زخم‌های دهانی عارضه جانبی شایع درمان‌های شیمی درمانی و پرتو درمانی هستند. البته تمام افراد تحت شیمی درمانی به این عارضه دچار نمی‌شوند و بروز این عارضه به نوع رژیم درمانی و دوز دارو بستگی دارد. ایجاد زخم‌ها معمولا با فاصله کوتاه از شروع شیمی درمانی آغاز می‌شود و معمولا حدود یک هفته بعد از شروع شیمی درمانی تشدید می‌شود.
زخم‌های دهانی به دنبال پرتو تابی صرف در بیمارانی ایجاد می‌شود که تحت پرتوتابی ناحیه سر و گردن قرار می‌گیرند و معمولا در طی ۲ الی ۳ هفته اول بعد از پرتوتابی اتفاق می‌افتد. زخم‌های درمانی معمولا با ظهور یک ناحیه قرمز یا حس سوختگی در دهان شروع می‌شود. ممکن است در ادامه زخم‌ها به پچ‌های سفید رنگ و سپس زخم‌های باز دردناک تبدیل شوند. همچنین این زخم‌ها می‌توانند باعث گلودرد نیز شوند که ممکن است جوییدن و بلع غذا را با مشکل مواجه کند . این زخم‌ها معمولا در طی چند روز بهبود می‌یابند.
در این مقاله می خوانید :
لت زخم دهان در شیمی درمانی و پرتودرمانی چیست؟
زخم‌های دهانی که در اثر شیمی‌درمانی و پرتودرمانی به وجود می‌آیند، اغلب به عنوان موکوزیتیت دهانی شناخته می‌شوند. علت اصلی این زخم‌ها به تأثیر مستقیم این درمان‌ها بر بافت‌های دهانی برمی‌گردد. دلایل اصلی شامل موارد زیر می‌شوند:
تخریب سلول‌های سالم
در شیمی‌درمانی، داروهای ضد سرطان برای کاهش رشد سلول‌های سرطانی به کار می‌روند. اما این داروها به عنوان عوارض جانبی ممکن است سلول‌های سالم را نیز تحت تأثیر قرار دهند. این تأثیر می‌تواند به تخریب و تضعیف سلول‌های مخاط دهان منجر شود.
آسیب به عروق خونی
شیمی‌درمانی ممکن است باعث آسیب به عروق خونی دهان شود، که منجر به خونریزی و زخم‌های دهانی می‌شود.
تغییرات در ترشحات مخاطی
شیمی‌درمانی می‌تواند ترشحات مخاطی دهان را تغییر دهد و محیطی خشک و آسیب‌پذیر برای زخم‌ها ایجاد کند.
برای کاهش این عوارض، تیم درمانی شما (شامل پزشک، پرستاران، و دندانپزشکان) باید مراقبت‌های دقیق از دهان شما را ترتیب دهند و شما را در مورد راهکارهای مراقبت از دهانی در طول درمان آگاه کنند. استفاده از داروهای مخصوص دهان، تغذیه مناسب و مراقبت‌های دهانی دقیق از جمله راهکارهای موثری برای کنترل و تسریع ترمیم زخم‌های دهانی ناشی از درمان سرطان هستند.
زخم‌های دهانی می‌توانند با توجه به علت و شدت آنها متنوع باشند. علائم معمولی زخم‌های دهانی شامل موارد زیر می‌شوند:
- درد: زخم‌های دهانی معمولاً باعث درد می‌شوند.
- قرمزی و التهاب: زخم‌های دهانی می‌توانند منطقه اطراف را قرمز و التهابی کنند.
- تورم: منطقه اطراف زخم ممکن است تورم کند.
- خشکی: زخم‌ها می‌توانند منطقه دهان را خشک کنند.
- دشواری در بلعیدن: زخم‌های بزرگ‌تر ممکن است باعث دشواری در بلعیدن غذا یا نوشیدنی‌ها شوند.
- حساسیت به مواد غذایی: بعضی زخم‌ها می‌توانند باعث حساسیت به غذاها شوند.
زخم‌های دهانی ممکن است از عوامل مختلفی نظیر عفونت‌ها، ترمیم بافت‌ها، درمان سرطان، تغذیه نامناسب و عوامل تنشی ناشی شوند. در صورتی که زخمی در دهان خود داشته باشید که به مدت بیش از دو هفته پابرجا باقی بماند یا به نظر شما غیرعادی باشد، به دندانپزشک یا پزشک خود مراجعه کنید. زیرا بعضی از زخم‌های دهانی ممکن است علائم سرطان دهان باشند و نیاز به بررسی تخصصی دارند.
