پایین بودن هموگلوبین خون: راهنمای کامل + درمان!

هموگلوبین پایین یا بالاتر از حد طبیعی نشانه برخی مشکلات سلامتی است و نوع درمان با توجه به میزان کاهش تعیین می‌شود. محدوده طبیعی هموگلوبین در بدن سالم به سن و جنسیت بستگی دارد. همچنین بسته به ساختار ژنتیکی، وضعیت هورمونی و ساختار بدن متفاوت است. دقیق‌ترین ارزیابی هموگلوبین پایین یا بالا بستگی به نظر پزشک متخصص دارد. اگر به تازگی آزمایش خون داده‌اید و سطح هموگلوبین شما پایین بوده است، این بخش را با دقت مطالعه کنید تا علت این اتفاق را دریابید.

هموگلوبین خون چیست؟

هموگلوبین مولکولی است که عملکردهای مختلفی دارد. ابتدا اکسیژن را از ریه‌ها به بقیه بدن می‌رساند و در عوض دی‌اکسید کربنی را دریافت می‌کند که باید دفع شود. همچنین از آهن تشکیل شده است و به لطف شماست که از کمبود این عنصر شیمیایی مهم رنج نمی‌برید. در پایان عمر به صفرا تبدیل می‌شود و باعث هضم غذا و جذب مواد مغذی می‌شود. در این مقاله قصد داریم به بررسی علائم پایین بودن هموگلوبین خون، تشخیص و بیماری‌های مرتبط با آن بپردازیم.  

همان‌طور که ممکن است متوجه شده باشید، بنابراین، هموگلوبین پایین یک مشکل بزرگ است. در اصطلاح پزشکی به این بیماری کم‌خونی می‌گویند، اما عوامل مختلفی می‌تواند ایجاد شود. در اصل علل فیزیولوژیکی مانند بارداری یا پیری یا پاتولوژیک وجود دارد. یک مقدار تغییریافته که می‌تواند حتی بیماری‌های جدی مانند نارسایی کلیه یا تومور را پنهان کند؛ بنابراین ضروری است که پزشک شما نتایج آزمایشات شما را ببیند و متوجه شود که آیا آزمایشات بیشتری لازم است یا خیر.

مقادیر طبیعی هموگلوبین

برای اندازه‌گیری سطح هموگلوبین خود، باید آزمایش خون انجام دهید. بااین‌حال، باید بدانید که مقادیر طبیعی باتوجه‌به سن و جنسیت افراد و همچنین تحت‌تأثیر برخی از عناصر خارجی متفاوت است. یک نوزاد تازه‌متولدشده ارقام بالاتری نسبت به یک فرد مسن دارد، درحالی‌که یک زن به دلیل قاعدگی یا بارداری تمایل به تمرکز کمتری دارد.  به‌طورکلی، مقادیر طبیعی هموگلوبین عبارت‌اند از:

همان‌طور که می‌بینید، هموگلوبین بر حسب گرم در دسی‌لیتر خون اندازه‌گیری می‌شود. بااین‌حال، مقادیر مرجع، و همچنین مقادیر حاصل از تجزیه‌وتحلیل شما، ممکن است بسته به آزمایشگاهی که گزارش را تهیه می‌کند، متفاوت باشد. به همین دلیل، شما همیشه باید نتایج را به پزشک خود نشان دهید، او می‌تواند ارزیابی کند که آیا انجام آزمایش‌های بیشتر مناسب است یا خیر.

هموگلوبین پایین (کم‌خونی)

تغییرات کوچک در مقادیر هموگلوبین طبیعی است و می‌تواند به عوامل مختلفی مانند سن، فعالیت بدنی یا یک دوره استرس خاص مرتبط باشد. بااین‌حال، شما باید نگران باشید که سطح به طور قابل‌توجهی پایین‌تر یا بالاتر است و چه زمانی علائم دیگر ظاهر می‌شوند که در ادامه توضیح خواهم داد. به‌طورکلی، زمانی می‌توان از غلظت کم صحبت کرد که اعدادی که در نتیجه ظاهر می‌شوند حدود ۲۰٪ کمتر از محدوده طبیعی باشند. به ارقام ترجمه شده است، یعنی حدود ۱۲ گرم در دسی‌لیتر در مردان و ۱۱ گرم در دسی‌لیتر در زنان.

