شیمی‌درمانی اغلب برای درمان انواع خاصی از سرطان خون بلافاصله پس از تأیید تشخیص توصیه می‌شود. شیمی‌درمانی سرطان خون می‌تواند بر اساس نوع خاصی از سرطان خون تشخیص داده شده، متفاوت باشد. به طور کلی، چهار نوع اصلی سرطان خون وجود دارد:
- سرطان میلوئید حاد (AML)
- لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL)
- سرطان میلوئید مزمن (CML)
- لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL)
AML، رایج‌ترین نوع است، که معمولاً با شیمی‌درمانی مورد درمان قرار می‌گیرد؛ زیرا سرطان به سرعت پیشرفت می‌کند و سلول‌های سرطانی اغلب در زمان تشخیص در بدن بیمار گسترده می‌شوند. شیمی‌درمانی برای سرطان خون لنفوسیتی مزمن (CLL) ممکن است برای کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون و کوچک شدن طحال بزرگ شده، که اغلب با سرطان خون رخ می‌دهد، استفاده شود.
در این مقاله می خوانید :
شیمی‌درمانی سرطان خون
شیمی درمانی سرطان خون معمولاً در مراحل زیر تجویز می‌شود:
درمان القایی
اهداف درمان القایی این است که تا آنجا که ممکن است سلول‌های سرطانی را از بین ببرند، تعداد سلول‌های خونی سالم را به سطح طبیعی برسانند و باعث بهبودی شوند تا هیچ نشانه‌ای از سرطان باقی نماند. برای دستیابی به این هدف، بسیاری از بیماران ترکیبی از آنتراسایکلین، دوکسوروبیسین و سیتارابین را دریافت می‌کنند که به صورت داخل وریدی در چند جلسه در طول چهار تا شش هفته تجویز می‌شود. برخی از بیماران چندین دوره درمان القایی را قبل از رسیدن به بهبودی دریافت می‌کنند.
درمان پس از بهبود
پس از اتمام مرحله القایی درمان و تأیید شدن اینکه سرطان خون در حال بهبودی است، شیمی‌درمانی پس از بهبودی برای کاهش احتمال عود با از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی مانده که در آزمایش خون و مغز استخوان تشخیص داده نشده است، استفاده می‌شود. این درمان معمولاً شامل چهار چرخه شیمی‌درمانی فشرده است که شامل دوزهای بالای سیتارابین و یک یا چند داروی دیگر است.
درمان حفاظتی از سیستم عصبی مرکزی (CNS)
درمان حفاظتی از CNS گاهی اوقات برای حفاظت در برابر لوسمی مننژی، که روی پوشش مغز و نخاع (مننژها) تأثیر می‌گذارد، توصیه می‌شود. در صورت لزوم، ممکن است بیمار تحت درمان داخل نخاعی قرار گیرد، که از طریق آن داروهای شیمی‌درمانی مانند سیتارابین و متوترکسات به مایع نخاعی تزریق می‌شود.
حفاظت و نگهداری
بیماران مبتلا به انواع خاصی از لوسمی میلوئید حاد AML تحت درمان‌های نگهدارنده شامل دوزهای کم شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند که طی چند ماه یا چند سال تجویز می‌شود.
