به بیان ساده سلول درمانی که سل‌تراپی نیز نامیده می‌شود، درمانی است که در آن سلول‌های بنیادی به بیمار پیوند داده می‌شود. در واقع سلول درمانی فرآیندی است که در طی آن سلول‌های بیمار یا ناکارآمد با سلول‌های سالم جایگزین می‌شوند.
در این مقاله می خوانید :
انواع موارد استفاده از سلول درمانی
با استفاده از این روش ممکن است برخی از انوع سرطان‌ها و بیماری‌های عصبی را درمان کنیم. مواردی چون:
- ضایعات نخاعی
- بیماری پارکینسون
- اسکلروز جانبی آمیوتروفیک
- دیابت
- روماتولوژی
- درمان استئوآرتریبت زانو
- کندگی غضروف‌ها
- آلزایمر
- ام اس
- سکته قلبی
- سیروز کبدی
- و…
انواع روش سلول درمانی
سلول درمانی می‌تواند به روش‌های زیر صورت گیرد:
- تزریق کامل خون
- تزریق بسته گلبول قرمزخون
- همچنین تزریق پلاکت
- پیوند مغز استخوان
- پیوند اعضا
از کدام نوع سلول برای درمان سلول درمانی استفاده می‌شود؟
برای انجام سلول درمانی از سلول‌های بنیادی خون ناف جنین و سلول بنیادی بزرگسالان استفاده می‌شود.
مراحل انجام سلول درمانی
برای انجام سلول درمانی نیازمند طی کردن مراحل زیر هستیم:
انجام نمونه گیری
برای انجام سلول درمانی ابتدا از بافت‌هایی که توانایی بازسازی ضایعه را داشته باشند استفاده می‌شود. بیشترین بافت‌هایی که برای نمونه گیری انتخاب می‌شوند موارد زیر هستند:
- پوست
- چربی بدن
- خون محیطی
- مغز استخوان
بررسی کامل سلول‌هایی که قرار است در این فرآیند استفاده شوند
بعد از آنکه سلول‌ها برای انجام سلول درمانی جداسازی شدند ،نوبت به بررسی برخی ویژگی‌های آن‌ها می‌رسد.در ابتدا باید اطمینان حاصل شود که این سلول‌ها توانایی تکثیر را دارند. سپس این سلول‌ها مورد ارزیابی قرار می‌گیرند تا بعد از ورود به بدن مشکلاتی چون تبدیل شدن به تومور یا رشد غیر قابل کنترل نداشته باشند.
کشت دادن سلول‌ها
تعداد سلول‌های بنیادی در بیشتر بافت‌های بدن به مقدار قابل توجه‌ای محدود است. معمولا هنگام انجام برخی سلول درمانی‌ها مثل بیماری‌های استخوان و غضروفی به تعداد زیادی سلول بنیادی نیاز داریم تا فرآیند درمان را انجام دهیم اما سلول بنیادی که در مغز استخوان وجود دارد،تنها یک سلول در میان صدها هزار سلول مغز استخوان است. به همین جهت باید سلول بنیادی را کشت دهیم تا تعداد بیشتری از آن در اختیار داشته باشم.
نحوه پیوند زدن سلول به محل مورد نظر
پس از اینکه سلول‌ها مراحل آماده سازی را طی کردند، طی شرایط استریل در یک محلول خاص معلق می‌شوند و بر اساس نوع ومحل بیماری طی فرآیند تزریق، وارد محل مورد نظر می‌شوند. به عنوان مثال زمانی که بخواهیم از سلول‌درمانی در بیماری قلبی استفاده کنیم، با روش آنژیوکت محلول را وارد قلب می‌کنند.
چه زمانی بهبودی حاصل می‌شود؟
به طور میانگین می‌توان گفت علائم بهبود از سه ماه بعد از انجام تزریق به آرامی خودشان را نشان می‌دهند و در طی یک سال افزایش می‌یابند و به میزان حداکثر خود می‌رسند. میزان تاثیر بهبود حاصله از سلول درمانی و باقی ماندن اثرات آن نیز بسته به نوع بیماریی که توسط سلول درمانی، درمان شده است متفات است.در برخی موارد مانند بیماری‌های مرتبط با زانو یا پوست، درمان بین سه الی پنج سال دارای اثر بخشی است و در برخی بیماری‌ها نظری ویتیلیگو( یک بیماری خود ایمنی که ایجاد لک وپیس می‌کند) این اثر بخشی طولانی مدت خواهد بود.
عوارض سلول درمانی
یکی از بزرگ‌ترین مشکلات سلول‌درمانی این است که امکان انتقال بیماری از فرد دهنده به فرد گیرنده وجود دارد و متاسفانه موارد زیادی نیز از سراسر دنیا ثبت شده است. امروزه با استفاده از روش‌های آزمایشگاهی سعی می‌کنند در ابتدا شرایط سلول فرد دهنده به طور کامل چک شود تا این مشکلات بروز نکند. در صورتی که سلول بدست آمده از خود بیمار باشد اثرات پیوند و مشکلات ایمنی نیز وجود نخواهد داشت.
در چه مواردی از سلول‌درمانی توصیه نمی‌شود
- بیماری‌هایی که قابل درمان نیستند(ترمینال)
- مقدار هموگلوبین خون بیمار کم باشد
- زنانی که شیر می‌دهند یا باردارند
- درصورتی که آزمایش ایدز یا هپاپیت بیمار مثبت شود
- به بزرگ سالان مبتلا به تالاسمی
با این جود در بسیاری از روش‌های نوین محققان سعی می‌کنند تا دامنه استفاده از سلول درمانی را گسترش دهند تا در موارد بالا نیز قابلیت انجام داشته باشد. در طی این تحقیقات نتایج بسیار خوب و روشنی نیز مشاهده شده است مانند درمان سرطان خون با استفاده از سول‌های بنیادی بند ناف جنین یا برخی دیگر از سرطان‌ها.
گستره درمان سلول درمانی
طبق آخرین گفته‌های محققین کشور، درمان بیش از ۷۰ نوع بیماری با سلول درمانی در کشور امکان پذیر است. توصیه متخصصین ، سلول درمانی ذخیره سازی بند خون نافه در مراکز ذخیره سازی است.این مراکز در بانک خون وجود دارند. درصورتی که بند ناف جنین اهدا شود مالک آن با فرد دهنده نیست اما درصورتی که تمایل داشته باشید برای خود فرد نگهداری شود با پرداخت هزینه این کار صورت می‌گیرد. درحال حاضر بیش از ۱۱۰ هزار نمونه خون بند ناف در مراکز بانک خون ذخیره سازی شده اند. شاید این نکته جالب باشد که بیشترین تعداد پیوندی که در کشور صورت گرفته، پیوندهای خواهر برادری بوده است و جهت درمان بیماری‌های خونی مانند سرطان خون بسیار مفید واقع شده است.
زمان مناسب ذخیره بند ناف
باید دانست که تنها زمان مناسب برای ذخیره سازی بند ناف یا خون محیطی هنگام زایمان است. پس بهتر است در صورتی که تمایل به انجام این کار دارید از قبل با پزشک مربوطه هماهنگی‌های لازم را انجام دهید.
