در صورت مشکوک بودن به سرطان کبد (HCC)، پزشک معاینات لازم را آغاز می‌کند. با کمک آنها، او می‌تواند با استفاده از انواع روش‌های تشخیص سرطان کبد، تشخیص دهد که آیا واقعاً یک تومور بدخیم در کبد وجود دارد و اگر چنین است، چه نوع توموری وجود دارد و بیماری تا کجا پیشرفت کرده است.
مراحل مهم معاینه برای روش‌های تشخیص سرطان کبد عبارت‌اند از:
- شرح‌حال و معاینه فیزیکی
- معاینه سونوگرافی (سونوگرافی) کبد آزمایشات خون
اگر تومور در کبد یافت شود، آزمایش‌های بیشتری برای تعیین نوع تومور و میزان گسترش آن انجام می‌شود.
روش‌های تشخیص سرطان کبد عبارت‌اند از:
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (تصویربرداری تشدید مغناطیسی MRI) از کبد
- برداشتن بافت از تومور (بیوپسی)
- بررسی بافت‌شناسی نمونه بافت
- توموگرافی کامپیوتری (CT) قفسه سینه
- گاهی لازم است که گاستروسکوپی/کولونوسکوپی انجام شود.
تنها زمانی که تمام نتایج معاینه در دسترس باشد می‌توان مراحل درمانی لازم را تعیین کرد.
در این مقاله می خوانید :
شرح‌حال و معاینه فیزیکی
ابتدا پزشک علائم فعلی بیمار، سابقه پزشکی و هرگونه ریسک فاکتور را ثبت می‌کند. سپس یک معاینه فیزیکی کامل انجام می‌دهد. به‌این‌ترتیب او می‌تواند اطلاعات مهمی در مورد نوع بیماری به دست آورد.
انواع روش‌های تشخیص سرطان کبد
به‌طور کلی پزشکان ممکن است از یکی از روش‌های زیر برای تشخیص استفاده کنند و یا ترکیبی از چند روش را در پیش بگیرند.
سونوگرافی (سونوگرافی)
با کمک معاینه اولتراسوند شکم، پزشک می‌تواند تشخیص دهد که آیا تومور در کبد وجود دارد یا خیر و در صورت وجود، در کجای اندام قرار دارد. در بسیاری از موارد، تومورهای کبدی با اندازه تنها چند میلی‌متر آشکار می‌شوند. اشکال خاص معاینه اولتراسوند (به‌عنوان‌مثال سونوگرافی دوبلکس با کد رنگی یا سونوگرافی با کنتراست) می‌تواند اطلاعات بیشتری را در موارد فردی ارائه دهد. معاینه اولتراسوند بدون درد است. می‌توان آن را هرچند وقت یک‌بار که دوست داشتید یا نیازشد تکرار کرد زیرا بیمار را در معرض هیچ‌گونه اشعه مضر قرار نمی‌دهد. همان‌طور که در بالا ذکر شد، معاینات سونوگرافی منظم کبد، تشخیص زودهنگام سرطان کبد را امکان‌پذیر می‌کند.
آزمایشات خون
آزمایش خون اطلاعاتی در مورد عملکرد اندام‌هایی مانند کلیه‌ها، کبد، قلب و ریه‌ها ارائه می‌دهد. اگر بیمار مشکوک به سرطان کبد باشد، خون برای عفونت احتمالی هپاتیت و به‌اصطلاح نشانگرهای تومور(تومور مارکر) بررسی می‌شود. تومور مارکرها موادی هستند که به طور فزاینده‌ای توسط سلول‌های تومور تولید می‌شوند. سرطان کبد اغلب نشانگر تومور آلفا ۱- فیتوپروتئین (AFP) را تولید می‌کند که سپس می‌تواند در خون شناسایی شود.