پیشگیری از زخم دهان حین و پس از درمان سرطان
پیشگیری از زخم‌های دهان حین و پس از درمان سرطان می‌تواند برای بهبود کیفیت زندگی شما بسیار مهم باشد. درمان‌های سرطانی مانند شیمی‌درمانی و رادیوتراپی ممکن است باعث تحلیل سلول‌های سالم در دهان شود و باعث آسیب به بافت‌های دهانی شوند. در ادامه تعدادی از راهکارهای پیشگیری و مراقبت‌های دهانی برای جلوگیری از زخم‌های دهان حین و پس از درمان سرطان را بررسی کرده ایم.
- بهداشت دهان : رعایت بهداشت دهانی به ویژه برسی دقیق دهان و دندان‌ها به کمک برس‌های نرم و خمیر دندان مناسب بسیار مهم است.
- اجتناب از ترکیبات آزاردهنده: از مصرف تنباکو و الکل خودداری کنید، زیرا این عوامل می‌توانند زخم‌های دهانی را تشدید کنند.
- تغذیه مناسب: تغذیه سالم و متنوع باعث تقویت سیستم ایمنی و بهبود ترمیم بافت‌های دهانی می‌شود.
- مراقبت‌های خاص حین درمان: در صورت درمان سرطان با شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی، پیشنهادات دکتر شما را برای مراقبت از دهان در طول درمان دقیقاً رعایت کنید.
- اجتناب از خوردن غذاها و نوشیدنی‌های گرم و تند: مصرف غذاهای خیلی گرم و تند می‌تواند زخم‌های دهانی را تشدید کند.
مهم‌ترین نکته این است که با پیروی از مراقبت‌های دهانی منظم و مشاوره دندانپزشک و پزشک درمانی، می‌توانید زخم‌های دهان حین و پس از درمان سرطان را کاهش دهید و بهبود سرعت ترمیم بافت‌های دهانی را تسهیل کنید.
درمان زخم دهان ناشی از درمان سرطان
زخم‌های دهان ناشی از درمان سرطان، به عنوان عوارض جانبی شیمی‌درمانی و رادیوتراپی معروف هستند. این زخم‌ها ممکن است باعث درد، خونریزی و عدم توانایی در صحبت کردن شوند. درمان این نوع زخم‌ها بستگی به شدت و موقعیت آنها دارد. در ادامه تعدادی از راهکارهای ممکن برای درمان زخم‌های دهان ناشی از درمان سرطان را بررسی کرده‌ایم. این درمان‌ها عبارت‌اند از:
- خمیرها و مواد نرم‌کننده دهان: از خمیرها و محصولات مخصوصی که برای زخم‌های دهان طراحی شده‌اند استفاده کنید.
- آنتی‌بیوتیک‌ها و مواد ضد قارچ: اگر زخم عفونتی باشد، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک‌ها یا مواد ضد قارچ تجویز کند.
- کورتیکواستروئیدها: پزشک می‌تواند کورتیکواستروئیدها را به عنوان مواد ضد التهاب تجویز کند.
- مسکن‌ها: در صورت وجود درد شدید، ممکن است نیاز به مسکن‌ها باشد. از این مواد تنها به توصیه پزشک استفاده کنید.
- مکمل‌های تغذیه‌ای: مصرف مکمل‌های تغذیه‌ای مانند مکمل‌های پروتئینی و ویتامین‌ها می‌تواند به بهبود ترمیم بافت‌های دهانی کمک کند.
- جلوگیری از عوامل تحریک‌کننده: اجتناب از مصرف غذاهای تند و گرم، ترکیبات الکلی و تنباکو به تسریع ترمیم زخم‌ها کمک می‌کند.
- مراقبت‌های دهانی دقیق: مراقبت‌های دهانی منظم به کمک برس‌های نرم و خمیر دندان مناسب می‌تواند به حفظ بهداشت دهان و جلوگیری از تشدید زخم‌ها کمک کند.
مهم‌ترین نکته این است که با مشاوره و همکاری با تیم درمانی، می‌توانید از درمان زخم‌های دهانی ناشی از درمان سرطان بهترین نتیجه را به دست آورید. همچنین، همیشه با پزشک و دندانپزشک خود در تماس باشید تا تغییرات و عوارض جانبی را به آنها اطلاع دهید و راهنمایی درمانی به موقع دریافت کنید.
بیش‌‌تر بخوانید: تفاوت شیمی درمانی و پرتو درمانی
آیا درمان دارویی برای زخم های دهانی وجود دارد؟
بله. دهانشویه، اسپری و ژل‌های مخصوص وجود دارد که می‌توانند در بی‌حسی و بهبود سریع زخم‌ها موثر باشند. در موارد شدید می‌توان از داروهای ضد درد قوی کمک گرفت در صورت عفونی شدن زخم‌ها لازم است درمان موضعی با آنتی بیوتیک یا ضد قارچ صورت انجام شود. در صورت عدم توانایی خوردن و آشامیدن، ممکن است نیاز به درمان دارویی با صلاح دید پزشک معالج باشد.