علت پایین بودن هموگلوبین خون

 شرایطی که در آن از هموگلوبین پایین (کم‌خونی ) صحبت می‌کنیم، شرایط پاتولوژیک هستند که می‌توانند از علل مختلفی ناشی شوند. سطح هموگلوبین پایین در صورت کاهش قابل توجه، با در نظر گرفتن محدوده سنی و جنسیت   پایین در نظر گرفته می‌شود.  به صورت کلی دلایل هموگلوبین پایین شامل موارد زیر است:

• کم خونی
• خونریزی
• سرطان
• عوارض دارویی
• رژیم غذایی
• عدف تغذیه با شیر مادر در نوزادان
• بیماری‌ها

 کم خونی‌ها

بزرگترین علت کاهش هموگلوبین کم خونی است. کم خونی می‌تواند در انواع مختلف رخ دهد و شامل کم خونی فقر آهن به دلیل دریافت نکردن آهن کافی رخ می‌دهد،  کم خونی ناشی از کمبود ویتأمین  مهم مانند B۱۲ یا اسید فولیک وجود داشته باشد، کم خونی آپلاستیک به دلیل کمبود سلول‌های بنیادی  و کم خونی همولیتیک کم خونی است که با تخریب سلول‌های خونی در بافت‌ها به دلیل عفونت‌ها و بیماری‌های سیستمیک است.

سرطان

سرطان تقسیم سلولی کنترل نشده است. سرطان به طور جدی سیستم ایمنی را از بین می‌برد و عملکرد سلول‌های خونی را مختل می‌کند. این باعث کاهش هموگلوبین می‌شود. هموگلوبین پایین در انواعی مانند لوسمی، معروف به سرطان خون، سرطانی که در سلول‌های سیستم ایمنی (گلبول‌های سفید خون) دیده می‌شود، که به آن لنفوم هوچکین می‌گوییم و سرطانی که در گلبول‌های سفید دیده می‌شود، که در پزشکی به آن میلوم متعدد می‌گوییم، دیده می‌شود.

 دارو‌ها

دارو‌های فشار خون یا برخی درمان‌های دارویی دیگر نیز ممکن است باعث کاهش هموگلوبین شوند.

شیر مادر

علاوه بر این شرایط پاتولوژیک، عدم دریافت کافی شیر مادر نیز باعث کاهش هموگلوبین می‌شود. زیرا شیر مادر حاوی مقدار زیادی آهن و پروتئین است. از آنجایی که ساختار اصلی هموگلوبین آهن و پروتئین است، کاهش هموگلوبین در صورت کمبود شیر مادر اجتناب ناپذیر خواهد بود.

خونریزی (داخلی یا خارجی)

وضعیتی که در آن ازدست‌دادن خون وجود دارد به طوری که مقدار هموگلوبین کم‌وبیش به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. شرایط نوظهوری و حاد وجود دارد که در آن مقدار هموگلوبین آن‌قدر پایین است که زندگی بیمار را به خطر می‌اندازد، یا شرایط مزمنی وجود دارد که به فرد مبتلا اجازه می‌دهد با آنها کنار بیاید، اما به‌تدریج تحت‌تأثیر علائم مرتبط قرار می‌گیرد.

رژیم غذایی کم آهن

 یک رژیم غذایی نامتعادل کم آهن می‌تواند منجر به کم‌خونی شود که باید با یک رژیم غذایی مناسب‌تر یا با مکمل آهن اضافی اصلاح شود.

همچنین کمبود متابولیسم نیز موثر است. درصدی از افراد مشکلات متابولیسم آهن دارند که به‌اندازه کافی جذب نمی‌شود (مانند بیماری سلیاک).

بیماری‌ها

نارسایی قلبی، نارسایی کلیوی، بیماری‌های انکولوژیک، لوسمی، بیماری‌های التهابی روده، جراحی روده، اهدای مکرر خون، خونریزی‌های مکرر بینی می‌توانند منجر به بیماری کم‌خونی شوند.

