سرطان تخمدان : علت ، علائم و روش هایی برای درمان قطعی آن

سرطان تخمدان به هر رشد سرطانی ای گفته می شود که از تخمدان شروع شود. تخمدان بخشی از بدن زن است که تخمک تولید می کند. سرطان تخمدان زمانی ایجاد می شود که سلول های این ناحیه از بدن به صورت غیرقابل کنترل تقسیم و تکثیر شوند. زنان با دو تخمدان، در هر طرف رحم متولد می شوند. تخمدان ها به اندازه یک بادام کوچک هستند  و آنها مسئول بسیاری از عملکردهای تولید مثل هستند.
بیشتر سرطان های تخمدان از پوشش خارجی تخمدان (اپیتلیوم) شروع می شوند. در این مقاله هر آن چیز که باید درباره ی این عارضه بدانید را، مورد بررسی قرار داده ایم. با ما همراه باشید.

سرطان تخمدان چیست؟

سرطان تخمدان (به انگلیسی: Ovarian cancer ) نوعی سرطان است که از تخمدان‌ها که بخشی از سیستم تناسلی زنان هستند شروع می‌شود و می‌تواند به سرعت گسترش یابد. زنان دارای دو تخمدان هستند، یکی در هر طرف رحم.  این بیماری در زنان یائسه شایع‌تر است و می‌تواند به صورت موذی پیشرفت کند. زیرا سرطان تخمدان معمولاً در مراحل پیشرفته است که علائم دارد که می‌تواند درمان را دشوار کند. علائم شامل درد شکم، نفخ، از دست دادن اشتها و ادرار  زیاد است. این نوع سرطان زمانی قابل درمان است که به موقع تشخیص داده شود. 
بنابراین، بررسی منظم سلامت و آگاهی از علائم بالقوه مهم است. به ویژه برای زنان با سابقه خانوادگی سرطان تخمدان یا سینه توصیه می‌شود که تحت غربالگری منظم قرار گیرند.

علائم سرطان تخمدان

در مراحل اولیه ، علائم کمی وجود دارد یا گاهی هیچ علائمی ندارد. در صورت بروز علائم ، می توانند شبیه موارد دیگر مانند سندرم قبل از قاعدگی ، سندرم روده تحریک پذیر یا مشکل موقتی مثانه باشند. علائم اولیه شامل موارد زیر می باشد:

• درد یا فشار در لگن
• خونریزی غیر منتظره از واژن
• درد در کمر یا شکم
• نفخ شکم
• هنگام غذا خوردن به سرعت احساس سیری می کنید
• تغییر در الگوی ادرار کردن ، مانند تکرر ادرار
• تغییر در عادات روده ، مانند یبوست
• حالت تهوع و سوء هاضمه
• کاهش اشتها
• کاهش وزن
• نفس نفس افتادن
• خستگی

اگر هر یک از این علائم به مدت ۲ هفته یا بیشتر ادامه داشت، حتما به پزشک مراجعه کنید. در صورت گسترش سرطان به سایر قسمت های بدن ، علائم می توانند تغییر کنند.

انواع سرطان تخمدان

بیش از ۳۰ نوع سرطان تخمدان وجود دارد که بستگی به نوع سلولی که از آنجا شروع می شود دارد. متداول ترین آنها سه نوع هستند:

• سرطان تخمدان اپیتلیال؛ رایج ترین نوع در بین انواع سرطان تخمدان است.
• تومورهای استرومایی؛ این یک تومور نادر است و در مراحل اولیه نسبت به انواع دیگر قابل تشخیص است.
• تومورهای سلول زایای؛ آنها تومورهای تخمدانی هستند که در سنین پایین دیده می‌شوند.

اپیتلیال

این تومورها در لایه بافت خارجی تخمدان ایجاد می‌شوند. بیشتر تومورهای تخمدان اپیتلیال خوش خیم و همچنین شایع‌ترین نوع سرطان تخمدان هستند؛ به‌طوری که حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد سرطان‌های تخمدان از سلول‌های اپیتلیال نشئت می‌گیرند که سطح خارجی تخمدان را می‌پوشانند. آنها معمولاً قبل از گسترش به قسمت‌های دیگر بدن، مانند ریه‌ها و کبد، به لایه‌های داخلی و اندام‌های لگن و شکم گسترش می‌یابند.
 رایج‌ترین تومورهای اپیتلیال، کارسینومای سروز، کارسینومای اندومتریوئید و کارسینومای مخاطی است.

