بدن طی شرایط متفاوتی ممکن است دچار کمبود آهن شود. در صورت کمبود آهن نیز هموگلوبین که پروتئین‌های گلبول قرمز خون هستند ساخته نمی‌شوند و بدن با مشکل اکسیژن‌رسانی مواجه خواهد شد و قادر به حمل اکسیژن به سراسر بدن نخواهد بود. درصورتی که کمبود آهنگ مرتبط با مسائل تغذیه‌ای باشد ممکن است با رعایت رژیم مناسب حاوی آهن یا مصرف مکمل‌هایی مانند قرص آهن این مشکل حل شود. اما در مواقعی که علت بروز حادثه کمی پیچیده‌تر باشد یا شدت کمبود آهن به‌قدری باشد که بتوان گفت خطرآفرین است، نیازمند درمان جدی‌تری هستیم. یک از این درمان‌ها تزریق آهن به‌صورت وریدی با استفاده از سرم است.
در این مقاله می خوانید :
سرم آهن چیست؟
سرم آهن روشی است که در آن با استفاده از سرنگ، آهن را مستقیماً به درون رگ وریدی تزریق می‌کنند. درصورتی‌که روش‌ها‌ی دیگر مانند مصرف قرص آهن تأثیر نداشت معمولاً از این روش استفاده می‌کنند. گاهی اوقات فرد متقاضی نیاز دارد تا در فواصل کوتاه مجدداً تزریق را انجام دهد.
در چه شرایطی نیاز به تزریق آهن داریم؟
- در برخی موارد فرد قادر به دریافت آهن به‌صورت خوراکی نیست، پس از جایگزین آن یعنی سرم آهن استفاده می‌کنیم.
- زمانی که جذب آهن از طریق روده به طور مؤثر امکان نپذیرد.
- در مواقع ضروری که نیز نیازمند دریافت حجم مناسبی از خون هستیم.
- در دوران بارداری
- فردی که مبتلا به نارسایی مزمن کلیه یا بیماری‌های مزمن کلیوی باشد.
- فردی که به دلیل از دست دادن خون، نمی‌تواند آهن کافی را جذب کند.
علائم کم خونی یا فقر آهن
در صورتی که دچار کم خونی شدید باشید،علائم زیر را تجربه خواهید کرد:
- خستگی شدید
- کمبود انرژی
- در صورت انجام هر فعالیتی نسبت به افراد دیگر زودتر خسته می‌شوید
- پوست رنگ پریده
- ناخن‌های شکننده
- زخم زبان
- تنگی نفس
- ضربان قلب سریع
- به طور کلی ریزش مو از علائم فقر آهن نیست اما ممکن است در برخی افراد بروز کند.
آمادگی‌های لازم پیش از انجام تزریق
پزشک شما از قبل دستور کاری را برای انجام اولین تزریق به شما می‌دهد. این دستورالعمل معمولاً شامل موارد زیر می‌شود:
- برای انجام تزریق آهن نیازی به ناشتا بودن نیست و می‌توانید نهار و صبحانه خود را میل کنید
- داروهای مصرفی خود را قطع نکنید و مانند حالت معمول، مصرف کنید.
- دست یا بازو را برای قرارگرفتن آی وی آماده کنید
- در صورت بروز واکنش جانبی در طول تزریق، پزشک را در جریان بگذارید.
- آب آشامیدنی در نزدیکی خود داشته باشید و لباس راحت بپوشید.
به یاد داشته باشید که ممکن است اولین باری که تزریق آهن انجام می‌دهید کمی استرس داشته باشید که طبیعی است. بهتر است در این صورت با پزشک خود صحبت کنید تا بتوانند در کنترل استرس به شما کمک کنند.
تزریق آهن چگونه انجام می‌شود؟
این تزریق داخل وریدی است و مستقیماً وارد جریان خون می‌شود. معمولاً به‌صورت قطره‌قطره، آهن در رگ تزریق می‌شود. در این حالت، یک سوزن در ورید می‌رود که ممکن است پشت دست یا بازو قرار گیرد. حداقل زمانی که برای انجام تزریق لازم است،۱۵ دقیقه است.