علائم پایین بودن هموگلوبین خون

اگر دچار افت شدید سطح هموگلوبین شده‌اید، عمدتاً به دلیل احساس خستگی گسترده و رنگ‌پریدگی صورت متوجه آن خواهید شد. با بدتر شدن این وضعیت، احساس سرگیجه، همراه با حالت تهوع و استفراغ نیز خواهید داشت. با کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌های شما، قلب با تلاش برای ارسال خون بیشتر پاسخ می‌دهد. در نتیجه، تظاهرات دیگر می‌تواند افزایش نبض و تاکی‌کاردی باشد.

سردرد و ضعف عمومی نیز مکرر است که می‌تواند منجر به درد و لرز عضلانی شود. بااین‌حال، این علائم عمدتاً به وضعیت کم‌خونی هیپوکرومیک اشاره دارد. بااین‌حال، وقتی کمبود هموگلوبین مشکلات جدی‌تری را پنهان می‌کند، علائم متفاوتی را بر اساس آسیب‌شناسی ایجاد می‌کند.

عوارض مرتبط با کم‌خونی پایین بودن هموگلوبین خون

کم‌خونی باید به‌سرعت درمان شود، زیرا چیزی که از آن ناشی می‌شود کمبود اکسیژن به بافت‌ها و اندام‌های بدن است، با خطر بالای آسیب رساندن به ساختارهای ثانویه، تا ساختارهای نجیب مانند مغز، قلب و کلیه‌ها. به خطر افتادن اندام‌های نجیب می‌تواند حتی در مدت‌زمان بسیار کوتاهی منجر به مرگ بیمار شود.

تشخیص کم خونی

تشخیص کم‌ خونی خیلی سریع با آزمایش خون انجام می‌شود که نمونه آن در آزمایشگاه آنالیز می‌شود. مقدار کم هموگلوبین در خون به طور مستقیم با مقدار کم اکسیژن در ارتباط است. هموگلوبین یکی از اولین پارامترهایی است که در موارد کم خونی یا فقر آهن بررسی می شود.  تست هموگلوبین معمولاً بخشی از آزمایش شمارش کامل خون (CBC) است که ممکن است به دلایل مختلفی برای ارزیابی شدت کم خونی یا پلی سیتمی و نظارت بر پاسخ به درمان تجویز شود. این یکی از آزمایشاتی است که با گرفتن نمونه خون از ورید بازوی فرد یا از نوک انگشت (در کودکان و بزرگسالان) یا پاشنه پا (در نوزادان) انجام می شود.

 درمان کم‌ خونی

هدف از درمان، بازگرداندن آنچه برای افزایش هموگلوبین لازم است، دررابطه‌با علت محرک است. انتقال خون درمان اصلی در صورت کم‌خونی شدید است، مانند موارد خونریزی شدید در حال پیشرفت (تروما/زخم بزرگ معده، مشکلات پس از جراحی)، یا در بیماران مبتلا به کم‌خونی مزمن که از کم‌خونی رنج می‌برند. بسیار کمتر از حد آزمایشگاهی است.

در هر صورت، برای حل وضعیت پاتولوژیک، مانند خونریزی (داخلی یا خارجی)، همچنین لازم است که علت اصلی فقدان درمان شود تا اطمینان حاصل شود که ادغام مجدد دوباره از بین نمی رود. در موارد کمبودهای تغذیه ای یا بیماری‌های مزمن، ارزیابی مصرف مکمل ها ویا در صورت لزوم تزریق گلبول‌های قرمز ضروری است.

پیشگیری از کاهش هموگلوبین خون

هموگلوبین ارتباط مستقیمی با میزان آهن موجود در بدن و توانایی آن در حمل اکسیژن دارد. به همین جهت برای جلوگیری از کاهش سطح خموگلوبین خون باید رژیم غذایی مناسب و حوای آهن داشته باشید. اگر کم خونی دارید، زیر نظر پزشک از قرص آهن استفاده کنید. همچنین ورزش کردن نیز در افزایش سطح هموگلوبین موثر است. با افزایش متابلویسم بدن خود می‌توانید سلامتی خود را ارتقا دهید. همچنین تغذیه نوزادان با شیر مادر می‌تواند تاثیر مستقیمی بر سطح هموگلوبین داشته باشد. به طور کلی متخصصان توصیه می‌کنند تا نوزادان با شیر مادر تغذیه شوند.