاوی از اندام‌ها، عروق و سلول‌های متعددی تشکیل شده است که در سراسر بدن پخش شده‌اند و با عوامل بیماری‌زا و اجسام خارجی مبارزه می‌کنند. این سیستم عبارت است از: غدد لنفاوی، طحال، مغز استخوان، پالاتین، زبان و لوزه‌های حلقی (لوزه‌ها)، به‌اصطلاح حلقه لنفاوی حلق، بافت لنفاوی در روده و غده تیموس. سرطان‌های سیستم لنفاوی به‌عنوان لنفوم بدخیم شناخته می‌شوند. پزشکان بین لنفوم هوچکین و غیر هوچکین تفاوت قائل می‌شوند. لنفوم هوچکین حاوی نوع خاصی از سلول به نام سلول‌های رید استرنبرگ است که در لنفوم‌های غیر هوچکین یافت نمی‌شود.
بیماری لنفوم غیر هوچکین
لنفوم غیر هوچکین یک اصطلاح جمعی برای تعداد زیادی از بیماری‌های بدخیم سیستم لنفاوی است. لنفوم غیر هوچکین می‌تواند در هر نقطه از بدن ایجاد شود. غدد لنفاوی اغلب تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند، اما سایر اندام‌ها مانند طحال و کبد نیز می‌توانند تحت‌تأثیر قرار گیرند. دوره، درمان، شانس بهبودی به نوع مربوطه لنفوم غیر هوچکین بستگی دارد.
علائم لنفوم غیر هوچکین
اول از همه، لنفوم‌های غیر هوچکین علائم خاصی ایجاد نمی‌کنند. تورم غدد لنفاوی بدون درد و مداوم از لنفوم‌های غیر هوچکین است. علائم دیگری که ممکن است رخ دهد عبارت‌اند از: خستگی، کاهش اشتها، کاهش وزن ناخواسته، تعریق شبانه، حالت تهوع و تب. تورم غدد لنفاوی و سایر علائم ذکر شده نیز در بسیاری از عفونت‌های بی‌ضرر رخ می‌دهد. مراجعه به پزشک باعث ایجاد وضوح می‌شود.
علت ایجاد لنفوم غیر هوچکین
علل ایجاد لنفوم غیر هوچکین هنوز مشخص نشده است. بااین‌حال، ما عوامل مختلفی را می‌دانیم که احتمال ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهد. به‌عنوان‌مثال، در برخی از لنفوم‌های غیر هوچکین، تغییراتی در کروموزوم‌ها مشاهده شد که می‌تواند به تغییرات خودبه‌خودی در ساختار ژنتیکی ردیابی شود. این آسیب کروموزومی غیر ارثی می‌تواند منجر به انحطاط سلولی و رشد تومور شود. بر اساس دانش فعلی، لنفوم غیر هوچکین نیز می‌تواند به‌عنوان یک پیامد دیررس برخی از عفونت‌های ویروسی رخ دهد. برخی از مواد شیمیایی، پرتوهای رادیواکتیو، اختلالات سیستم ایمنی، سن و سیگارکشیدن نیز نقش دارند. عوامل زیر می‌توانند خطر ابتلا به لنفوم غیر هوچکین را افزایش دهند:
عوامل ژنتیکی
مطالعات نشان داده‌اند که برخی از لنفوم‌های غیر هوچکین تغییراتی در کروموزوم‌ها دارند (کروموزوم‌ها حامل مواد ژنتیکی انسان هستند که تعداد مشخصی از آنها در هر سلول وجود دارد). نقص ناشی از این تغییرات کروموزوم تا حد زیادی مسئول تبدیل یک سلول سالم به سلول لنفوم است. چنین تغییرات ژنتیکی ذاتی نیستند و ارثی نیستند. آنها فقط در طول زندگی ظاهر می‌شوند. عوامل ارثی یا استعداد ژنتیکی به لنفوم غیر هوچکین هنوز ثابت نشده است.