در برخی موارد نیز می‌توان آهن را به عضله تزریق کرد که به آن تزریق عضلانی گفته می‌شود. از آنجایی‌که تزریق عضلانی دردناک است و میتواند منجر به لکه‌های پوستی شود، به طور معمول از آن استفاده نمی‌شود. میزان دوز آهن دریافتی از طریق تزریق نیز در هر فرد متفاوت است و بستگی به نیاز بیمار دارد. چند هفته بعد از انجام تزریق، تأثیرات آن خود را نشان می‌دهند. توجه کنید که تا یک هفته بعد از تزریق آهن نباید قرص آهن یا هر مکمل شامل آهن مصرف شود اما خوردن غذایی عادی و سایر داروهای بیمار منعی ندارند.
عوارض جانبی ناشی از تزریق آهن چیست؟
تغییر در طعم و مزه‌ها که اغلب موقتی است و پس از چند روز بهبود می‌یابد.
- سردرد
- حالت تهوع یا استفراغ
- احساس بیماری
- احساس سرگیجه
- واکنش‌های آنافلاکسی ناشی از آلرژیک مانند مشکل تنفس، کهیر یا خارش و بثورات
- یبوست
- حرکات شل روده
- در برخی موارد محدود فشار خون پایین و غش کردن نیز ممکن است رخ دهد.
دقت شود که در صورت داشتن هر یک از علائم، باید پزشک یا پرستار مربوطه را در جریان قرار دهید. درصورتی‌که فردی از قبل دچار بیماری‌های آلرژی، آسم، اگزما یا روماتیسم مفصلی است ممکن است در معرض بروز بیشتر واکنش‌های آلرژیک باشد پس حتماً پیش از تزریق پزشک خود را در جریان سابقه بیماری خود قرار دهید. به طور معمول در هنگان تزریق تحت‌نظر پرستار خواهید بود اما به‌منظور آسودگی خاطر بعد از انجام تزریق حدود نیم ساعت پس از پایان تزریق بیمار را نگه می‌دارند تا در صورت بروز علائم آلرژیک اقدامات لازم انجام شود.
درصورتی‌که با فقر آهن مواجهید یا نیازمند تزریق آهن هستید به نکات زیر دقت کنید:
مهم ترین موردی که باید بدانید، تشخیص علت فقر آهن است. به همین جهت پزشک ممکن است از شما بخواهد تا آزمایشات مختلفی از جمله شمارش کامل خون، آزمایش رتیکولیست، آزمایش بیلی روبین، آزمایش رتیکولوسیت، آزمایش هپتوگلوبین و آزمایش آگلوتونین سرد را انجام دهید. هر یک از این آزمایشات یکی از فاکتورهای خونی را مورد بررسی قرار داده و پزشک با دانستن آن ها میتواند ریشه فقر آهن را پیدا کند.
علاوه بر داشتن بیماری عواملی چون سن بیمار نیز میتواند روی میزان آهن بدن تأثیر داشته باشد.
رعایت رژیم غذایی غنی از آهن مانند گوشت قرمز، مرغ، ماهی، سبزیجات تیره و حبوبات نیز الزامی است و میتواند در بالا نگه‌داشتن سطح آهن بدن تأثیر قابل‌توجه ای داشته باشد.
در برخی موارد که ریشه فقر آهن یک بیماری خاص مانند AIHA ( کم خونی همولیتیک خود ایمنی) باشد ممکن است دارو درمانی و تزریق آهن پاسخگو نباشد. در این صورت ممکن است پزشک صلاح بداند تا جراحی صورت بگیرد. معمولا در این حالت،طحال برداشته می‌شود تا از کم خونی جلوگیری شود و بدن گلبول‌های قرمز خود را حفظ کند.
پس از تزریق پزشک سطح آهن را مرتب اندازه می‌گیرد و شمارش خون را بررسی می‌کند تا از عملکرد تزریق آهن اطمینان حاصل کند.