کدام داروهای شیمی‌درمانی برای درمان AML استفاده می‌شود؟
داروهای شیمیایی که بیشتر برای درمان AML استفاده می‌شوند ترکیبی از موارد زیر هستند:
- سیتارابین (سیتوزین آرابینوزید یا ara-C)
- داروی آنتراسیکلین مانند داونوروبیسین (دانومایسین) یا ایداروبیسین
سایر داروهای شیمیایی که ممکن است برای درمان AML استفاده شوند عبارت‌اند از:
- کلادریبین (CdA-2)
- فلودارابین
- میتوکسانترون
- اتوپوزید (VP-16)
- ۶ تیوگوانین (TG-6)
- هیدروکسی اوره
- داروهای کورتیکواستروئید مانند پردنیزون یا دگزامتازون
- متوترکسات (MTX)
- ۶-مرکاپتوپورین (MP-6)
- آزازیتیدین
- دسیتابین
کدام داروهای شیمی‌درمانی برای درمان ALL استفاده می‌شود؟
داروهای شیمیایی که بیشتر برای درمان ALL استفاده می‌شوند، از ترکیبی از داروهای ضد سرطان زیر هستند. متداول‌ترین داروهای شیمیایی عبارت‌اند از:
- وینکریستین یا وینکریستین لیپوزومی(مارقیبو)
- داونوروبیسین (دانومایسین) یا دوکسوروبیسین (آدریامایسین)
- سیتارابین (سیتوزین آرابینوزید، ara-C)
- L-asparaginase یا PEG-L-asparaginase (pegaspargase یا Oncaspar)
- ۶-مرکاپتوپورین (MP-6)
- متوترکسات
- سیکلوفسفامید
- پردنیزولون
- دگزامتازون
- نلارابین (آرانون)
افراد معمولاً در طول دوره درمان چندین مورد از این داروها را دریافت می‌کنند، اما همه آنها را دریافت نمی‌کنند.
عوارض جانبی احتمالی
داروهای شیمیایی می‌توانند بر روی برخی از سلول‌های طبیعی بدن تأثیر بگذارند که این می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند. عوارض جانبی شیمی‌درمانی بستگی به نوع و دوز داروهای داده شده و مدت زمان مصرف آنها دارد. عوارض جانبی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ریزش مو
- زخم‌های دهان
- از دست دادن اشتها
- تهوع و استفراغ
- اسهال یا یبوست
داروهای شیمیایی همچنین بر سلول‌های طبیعی مغز استخوان تأثیر می‌گذارد، که می‌تواند تعداد سلول‌های خونی را کاهش دهد. این شرایط می‌تواند منجر به:
- افزایش خطر ابتلا به عفونت (به دلیل داشتن تعداد کمی گلبول سفید طبیعی)
- کبودی یا خونریزی آسان (ناشی از کمبود پلاکت خون)
- خستگی و تنگی نفس (به دلیل داشتن تعداد کم گلبول قرمز)
بیشتر عوارض جانبی شیمی‌درمانی سرطان خون پس از پایان درمان از بین می‌رود. تعداد پایین سلول‌های خونی می‌تواند هفته‌ها طول بکشد، اما پس از آن باید به حالت عادی برگردد. اغلب راه‌هایی برای کاهش این عوارض جانبی وجود دارد. به‌عنوان مثال، می‌توان داروهایی برای جلوگیری یا کاهش تهوع و استفراغ تجویز کرد. حتماً در مورد داروهایی که به کاهش عوارض جانبی کمک می‌کنند سؤال کنید و در صورت بروز عوارض جانبی به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید تا بتوان آنها را به طور مؤثر مدیریت کرد.
پایین بودن تعداد گلبول‌های سفید خون
برخی از جدی‌ترین عوارض جانبی شیمی‌درمانی ناشی از تعداد کم گلبول‌های سفید خون است.
اگر تعداد گلبول‌های سفید خون در طول درمان بسیار پایین باشد، می‌توانید با اجتناب از قرار گرفتن در معرض میکروب‌ها، خطر ابتلا به عفونت را کاهش دهید. در این مدت، پزشک یا پرستار ممکن است به شما توصیه‌های زیر را ارائه دهند:
- دستان خود را مدام بشویید.
- از خوردن میوه‌ها و سبزی‌های تازه و نپخته و سایر غذاهایی که ممکن است حامل میکروب باشند خودداری کنید.
- از گل‌ها و گیاهان تازه خودداری کنید زیرا ممکن است کپک حمل کنند.
- اطمینان حاصل کنید که افراد دیگر قبل از تماس با شما دست‌های خود را بشویند.
- از قرارگیری در ازدحام زیاد و افرادی که بیمار هستند خودداری کنید.
