سرطان روده بزرگ نوعی سرطان است که از روده بزرگ (کولون) شروع می‌شود. روده بزرگ قسمت نهایی دستگاه گوارش است. این سرطان معمولا افراد مسن را درگیر می‌کند، هرچند ممکن است در هر سنی رخ دهد. این بیماری معمولا به صورت توده‌های کوچک، از سلول‌های غیر سرطانی (خوش خیم) به نام پولیپ که در قسمت داخلی روده بزرگ ایجاد می‌شوند، شروع می‌شود. با گذشت زمان برخی از این پولیپ‌ها می‌توانند به سرطان روده بزرگ تبدیل شوند. پولیپ‌ها ممکن است کوچک باشند و در صورت وجود علائم کمی ایجاد کنند. به همین دلیل، پزشکان آزمایش‌های منظم غربالگری را برای جلوگیری از سرطان روده بزرگ با شناسایی و برداشتن پولیپ‌ها قبل از تبدیل شدن آن‌ها به سرطان، توصیه می‌کنند.
درمان سرطان روده بزرگ
درمان سرطان روده به این بستگی دارد که کدام قسمت از روده تحت تأثیر قرار گرفته و تا چه حد سرطان گسترش یافته است. جراحی معمولا درمان اصلی سرطان روده است و بسته به مورد خاص ممکن است با شیمی درمانی، رادیوتراپی یا درمان‌های بیولوژیکی همراه باشد. سرطان اگر به اندازه کافی زود تشخیص داده شود، می‌توان آن را درمان و از بازگشت آن جلوگیری کرد. متاسفانه، درمان کامل همیشه امکان پذیر نیست و گاهی اوقات خطر بازگشت سرطان در مراحل بعدی وجود دارد. موارد پیشرفته بسیار بعید است که سرطان با جراحی کاملا برطرف شود. اما با استفاده از ترکیبی از روش‌های درمانی می‌توان علائم را کنترل و گسترش سرطان را کاهش داد.
روش‌های درمان سرطان روده بزرگ
جراحی برای سرطان در مراحل اولیه
اگر سرطان روده بسیار کوچک باشد، پزشک ممکن است یک روش کم تهاجم برای جراحی را توصیه کند، مانند موارد زیر:
پولیپکتومی
برداشتن پولیپ در حین کولونوسکوپی، اگر سرطان کوچک، موضعی، کاملا درون یک پولیپ و در مراحل اولیه باشد، ممکن است پزشک بتواند آن را در حین کولونوسکوپی برطرف کند.
آندوسکوپی برداشتن مخاط
پولیپ‌های بزرگ‌تر ممکن است در طی کولونوسکوپی با استفاده از ابزارهای ویژه برای از بین بردن پولیپ و مقدار کمی از پوشش داخلی روده بزرگ در یک روش به نام آندوسکوپی برداشتن مخاط برداشته شود.
جراحی برای سرطان پیشرفته روده بزرگ
اگر سرطان به عضلات اطراف روده بزرگ گسترش یابد، معمولا لازم است که یک قسمت کامل از روده بزرگ را که به روش کولکتومی شناخته می‌شود، خارج کرد.
۳ روش برای انجام عمل کولکتومی وجود دارد:
کولکتومی باز
روشی که جراح یک شکاف بزرگ در شکم بیمار ایجاد می‌کند و بخشی از روده بزرگ را بر می‌دارد.
کولکتومی لاپاروسکوپی
روشی که جراح تعدادی برش کوچک در شکم بیمار ایجاد می‌کند و با استفاده از ابزارهای خاصی که توسط دوربین هدایت می‌شود بخشی از روده بزرگ را بر می‌دارد.
جراحی رباتیک
نوعی جراحی لاپاراسکوپی است که در آن ربات ابزار جراحی را راهنمایی می‌کند که سرطان را از بین ببرند. در طی جراحی رباتیک، هیچ ارتباط مستقیمی بین جراح و بیمار وجود ندارد، به طوری که حتی ممکن است جراح در همان بیمارستان که بیمار جراحی می‌شود، نباشد. جراحی رباتیک در حال حاضر در مراکز محدودی در دسترس است.
در حین تمامی این جراحی‌ها، غدد لنفاوی مجاور نیز برداشته می‌شوند. انتهای روده را می‌توان پس از جراحی سرطان روده به هم متصل کرد، اما خیلی اوقات این امکان وجود ندارد و به استوما نیاز است.