استروما

این نوع سرطان از بافتی شروع می‌شود که حاوی سلول های تولید کننده هورمون است. آنها تومورهای استرومایی بند ناف جنسی نیز نامیده می‌شوند. حدود ۷ درصد از سرطان های تخمدان، استروما هستند.

سلول های جوانه ای

تومورهای سلول های جوانه ای نوعی سرطان تخمدان است که از سلول های تولید کننده تخمک شروع می‌شود. آنها معمولاً در افراد جوان دیده می‌شوند.

مرحله بندی این سرطان چگونه است؟

مرحله‌بندی روشی برای توصیف میزان گسترش سرطان است و می‌تواند میزان تهاجمی بودن سرطان را هم نشان دهد. دانستن مرحله‌ی سرطان به پزشکان کمک می‌کند تا یک برنامه درمانی متناسب با سرطان در بدن شما را تنظیم کنند. در عین حال، درجه به چگونگی غیر طبیعی بودن سلول‌های سرطانی اشاره دارد. مرحله‌بندی سرطان تخمدان عبارت‌اند از:

مرحله اول 

در مرحله ۱، سرطان فراتر از تخمدان گسترش پیدا نکرده است. مرحله A1 یعنی سرطان فقط در یک تخمدان است. در مرحله B1 ، سرطان در هر دو تخمدان است. مرحله C1 به این معنی است که یک یا هر دو تخمدان حاوی سلول‌های سرطانی هستند و همزمان یکی از اتفاق های زیر هم رخ داده است:

1. سرطان در کپسول خارجی (سطح خارجی) یک یا هردو تخمدان دیده شود.
2. کپسول قبل از عمل پاره شده باشد.
3. سلولهای سرطانی در خارج تخمدان مانند بافت صفاق جود داشته باشد.

مرحله دوم 

در مرحله ۲ سرطان تخمدان، سرطان در یک یا هر دو تخمدان است و به جاهای دیگر لگن هم گسترش یافته است. مرحله A2 به این معنی است که از تخمدان‌ها به لوله‌های رحمی، رحم یا هر دو رفته است. از طرفی مرحله B2 نشان می‌دهد که سرطان به اندام های مجاور مانند مثانه ، روده بزرگ سیگموئید یا راست روده مهاجرت کرده است.

مرحله سوم 

در مرحله ۳، سرطان در یک یا هر دو تخمدان و در پوشش داخلی شکم  یا در غدد لنفاوی شکم نیز یافت می‌شود. در مرحله A3 ، سرطان در غدد لنفاوی داخل حفره شکم (غدد لنفاوی رتروپریتونئال) یا در پوشش شکم دیده می‌شود. مرحله B3 زمانی است که سرطان به اندام های اطراف لگن گسترش یافته است. عنوان مرحله C3 به این معنی است که رسوبات بیشتری از سلول‌های سرطانی در خارج از طحال یا کبد یافت می‌شود ، یا اینکه به غدد لنفاوی گسترش یافته است.

مرحله چهارم

مرحله ۴ پیشرفته ترین مرحله سرطان تخمدان است. در این مرحله، سرطان در اندام های دور بدن هم گسترش یافته است. در مرحله A4 ، سلول های سرطانی در مایع اطراف ریه‌ها وجود دارند.  مرحله B4 ، سرطان به قسمت داخلی طحال یا کبد ، غدد لنفاوی دور یا سایر اندام های دور مانند پوست ، ریه ها یا مغز رسیده است.

روش های درمان سرطان تخمدان

گزینه های درمان سرطان تخمدان به سن، سلامت کلی شما نوع و مرحله ی سرطان بستگی دارد. انواع اصلی درمان شامل جراحی و شیمی درمانی است.

عمل جراحی

 جراحی  روش اصلی مورد استفاده در درمان سرطان  تخمدان است. هدف از جراحی برداشتن هر چه بیشتر بافت سرطانی است. جراحی معمولاً شامل اوفورکتومی (برداشتن تخمدان‌ها)، هیسترکتومی (برداشتن رحم)، تشریح غدد لنفاوی (برداشتن غدد لنفاوی) و امنکتومی (برداشتن بخشی از پوشش شکم) است.

برداشتن تخمدان‌ها و لوله‌های رحمی، بیشتر موارد اولیه سرطان  را درمان کند. اگر سرطان به لگن گسترش یافته باشد، لازم می‌شود رحم نیز برداشته شود. غدد لنفاوی همسایه و بافت شکم هم اگر آسیب دیده باشند برداشته می‌شوند.
اگر مبتلا به این سرطان شده‌اید و قصد بچه دار شدن دارید، باز هم جراحی یک گزینه است. بسته به سرطان شما و میزان شیوع آن، ممکن است پزشک شما فقط نیاز به برداشتن یک تخمدان داشته باشد.