عفونت‌های ویروسی
ویروس‌ها نقش مهمی در ایجاد برخی از اشکال لنفوم دارند. به‌عنوان‌مثال، بین عفونت با ویروس اپشتین بار (EBV)، عامل تب غددی فایفر، و لنفوم بورکیت که عمدتاً در آفریقا رخ می‌دهد، یک ارتباط علت وجود دارد. افرادی که به ویروس اچ آی وی (پاتوژن ایدز) آلوده هستند نیز به طور قابل‌توجهی در معرض خطر ابتلا به لنفوم غیر هوچکین در مراحل پیشرفته بیماری هستند. معمولاً این نوع بسیار بدخیم لنفوم است که سیستم عصبی مرکزی را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
لنفوم‌های سلول T در عفونت‌های ویروس لوسمی سلول T انسانی HTLV-I بیشتر مشاهده می‌شود. ویروس‌ها ممکن است در سایر لنفوم‌ها نیز نقش داشته باشند، اما این ارتباط با قطعیت مشخص نشده است. بااین‌حال، لنفوم‌های غیر هوچکین به‌هیچ‌وجه مسری نیستند!
هلیکوباکتر پیلوری
التهاب مزمن مخاط معده ناشی از عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری (که باعث زخم معده نیز می‌شود) خطر ابتلا به لنفوم بدخیم بافت لنفاوی در مخاط معده (لنفوم MALT) را افزایش می‌دهد.
مواد شیمیایی و دارویی
مختلف نیز می‌توانند باعث ایجاد لنفوم غیر هوچکین شوند. به‌عنوان‌مثال، بنزن و سایر حلال‌های آلی که به طور گسترده در صنعت مورداستفاده قرار می‌گیرند، از جمله این موارد هستند. استفاده مکرر از برخی از کشنده‌های علف‌های هرز (آفت‌کش‌ها)، حشره‌کش‌ها (حشره‌کش‌ها) و قارچ‌کش‌ها، برای مثال در کشاورزی، ممکن است در افزایش خطر ابتلا به لنفوم غیر هوچکین نقش داشته باشد.
بیماران نقص ایمنی با نقص ایمنی مادرزادی یا اکتسابی (مثلاً به دلیل داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی پس از پیوند عضو) در معرض خطر افزایش لنفوم غیر هوچکین هستند.
پرتوهای رادیواکتیو پرتوهای
رادیواکتیو به دلیل آسیب ژنتیکی می‌کند، می‌تواند باعث ایجاد لنفوم غیر هوچکین شود.
سن
با افزایش سن، خطر ابتلا به لنفوم غیر هوچکین نیز افزایش می‌یابد.
انواع لنفوم غیر هوچکین
انواع مختلفی از لنفوم غیر هوچکین وجود دارد و بسته به ویژگی‌های بافتی، بدخیمی، سرعت رشد و نوع انتشار به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند: لنفوم‌های درجه پایین و درجه بالا و لنفوم‌های با درجه پایین که رسماً به‌عنوان لنفوم بی‌رویه شناخته می‌شوند، نسبتاً آهسته رشد می‌کنند و علائم کمتری نسبت به لنفوم‌های با درجه بالا (که رسماً به‌عنوان لنفوم تهاجمی شناخته می‌شوند) که تهاجمی هستند و به سرعت در بدن پخش می‌شوند، ایجاد می‌کنند.
غیر هوچکین کسل‌کننده
لنفوم‌های غیر هوچکین ناتوان شامل لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL)، لوسمی سلول‌های مویی، بیماری والدنستروم و لنفوم‌های مرکز ژرمینال (لنفوم‌های فولیکولی) است. لنفوم‌های معده (لنفوم‌های MALT) و پوست (لنفوم‌های سلول T پوستی) نیز در گروه لنفوم‌های غیر هوچکین درجه پایین قرار دارند. لوسمی لنفاوی مزمن، علیرغم نام لوسمی، بر اساس یافته‌های مولکولی – بیولوژیکی اخیر در زمره لنفوم‌های کم بدخیم به شمار می‌رود.
غیر هوچکین تهاجمی
غیرهوچکین تهاجمی شامل لنفوم سلول بزرگ B منتشر، یکی از شایع‌ترین لنفوم‌های بدخیم با یک‌سوم موارد، لنفوم سلول T محیطی و لنفوم بورکیت است. برخی از لنفوم‌های بسیار بدخیم در بیماران HIV مثبت (به نام لنفوم‌های مرتبط با ایدز) شایع‌تر است.
بررسی و تشخیص لنفوم غیر هوچکین
پزشک شما ابتدا در یک گفتگوی مفصل در مورد علائم و سابقه شما از شما می‌پرسد. سپس شما را به‌صورت فیزیکی معاینه می‌کند و به‌ویژه غدد لنفاوی و همچنین طحال و کبد را بررسی می‌کند، زیرا این اندام‌ها می‌توانند نتیجه‌گیری در مورد لنفوم غیر هوچکین را امکان‌پذیر کنند.