تصور می‌شود که کولکتومی‌های باز و لاپاراسکوپی در از بین بردن سرطان موثر هستند و دارای خطرات مشابه در عوارض هستند. اما کولکتومی‌های لاپاراسکوپی یا رباتیک دارای مزیت زمان بهبودی سریع‌تر و درد کمتر بعد از عمل هستند.
توجه داشته باشید که جراحی‌های لاپاراسکوپی و رباتیک نیاز دارد توسط جراحی ماهر با تجربه در این نوع جراحی‌ها انجام شود.
جراحی برای سرطان رکتوم
بسته به میزان گسترش سرطان، انواع مختلفی از جراحی‌ها برای سرطان رکتوم وجود دارد. برخی از این روش‌ها از طریق مقعد، بدون نیاز به برش‌های شکمی انجام می‌شود.
برداشت محلی
اگر سرطان مقعد در مرحله اولیه و بسیار کوچک باشد، جراح می‌تواند آن را در عملیاتی به نام برداشتن موضع (ترانس آنال) برطرف کند. جراح یک آندوسکوپ را از مقعد وارد می‌کند و سرطان را از دیواره راست روده خارج می‌کند.
برداشتن کامل مزانتریک
در بیشتر موارد، برداشتن موضعی امکان پذیر نیست. در عوض، یک منطقه بزرگ‌تر از راست روده باید برداشته شود. این ناحیه شامل حاشیه‌ای از بافت رکتوم عاری از سلول‌های سرطانی و همچنین بافت چربی از اطراف روده (مزانتری) خواهد بود. این نوع عمل به عنوان برش کلی مزانتریک (TME) شناخته می‌شود. از بین بردن مزانتریک می‌تواند اطمینان حاصل کند که تمام سلول‌های سرطانی از بین رفته‌اند، این می‌تواند خطر عود سرطان را در مراحل بعدی را کاهش دهد. بسته به جایی که سرطان در راست روده واقع شده است، ممکن است یکی از ۲ نوع اصلی عمل TME انجام شود.
برداشتن قدامی
برداشتن قدامی کوچک روشی است که برای درمان مواردی که سرطان از اسفنکترهایی که عملکرد روده را کنترل می‌کنند دور است استفاده می‌شود.
جراح یک شکاف در شکم ایجاد می‌کند و بخشی از راست روده و همچنین برخی از بافت‌های اطراف را برمی‌دارد تا مطمئن شود که غدد لنفاوی حاوی سلول‌های سرطانی نیز برداشته می‌شود. سپس روده بزرگ را به پایین‌ترین قسمت راست روده یا قسمت فوقانی کانال مقعدی متصل می‌کنند.
ممکن است برای زمان دادن برای ترمیم قسمت اتصال روده، به یک استوما موقت نیاز باشد. این بخش در یک جراحی دوم و با اهمیت کم‌تری بسته خواهد شد.
برداشتن آبدومینوپرینال
برداشتن آبدومینوپرینال برای درمان سرطان رکتوم در پایین‌ترین قسمت راست روده استفاده می‌شود. معمولا برای کاهش خطر رشد مجدد سرطان در همان ناحیه، باید کل راست روده و عضلات اطراف آن را برداشت. این جراحی شامل برداشتن و بستن مقعد و از بین بردن عضلات اسفنکتر آن است، بنابراین چاره‌ای جز داشتن یک استوما دائمی پس از جراحی وجود ندارد.
جراحی استوما
در جایی که بخشی از روده برداشته شده و روده باقی‌مانده به هم متصل می‌شود، ممکن است جراح گاهی تصمیم بگیرد که برای زمان دادن به بهبود منطقه اتصال، مواد زائد و مدفوع از طریق یک استوما خارج شود. دفع مدفوع با بیرون آوردن حلقه ای از روده از دیواره شکم و اتصال آن به پوست به طور موقت منحرف می‌شود، که به این استوما می‌گویند. برای جمع آوری مدفوع کیسه‌ای روی استوما قرار داده می‌شود. پس از بهبودی اتصال روده، که ممکن است چندین هفته طول بکشد، می‌توان استوما را در طی جراحی بعدی بست. به دلایل مختلف، در بعضی از افراد اتصال مجدد روده ممکن نیست، یا ممکن است منجر به مشکلاتی در کنترل عملکرد روده شود، و استوما دائمی شود. قبل از جراحی، تیم مراقبت در مورد اینکه آیا ممکن است لازم باشد ایلئوستومی یا کولوستومی ایجاد شود یا احتمال موقتی یا دائمی بودن آن باشد، به فرد مشاوره می‌دهند. همچنین می‌توانید هرسوالی را در این زمینه با پزشک خود مطرح کنید.