شیمی درمانی

در برخی موارد، شیمی درمانی گزینه درمانی اولیه برای سرطان تخمدان است. گاهی اوقات از شیمی درمانی همراه با سایر روش‌های درمانی از جمله جراحی استفاده می‌شود. هدف این دارو‌ها از بین بردن سلول‌های سرطانی است. اگر شخصی دارو‌های شیمی درمانی را از راه دهان یا به صورت تزریق یا تزریق مصرف کند، کل بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
گزینه دیگر شیمی درمانی سرطان تخمدان داخل صفاقی است. در این حالت، یک لوله، دارو را مستقیماً به قسمت بدن تحت تأثیر سرطان می‌رساند. شیمی درمانی معمولاً بعد از جراحی انجام می‌شود، اما گاهی اوقات می‌توان قبل از جراحی نیز از آن استفاده کرد.
هر گزینه درمانی دارای مزایا و عوارض جانبی بالقوه متفاوتی است. مناسب‌ترین گزینه درمانی به وضعیت سلامت عمومی بیمار، مرحله سرطان و ترجیحات شخصی بیمار بستگی دارد. بحث در مورد گزینه‌های درمانی خود با پزشک به شما کمک می‌کند تا بهترین تصمیم را برای درمان خود بگیرید.

هورمون درمانی

درمان‌های هورمونی اعمال شده در این نوع سرطان‌ها بسته به نوع سرطان با یکدیگر متفاوت است. برخی از انواع سرطان‌های تخمدان به استروژن حساس هستند. دارو‌ها می‌تواند جلوی تولید استروژن را بگیرد یا از پاسخ بدن به آن جلوگیری کند. این روش درمانی رشد سرطان را کند و احتمالاً متوقف می‌کند.

پرتو درمانی

پرتودرمانی یک گزینه کمتر رایج در درمان سرطان است. رشد سلول‌های سرطانی با استفاده از پرتو‌های پر انرژی متوقف یا کند می‌شود. پرتودرمانی ممکن است برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقیمانده پس از جراحی یا برای تسکین علائم استفاده شود. در این روش از اشعه ایکس برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. یکی از راه‌های انجام این کار ورود مایع رادیواکتیو به داخل صفاق است. این روش به افراد مبتلا به سرطان تخمدان پیشرفته کمک می‌کند.

درمان هدفمند

درمان هدفمند از دارو‌هایی استفاده می‌کند که آسیب‌پذیری‌های خاص موجود در سلول‌های سرطانی شما را هدف قرار می‌دهند. دارو‌های درمان هدفمند اغلب برای درمان سرطان تخمدان که پس از درمان اولیه بازگشته است یا سرطان مقاوم به درمان‌های دیگر استفاده می‌شود.

ایمونوتراپی (بیوتراپی)

ایمونوتراپی به منظور تقویت توانایی سیستم ایمنی بدن در دفاع از بدن در برابر سرطان است.  مهارکننده‌های PARP یکی از رویکرد‌های جدید در درمان سرطان هستند. این دارو‌ها به ویژه برای بیماران با تغییرات ژنتیکی خاص، مانند جهش BRCA، ‌امیدوارکننده هستند. مهارکننده‌های PARP از ویرایش DNA سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کنند و باعث مرگ این سلول‌ها می‌شوند.
علاوه بر این، درمان‌های بیولوژیکی با هدف مهار رشد و گسترش سلول‌های سرطانی انجام می‌شود. دارو‌هایی مانند مهارکننده‌های فاکتور رشد اندوتلیال عروقی (VEGF) از تشکیل رگ‌های خونی جدید سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کنند و رشد و گسترش این سلول‌ها را محدود می‌کنند.
این رویکرد‌های جدید‌، امید زیادی را برای بیمارانی که به درمان‌های استاندارد پاسخ نمی‌دهند یا گزینه‌های درمانی آن‌ها محدود است، ارائه می‌دهند. توسعه روش‌های درمانی جدید، درمان سرطان تخمدان را در آینده مؤثرتر خواهد کرد.

