اگر کمبود آهن با رژیم غذایی جبران نشود یا با دارو درمان نشود، یک پیامد اجتناب ناپذیر کمبود آهن، کم خونی ناشی از فقر آهن است. کم خونی، یعنی کم خونی با میزان هموگلوبین (Abbr: Hb) در خون اندازه‌گیری می‌شود و اگر غلظت هموگلوبین (مقدار رنگدانه قرمز خون) در مردان زیر ۱۳ گرم در دسی لیتر و در زنان زیر ۱۲ گرم در دسی لیتر کاهش یابد، وجود دارد. در کم خونی، بدن نمی‌تواند اکسیژن کافی حمل کند. تأمین ناکافی اکسیژن به اندام‌ها منجر به تپش قلب و تنفس سریع‌تر می‌شود. بدن با این مکانیسم‌ها سعی می‌کند کمبود اکسیژن را جبران کند. این مکانیسم‌های جبرانی را می‌توان به‌صورت تپش قلب و تنگی نفس، به‌ویژه در حین فعالیت بدنی احساس کرد. بدن می‌تواند تا حدودی از این وضعیت جان سالم به در ببرد، اما اگر کم خونی در مدت‌زمان طولانی‌تری ادامه یابد، می‌تواند منجر به نارسایی قلبی شود.
کم خونی طولانی‌مدت و شدید حتی می‌تواند منجر به مرگ شود. کم خونی در ارتباط با بیماری‌های بدخیم شایع است. با پیشرفت سرطان، متابولیسم ساختمان بدن کاهش می‌یابد. متأسفانه، شیمی‌درمانی سرطان خون اغلب نه‌تنها سلول‌هایی که قرار است ضربه بخورند، بلکه بخش‌هایی از تشکیل خون را نیز از بین می‌برد. بااین‌حال، در این موارد، خود اندام خونساز مغز استخوان در اصل سالم هستند.
شدت کم خونی برای بزرگسالان (زنان و مردان غیر باردار)
- کم خونی خفیف: مقدار Hb بین ۱۱.۰ تا ۱۱.۹ گرم در دسی لیتر (زنان) یا ۱۱.۰ و ۱۲.۹ گرم در دسی لیتر (مردان)
- کم خونی متوسط: مقدار Hb بین ۸.۰ تا ۱۰.۹ گرم در دسی لیتر (زنان و مردان)
- فقر آهن: مقدار Hb زیر ۸.۰ گرم در دسی لیتر (زنان و مردان)
اگر کمبود آهن وجود داشته باشد، آهن موجود در گلبول‌های قرمز آخرین چیزی است که کاهش می‌یابد، زیرا عملکردهای اساسی بدن تنها از طریق انتقال اکسیژن در خون قابل حفظ است. اگر ذخایر آهن بدن کمیاب شود، ارگانیسم ابتدا آهن را در جایی ذخیره می‌کند که مقدار بسیار کم آن خطری فوری برای بقا ندارد. به همین دلیل، علائم خستگی و سایر علائم مرتبط با کمبود آهن می‌توانند مدت‌ها قبل از بروز کم خونی ناشی از فقر آهن ظاهر شوند. آیا کم خونی می‌تواند منجر به سرطان خون شود؟
کم خونی می‌تواند دلایل بسیار متفاوتی داشته باشد. شایع‌ترین علل عبارت‌اند از علائم کمبود مانند کمبود آهن، کمبود ویتامین B12 یا کمبود اسیدفولیک. با این علائم کمبود، مواد مهم برای خون‌سازی از بین می‌رود. ازدست دادن خون مزمن، به‌عنوان مثال در مورد خونریزی روده یا متاستاز استخوان در مورد بیماری تومور، نیز می‌تواند باعث کم خونی شود. اما گاهی اوقات یک بیماری خونی مثل سرطان خون، می‌تواند عامل کم خونی شود. اما هیچ یک از شواهد فعلی نشان نمی‌دهد که کم خونی می‌تواند منجر به سرطان خون شود. با این حال، کم خونی و لوسمی به روش‌های دیگری پیوندهای مشترک دارند.
در این مقاله می خوانید :
تومور و درمان، هر دو می‌توانند باعث کم خونی شوند
ایجاد کم خونی اساساً به نوع و مرحله بدخیمی و به نوع و شدت درمان بستگی دارد. کم خونی می‌تواند به دلیل ازدست‌دادن خون یا انفیلتراسیون مستقیم مغز استخوان باشد. اختلال در تولید گلبول‌های قرمز به دلیل افزایش فعالیت سایتوکاین های پیش التهابی مانند اینترفرون-گاما، فاکتور نکروز تومور آلفا و اینترلوکین-۱ نیز به‌عنوان یک علت مورد بحث قرار می گیرد. نتیجه این افزایش فعالیت این است که اریتروپویتین درون زا کمتری تشکیل می‌شود، استفاده از آهن مختل می‌شود و تولید سلول‌های پیش ساز اریتروئید کاهش می‌یابد. علاوه بر این، زمان بقای گلبول‌های قرمز را می توان توسط مواد خاصی که توسط سلول‌های تومور و سیستم ایمنی و التهابی تولید می‌شود، کوتاه کرد.
بسته به تومور و نوع شیمی‌درمانی، تا ۱۰۰ درصد بیماران می‌توانند به کم خونی خفیف تا متوسط (Hb <11 گرم در دسی لیتر) و تا ۸۰ درصد مبتلا به کم خونی شدید تا حیاتی (Hb 7.9 گرم در دسی لیتر) شوند. بیماران مبتلا به کم خونی شدید و حاد معمولاً با غلظت‌های گلبول قرمز درمان می‌شوند. بیماران مبتلا به کم خونی خفیف تا متوسط (Hb 10-12 گرم در دسی لیتر) که شیمی‌درمانی دریافت می‌کنند عمدتاً درمان نشده باقی می‌مانند.