عوارض جانبی جراحی
عمل‌های سرطان روده بسیاری از خطرات مشابه سایر جراحی‌های مهم را شامل می‌شوند، از جمله:
- خون ریزی
- عفونت
- ایجاد لخته خون معمولا در پاها (ترومبوز ورید عمقی)
- مشکلات قلبی یا تنفسی
خطرات جراحی
تمام روش‌های جراحی شامل خطرات خاص مربوط به خود نیز هست. یک مورد این است که قسمت اتصال روده ممکن است به درستی بهبود نیابد و در داخل شکم نشت کند. این خطر فقط در چند روز اول پس از عمل وجود دارد.
مورد بعدی برای افرادی است که جراحی سرطان مقعد دارند. اعصابی که ادرار و عملکرد جنسی را کنترل می‌کنند بسیار نزدیک به راست روده هستند و گاهی ممکن است جراح برای برداشتن سرطان رکتوم به این اعصاب آسیب برساند.
بعد از جراحی سرطان رکتوم، بیشتر افراد برای باز کردن روده خود به دفعات بیشتر از قبل به توالت می‌روند، اگرچه این معمولا طی چند ماه پس از عمل برطرف می‌شود.
گاهی اوقات، برخی از افراد ( به ویژه مردان) علائم ناراحت کننده دیگری، مانند درد در ناحیه لگن و یبوست که با حرکات مکرر روده همراه است، دارند.
حرکات مکرر روده می‌تواند منجر به درد شدید در اطراف کانال مقعد شود. تا زمانی که روده با از دست دادن بخشی از مجرای عقب سازگار شود، باید در مورد چگونگی کنار آمدن با این علائم پشتیبانی و مشاوره ارائه شود.
پرتودرمانی
روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌توان از پرتودرمانی برای درمان سرطان روده استفاده کرد:
قبل از جراحی: برای کوچک کردن سرطان‌های مقعد و افزایش احتمال برداشتن کامل سرطان
به جای جراحی: برای درمان یا جلوگیری از گسترش سرطان مقعد مقدماتی، اگر نمی‌توانید جراحی کنید
به عنوان رادیوتراپی تسکینی: برای کنترل علائم و کاهش سرعت گسترش سرطان در موارد پیشرفته
رادیوتراپی
رادیوتراپی قبل از جراحی برای سرطان رکتوم به دو روش انجام می‌شود:
رادیوتراپی خارجی: از یک دستگاه برای پرتو دهی با امواج پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی موجود راست روده استفاده می‌شود.
رادیوتراپی داخلی (براکی تراپی): لوله‌ای که مقدار کمی اشعه آزاد می‌کند درون مقعد و در کنار سرطان قرار می‌گیرد تا آن را کوچک کرده و سلول‌های سرطانی را از بین ببرد.
رادیوتراپی خارجی معمولا هر روز، ۵ روز در هفته انجام می‌شود.
بسته به اندازه تومور، ممکن است به ۱ تا ۵ هفته درمان نیاز داشته باشید. هر جلسه رادیوتراپی کوتاه است و فقط ۱۰ تا ۱۵ دقیقه طول می‌کشد. رادیوتراپی داخلی ممکن است چندین جلسه درمانی داشته باشد. اگر تحت عمل جراحی هستید، این جراحی معمولا چند هفته پس از پایان دوره رادیوتراپی انجام می‌شود.
رادیوتراپی تسکینی معمولا در جلسات کوتاه مدت روزانه انجام می‌شود که دوره آن از ۲ تا ۳ روز تا ۱۰ روز است.
عوارض جانبی کوتاه مدت رادیوتراپی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- احساس بیماری
- خستگی
- اسهال
- سوزش و تحریک پوست اطراف راست روده و لگن، این مانند آفتاب سوختگی به نظر می‌رسد.
- نیاز مکرر به دفع
- احساس سوزش هنگام دفع
این عوارض باید با پایان دوره رادیوتراپی از بین بروند. اگر عوارض جانبی درمان دردسرساز است، به پزشک خود بگویید. درمان‌های اضافی برای کمک به بیمار در کنار آمدن با عوارض جانبی در دسترس هستند.
عوارض جانبی طولانی مدت رادیوتراپی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- نیاز مکرر به ادرار و دفع
- خون در ادرار و مدفوع
- ناباروری
- اختلال در نعوظ
توجه کنید؛ اگر می‌خواهید بچه دار شوید، ممکن است بخواهید نمونه‌ای از اسپرم یا تخمک خود را قبل از شروع درمان ذخیره کنید تا بتوانید در آینده در درما های باروری استفاده کنید.