نرخ بقا در افراد مبتلا چگونه است؟

میزان بقای ۵ ساله در انواع سرطان تخمدان ۴۵ درصد است. افرادی که قبل از ۶۵ سالگی تشخیص داده شده‌اند، میزان بقای آنها بیشتر از افراد مسن است. در کسانی که مبتلا به مراحل اولیه سرطان هستند بخصوص مرحله یک، بقای ۵ ساله ۹۲ درصد است. اما متأسفانه در این مرحله اولیه فقط ۱۵ درصد از سرطان‌های تخمدان تشخیص داده می‌شود.
 نرخ بقا به مرحله و نوع سرطان بستگی دارد. عوامل فردی مانند سن، سلامت کلی و دسترسی به درمان نیز بر میزان بقا تأثیر می‌گذارد. با این وجود، حضور در غربالگری منظم، منجر به تشخیص زودرس می‌شود و این امر احتمال دریافت درمان مؤثر را افزایش می‌دهد.

علت به وجود آمدن سرطان تخمدان در بدن ما چیست؟

علت اصلی اینکه چرا سرطان تخمدان اتفاق می‌افتد مشخص نیست؛ اما متخصصان برخی از عوامل خطر را شناسایی کرده اند. آنها عبارت‌اند از:

• سابقه خانوادگی: اگر فردی با سابقه سرطان تخمدان یا سینه در خانواده شما وجود دارد، احتمال ابتلا در فرد افزایش می‌یابد. انجام غربالگری ژنتیکی برای جهش در ژن BRCA به شما کمک می‌کند تا تشخیص دهید به چه میزان در معرض خطر قرار دارید.
• سن: حدود ۵۰٪ این سرطان بعد از ۶۳ سالگی اتفاق می‌افتد.
• دفعات تولید مثل: داشتن یک یا چند حاملگی که منجر به تولد فرزند شود، احتمال کمتر درگیر شدن به سرطان تخمدان را دنبال دارد. هرچه تعداد حاملگی‌های یک زن بیشتر باشد، خطر ابتلا نیز، کمتر است. همچنین شیردهی به نوزاد خطر را کاهش می‌دهد. البته حاملگی بعد از ۳۵ سالگی با خطر بیشتری همراه است.
• سرطان پستان: افرادی که سابقه سرطان پستان دارند بیشتر در معرض خطر قرار دارند. این به دلیل تغییر در ژن BRCA می‌باشد. به همین دلیل، برخی از افراد مبتلا به سرطان پستان که از نظر آزمایش جهش ژنی مثبت هستند، به عنوان پیشگیری، عمل اووفورکتومی یا جراحی برداشتن تخمدان را انتخاب می‌کنند.
• هورمون درمانی: هورمون درمانی (HRT) پس از یائسگی، خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می‌دهد. هرچه فرد از HRT بیشتر استفاده کند، خطر آن بیشتر است. گاهی خطر پس از قطع درمان کاهش می‌یابد.
• چاقی و اضافه وزن: سرطان تخمدان در افرادی که شاخص توده بدنی (BMI) آنها بیش از ۳۰ باشد بیشتر مشاهده می‌شود.
• جراحی زنان: انجام جراحی برای برداشتن رحم، به نام هیسترکتومی، خطر ابتلا را به میزان یک سوم کاهش می‌دهد.
• خطر برای افراد تراجنسی: برخی مطالعات نشان می‌دهد که داشتن مقادیر بالای آندروژن ممکن است خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهد. این موضوع نگران‌کننده برای مردان تراجنسیتی می‌باشد که در مرحله گذر خود، از درمان هورمونی استفاده می‌کنند.

چگونه این سرطان تشخیص داده می‌شود؟

به منظور تشخیص سرطان تخمدان پزشک معاینه کاملی را انجام می‌دهد. سپس از تعدادی آزمایش برای تشخیص استفاده می‌کند، از جمله:

• آزمایشات تصویربرداری: این آزمایشات شامل سونوگرافی، سی تی اسکن، ‌ام آر آی و اسکن PET است که در تعیین اینکه تومور کجاست، چه اندازه بزرگ شده و مرحله سرطان چیست به پزشک کمک می‌کند.
• آزمایش خون: سرطان‌های خاص تخمدان، پروتئینی به نام CA-125 آزاد می‌کند. آزمایش خون می‌تواند وجود این پروتئین را تشخیص دهد.
• نمونه برداری: پزشک یک لوله نازک که به دوربین متصل شده را، از یک سوراخ کوچک در شکم وارد می‌کند؛ تخمدان‌ها را می‌بیند و نمونه‌برداری از بافت را انجام می‌دهد. به این فرایند لاپاراسکوپی می‌گویند. سپس نمونه بافت با میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرد که بیوپسی نام دارد.

در صورت تعدد بیماری یا انتشار آن چه باید کرد ؟

بر اساس مرحله بیماری، و میزان انتشار بیماری، درمان‌های موجود شامل: جراحی مجدد، شیمی درمانی و درمان هدفمند (تارگت تراپی )می باشد.