ممکن است قبل از بروز علائم عفونت یا با اولین نشانه‌ای که ممکن است عفونت ایجاد کند (مانند تب) آنتی‌بیوتیک دریافت کنید. همچنین ممکن است داروهایی دریافت کنید که به جلوگیری از عفونت‌های ویروسی و قارچی کمک می‌کند.
داروهایی که به عنوان عوامل رشد شناخته می‌شوند، مانند فیلگراستیم (Neupogen)، پگفیلگراستیم (Neulasta) و sargramostim (Leukine)، گاهی اوقات برای افزایش تعداد گلبول‌های سفید خون پس از شیمی‌درمانی تجویز می‌شوند تا احتمال عفونت را کاهش دهند. با این حال، مشخص نیست که آیا آنها بر موفقیت درمان تأثیر می‌گذارند یا خیر.
تعداد پایین پلاکت‌ها
اگر تعداد پلاکت‌های شما پایین است، ممکن است به شما دارو یا تزریق پلاکت داده شود تا از خونریزی جلوگیری شود.
تعداد کم گلبول‌های قرمز خون
تنگی نفس و خستگی شدید ناشی از تعداد کم گلبول‌های قرمز خون (کم خونی) ممکن است با دارو یا تزریق گلبول قرمز درمان شود.
تصمیم گیری در مورد زمان خروج بیمار از بیمارستان اغلب تحت تأثیر شمارش کامل خون وی قرار می‌گیرد. برخی از افراد پیگیری شمارش تعداد گلبول‌های خون خود را مفید می‌دانند. اگر به این موضوع علاقه دارید، از پزشک یا پرستار خود در مورد تعداد سلول‌های خونی خود و معنی این اعداد سؤال کنید.
عوارض جانبی داروهای خاص
برخی از داروها عوارض جانبی احتمالی خاصی دارند. مثلاً:
- دوزهای بالای سیتارابین می‌تواند باعث خشکی چشم و تأثیر بر قسمت‌های خاصی از مغز شود که می‌تواند منجر به مشکلات هماهنگی یا تعادل شود. در صورت بروز این عوارض جانبی ممکن است نیاز به کاهش یا قطع کلی دارو باشد.
- آنتراسایکلین‌ها (مانند دانوروبیسین یا ایداروبیسین) می‌توانند به قلب آسیب برسانند، بنابراین ممکن است در افرادی که قبلاً مشکلات قلبی دارند استفاده نشوند.
- سایر اندام‌هایی که ممکن است در اثر داروهای شیمیایی آسیب ببینند شامل کلیه‌ها، کبد، بیضه‌ها، تخمدان‌ها و ریه‌ها است. پزشکان و پرستاران با دقت درمان را زیر نظر دارند تا خطر بروز این عوارض جانبی را تا حد ممکن محدود کنند.
- در صورت بروز عوارض جانبی جدی، شیمی‌درمانی حداقل باید برای مدت کوتاهی کاهش یافته یا قطع شود. نظارت دقیق و تنظیم دوز دارو مهم است، زیرا برخی از عوارض جانبی می‌تواند به مدت طولانی ادامه یابد.
سندرم لیز تومور
این عارضه جانبی شیمی‌درمانی می‌تواند در بیمارانی رخ دهد که تعداد زیادی سلول لوسمی در بدن دارند، که عمدتاً در مرحله القای درمان رخ می‌دهد. هنگامی‌که شیمی‌درمانی این سلول‌ها را می‌کشد، آنها باز می‌شوند و محتویات آنها وارد جریان خون می‌شود. این شرایط می‌تواند کلیه‌ها را تحت فشار قرار دهد، زیرا قادر به دفع همه این مواد به طور هم‌زمان نیستند. مقادیر اضافی برخی از مواد معدنی نیز می‌تواند بر قلب و سیستم عصبی تأثیر بگذارد. با دادن مایعات اضافی در طول درمان و با تجویز داروهای خاصی مانند بی کربنات، آلوپورینول و راسبوریکاز که به بدن در دفع این مواد کمک می‌کند، می‌توان از این امر جلوگیری کرد.
دیدگاه کاربران
مصطفی
ممنون از راهنمایی جامع تون