شیمی درمانی
به سه روش می‌توان از شیمی درمانی برای درمان سرطان روده استفاده کرد:
قبل از جراحی: همراه با رادیوتراپی برای کوچک شدن تومور استفاده می‌شود
پس از جراحی: برای کاهش خطر عود سرطان.
شیمی درمانی تسکینی: برای کند کردن گسترش سرطان روده پیشرفته و کمک به کنترل علائم
شیمی درمانی برای سرطان روده به چه صورت انجام می‌شود؟
شیمی درمانی برای سرطان روده معمولا شامل ترکیبی از داروها برای از بین بردن سلول‌های سرطانی است. این داروها را می‌توان به صورت قرص (شیمی درمانی خوراکی)، از طریق تزریق (شیمی درمانی داخل وریدی) یا به صورت ترکیبی از هر دو دارو تجویز کرد.
درمان به صورت دوره‌ای انجام می‌شود که بسته به مرحله یا درجه سرطان هر کدام ۲ تا ۳ هفته طول می‌کشد. یک جلسه شیمی درمانی وریدی می‌تواند از چند ساعت تا چند روز طول بکشد. بیشتر افرادی که شیمی درمانی خوراکی دارند، دو هفته دارو مصرف می‌کنند و یک هفته مصرف را قطع می‌کنند. یک دوره شیمی درمانی بسته به میزان پاسخگویی به درمان، می‌تواند تا ۶ ماه طول بکشد. در بعضی موارد، می‌توان شیمی درمانی را در دوزهای کمتر و در مدت زمان طولانی‌تر (شیمی درمانی نگهدارنده) تجویز کرد.
عوارض جانبی شیمی درمانی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- خستگی
- احساس و مریض بودن
- اسهال
- زخم‌های دهان
- ریزش مو با رژیم‌های درمانی خاص، اما این به طور کلی در درمان سرطان روده غیر معمول است
- احساس بی حسی، گزگز یا سوزش در دست، پا و گردن
از دیگر عوارض شیمی درمانی روده:
این عوارض باید پس از پایان درمان به تدریج از بین بروند. در صورت ریزش مو معمولا چند ماه طول می‌کشد تا موهای سر رشد کنند. شیمی درمانی همچنین می‌تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کرده و در نتیجه در برابر عفونت آسیب پذیرتر شوید. پس در صورت مشاهده علائم احتمالی عفونت، از جمله تب یا احساس ناگهانی بدحالی، هرچه سریع‌تر به پزشک خود اطلاع دهید. داروهایی که در شیمی درمانی استفاده می‌شوند می‌توانند باعث آسیب موقت اسپرم مردان و تخمک‌های زنان شوند. به این معنی که سلامتی جنین به خطر می‌افتد. از این رو توصیه می‌شود هنگام انجام شیمی درمانی و مدت زمانی پس از پایان درمان از روش پیشگیری از بارداری مطمئن استفاده کنید.
درمان‌های هدفمند برای سرطان روده
درمان‌های هدفمند داروهایی هستند که برای هدف قرار دادن یک یا چند فرایند بیولوژیکی استفاده می‌شوند که سرطان روده در بدن پخش می‌کند. به عنوان مثال، cetuximab و panitumumab داروهایی هستند که پروتئین‌هایی به نام گیرنده‌های فاکتور رشد اپیدرمی (EGFR ) را هدف قرار می‌دهند، که در سطح برخی از سلول‌های سرطانی یافت می‌شوند. از آنجا که EGFR به رشد سرطان کمک می‌کند، هدف قرار دادن این پروتئین‌ها می‌تواند تومورها را کوچک کرده و اثر شیمی درمانی را بهبود بخشد.
در صورت گسترش سرطان به سایر بافت‌ها (سرطان متاستاتیک روده)، گاهی اوقات از تارگت تراپی در ترکیب با شیمی درمانی استفاده می‌شود.
عوارض جانبی درمان‌های هدفمند عبارتند از:
- بثورات پوستی
- اسهال
- چشم درد
برخی از روش‌های درمانی هدفمند همچنین می‌توانند در اولین باری که فرد آن را انجام می‌دهد باعث واکنش آلرژیک شوند. ممکن است برای جلوگیری از چنین واکنشی داروی ضد حساسیت به فرد داده‌شود.