آزمایش خون
اغلب اولین سرنخ‌ها را می‌توان بر اساس شمارش خون پیدا کرد. بااین‌حال، ازآنجایی‌که شمارش خون همیشه با یک بیماری تغییر نمی‌کند، آزمایش خون به‌تنهایی برای تشخیص کافی نیست.
نمونه بافت یا بیوبسی
برای به‌دست‌آوردن نتیجه دقیق‌تر، یک گره لنفاوی برداشته شده و از نظر بافت‌شناسی بررسی می‌شود. این به پاتولوژیست اجازه می‌دهد تا تشخیص دهد که آیا سلول‌های لنفوم وجود دارد یا خیر. علاوه بر این، اشکال مختلف لنفوم غیر هوچکین را می‌توان از این طریق متمایز کرد.
معاینه مغز استخوان
ازآنجایی‌که مغز استخوان نیز می‌تواند تحت‌تأثیر قرار گیرد، نمونه‌برداری می‌شود.
بررسی‌های بیشتر
اگر در معاینات قبلی لنفوم غیر هوچکین پیدا شد، عکس‌برداری با اشعه ایکس و توموگرافی کامپیوتری (CT)، از جمله موارد دیگر، می‌تواند میزان گسترش بیماری را مشخص کند.
طرح درمان فردی بیماری لنفوم غیر هوچکین
پس از این معاینات، یک استراتژی درمانی فردی مشخص می‌شود که پزشک با شما در میان خواهد گذاشت. او همچنین مثلاً عوارض جانبی احتمالی درمان را برای شما توضیح خواهد داد. همیشه بپرسید که آیا چیزی را متوجه نشده‌اید. سؤالات خود را از قبل یادداشت کرده و در قرار ملاقات همراه خود بیاورید. گزینه‌های درمانی به عوامل مختلفی بستگی دارد: علاوه بر سن و وضعیت عمومی، نوع لنفوم غیر هوچکین و مرحله آن تعیین‌کننده است. بسته به نوع و گسترش لنفوم، نرخ بهبودی تا ۹۰ درصد امروزه امکان‌پذیر است، درحالی‌که سایر زیرگونه‌ها را فقط می‌توان محدود کرد. درمان‌های مختلف اغلب با یکدیگر ترکیب می‌شوند تا به نتایج مطلوب دست یابند. اصولاً گزینه‌های زیر امکان‌پذیر است:
پرتودرمانی: نواحی غدد لنفاوی آسیب‌دیده و مجاور تحت تابش قرار می‌گیرند.
شیمی‌درمانی: در این شکل از درمان از داروهایی استفاده می‌شود که رشد سلولی را مهار می‌کنند (به‌اصطلاح سیتواستاتیک).
ایمونوتراپی: در اینجا سیستم دفاعی خود بدن در مبارزه با تومورها پشتیبانی می‌شود.
آنتی‌بادی درمانی: آنتی‌بادی‌های ساخته شده توسط انسان به سطح سلول‌های سرطانی متصل می‌شوند و سپس می‌توانند آنها را از بین ببرند. این شکل از درمان اغلب همراه با شیمی‌درمانی استفاده می‌شود.
پیوند سلول‌های بنیادی یا مغز استخوان: پیوند سلول‌های بنیادی یا مغز استخوان را می‌توان پس از شیمی‌درمانی انجام داد. برای انجام این کار، پزشک سلول‌های بنیادی سالم را قبل از شروع شیمی‌درمانی می‌گیرد. پس از پایان شیمی‌درمانی، سلول‌های بنیادی سالم دوباره منتقل می‌شوند.
استراتژی انتظار و تماشا: برای لنفوم غیر هوچکین که به‌آرامی درحال‌رشد است و هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند، می‌توان یک استراتژی مشاهده‌ای در نظر گرفت. این بدان معنی است که ابتدا منتظر می‌شود و مرتباً بررسی می‌شود. درمان استرس‌زا تنها زمانی شروع می‌شود که لنفوم غیر هوچکین علائم ایجاد کند.
مراقبت‌های بعد از درمان
به طور مرتب چکاپ خود را انجام دهید. این تنها راه برای بررسی موفقیت درمان است. ضمناً می‌توان در صورت عود بیماری شناسایی و به‌موقع اقدام کرد. قرارهای ملاقات نیز فرصت خوبی برای پرسش شماست.