علائمی که در اثر فقر آهن ناشی از سرطان خون ایجاد می‌شود:
سرطان می‌تواند باعث شود که فرد علائم کم خونی را تجربه کند. علاوه بر این، در حالی که علائم ممکن است بر اساس نوع متفاوت باشد:
- خونریزی
- کبودی
- تب‌ها
- مشکلات اسکلتی
- لنفادنوپاتی
- بزرگ شدن کبد یا طحال
- عفونت‌های مکرر
- خستگی
- عرق شبانه
- تنگی نفس
- افسردگی
- سرگیجه
- عوارض قلبی و عروقی
- بی‌حالی و بی‌اشتهایی
شباهت‌ها و تفاوت‌های سرطان خون و کم خونی
در حالی که کم خونی و لوسمی شرایط بسیار متفاوتی هستند، اما شباهت اصلی آنها مشترک است: هر دو بر خون تأثیر می گذارند. اما لوسمی سرطانی است که شامل رشد سلولی کنترل نشده است. در مقابل، کم خونی شامل کمبود گلبول‌های قرمز خون است.
کم خونی از کلمه یونانی “anaimia” به معنای کمبود خون گرفته شده است. کم خونی یک اختلال خونی است که در آن مقدار ناکافی گلبول قرمز یا هموگلوبین در خون وجود دارد. هموگلوبین جزء گلبول‌های قرمز خون است که وظیفه انتقال اکسیژن به اندام‌های اصلی بدن را بر عهده دارد. کمبود اکسیژن می‌تواند منجر به هیپوکسی در اندام‌ها شود. “هیپوکسی” به معنای کمبود اکسیژن است و این می‌تواند منجر به عواقب ناخواسته شود. اول، اگر کمبود اکسیژن در قلب وجود داشته باشد، می‌تواند منجر به آنژین صدری یا درد قفسه سینه شود. آنژین طولانی‌مدت می‌تواند منجر به حمله قلبی شود. کمبود اکسیژن در ریه‌ها می‌تواند منجر به تنگی نفس شود؛ بنابراین بیمار ضعیف شده و دچار خستگی می‌شود. کمبود اکسیژن در عضلات منجر به ضعف عضلانی خواهد شد. همچنین کمبود اکسیژن در مغز منجر به خستگی، سرگیجه و غش خواهد شد.
از سوی دیگر، لوسمی از کلمات یونانی “leukos” به معنای سفید و “haima” به معنای خون، گرفته شده است. لوسمی به‌عنوان سرطان خون یا مغز استخوان طبقه‌بندی می‌شود که در آن تعداد گلبول‌های سفید افزایش می‌یابد. لوسمی اگر به‌موقع تشخیص داده نشود و درمان نشود کشنده است. به دلیل آسیب‌دیدگی مغز استخوان، پلاکت‌ها نیز کاهش می‌یابد، بنابراین بیمار در معرض خطر خونریزی و کبودی است. گلبول‌های سفید خون شما نیز سرکوب می‌شوند، بنابراین نمی‌توانید با عفونت‌ها مبارزه کنید؛ بنابراین بیمار همیشه در معرض خطر عفونت است. در نهایت، گلبول‌های قرمز خون نیز کاهش می‌یابد، بنابراین بیمار لوسمی ممکن است همزمان به کم خونی نیز مبتلا شود. حتی اگر تعداد گلبول‌های سفید خون بیشتر باشد، این گلبول‌های سفید نابالغ و ناکارآمد هستند.
انواع کم خونی ناشی از سرطان خون
لوسمی می‌تواند به اشکال مختلفی از جمله موارد زیر ظاهر شود:
لوسمی حاد در مقابل لوسمی مزمن
زمانی که فرد به لوسمی حاد مبتلا می‌شود، سلول‌های جوان‌تر و کمتر بالغ را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در مقابل، لوسمی مزمن بر سلول‌های مسن تأثیر می‌گذارد. این عارضه به‌شدت بر این سلول‌های مسن تأثیر می‌گذارد، علیرغم اینکه بالغ‌تر هستند. علاوه بر این، لوسمی‌های حاد نیز به‌سرعت پیشرفت می‌کنند، در حالی که لوسمی‌های مزمن به‌کندی رشد می‌کنند.
میلوئید در مقابل لوسمی لنفوسیتی
این به تأثیر روی انواع مختلف سلول‌های خونی اشاره دارد. زمانی که سرطان بر گلبول‌های سفید خون موسوم به لنفوسیت تأثیر می‌گذارد، فردی به لوسمی لنفوسیتی مبتلا می‌شود. لوسمی میلوئیدی در عوض بر سلول‌های میلوئیدی مانند گلبول‌های سفید غیر از لنفوسیت‌ها، گلبول‌های قرمز خون و پلاکت‌ها تأثیر می‌گذارد و به دو شکل اصلی وجود دارد: هیپرپرولیفراتیو و هیپوپرولیفراتیو.
کم خونی هایپرولیفراتیو
زمانی که گلبول‌های قرمز خون به‌سرعت از بین رفته یا از بین می‌روند، فرد به این شکل از کم خونی مبتلا می‌شود.
کم خونی هیپوپرولیفراتیو
زمانی که مغز استخوان آنها گلبول‌های قرمز کافی تولید نمی‌کند، فردی به این شکل از کم خونی مبتلا می‌شود. از آنجایی که سرطان خون از مغز استخوان شروع می‌شود، می‌تواند منجر به لوسمی هیپوپرولیفراتیو شود.