بااین‌حال، نشانگرهای تومور بالا معمولاً در بیماران مبتلا به سرطان کبد اولیه وجود ندارد. از سوی دیگر، افزایش سطح AFP می‌تواند در بیماران بدون تومور نیز رخ دهد. گاهی اوقات مقادیر AFP بنا به دلایل دیگری افزایش می‌یابد، به‌ویژه در مورد سیروز کبدی، هپاتیت مزمن یا در دوران بارداری. تومور مارکرها در درجه اول برای ارزیابی رشد تومور در طول درمان یا در مراقبت‌های بعدی برای نظارت بر روند بیماری استفاده می‌شوند. معاینات سونوگرافی منظم نقش مهمی در تشخیص زودهنگام سرطان کبد دارد. از سوی دیگر، تنها تعیین AFP برای تشخیص زودهنگام HCC در گروه‌های در معرض خطر اهمیتی ندارد.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی زمانی استفاده می‌شود که در معاینه اولتراسوند تومور کبدی در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کبدی تشخیص داده شود. پزشک اطلاعاتی در مورد محل و وسعت سرطان کبد و ارتباط آن با ساختارهای عروقی و بافتی مجاور دریافت می‌کند. علاوه بر این، یک معاینه توموگرافی کامپیوتری از قفسه سینه برای رد متاستاز در قفسه سینه انجام می‌شود. از این اطلاعات می‌توان برای تصمیم‌گیری در مورد اینکه آیا تومور (کانون‌های متعدد تومور) را می‌توان با جراحی برداشت و در این صورت، میزان عمل جراحی را تا چه حد انجام داد، استفاده شود. همراه با سونوگرافی، دو روش رادیولوژیکی درجه بالایی از دقت را در تشخیص سرطان کبد ارائه می‌دهند.
توموگرافی کامپیوتری (CT)
یک روش خاص با اشعه ایکس است که می‌توان از آن برای بررسی لایه به لایه بدن استفاده کرد. اندام‌ها به‌صورت مقطعی نشان‌داده‌شده‌اند. توموگرافی کامپیوتری قفسه سینه برای بررسی گسترش احتمالی سرطان کبد به سایر اندام‌ها انجام می‌شود.تصویربرداری رزونانس مغناطیسی نمایش لایه‌ای از اندام‌های موجود در حفره شکم را امکان‌پذیر می‌کند. در این روش از میدان‌های مغناطیسی استفاده می‌شود، اشعه ایکس استفاده نمی‌شود. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی معمولاً برای تشخیص سرطان کبد نسبت به توموگرافی کامپیوتری برتری دارد.در هر دو روش، ماده حاجب قبل از معاینه به ورید بیمار تزریق می‌شود که باعث می‌شود تومور در کامپیوتر یا توموگرام رزونانس مغناطیسی بیشتر نمایان شود. معاینات باعث درد نمی‌شود.
برداشتن بافت (بیوپسی)
گاهی اوقات تشخیص سرطان کبد تنها با بررسی بافت تومور زیر میکروسکوپ قابل تأیید است. برای انجام این کار، پزشک نمونه بافتی از تومور (بیوپسی) می‌گیرد. این کار با سوراخ انجام می‌شود. بافت از ناحیه مشکوک با یک سوزن ظریف تحت کنترل اولتراسوند یا توموگرافی کامپیوتری برداشته می‌شود و سپس بررسی می‌شود. سوراخ از خارج از طریق دیواره شکم و با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود تا بیمار دردی احساس نکند.
سپس نمونه بافت گرفته شده توسط پاتولوژیست از نظر بافت‌شناسی بررسی می‌شود. با کمک نمونه بافت می‌توان تغییرات خوش‌خیم و بدخیم را از یک سو و سرطان کبد را از کلونیزاسیون سایر تومورها از سوی دیگر تشخیص داد.اگر تشخیص به‌وضوح بر اساس تاریخچه، سونوگرافی، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی، توموگرافی کامپیوتری و تعیین نشانگر تومور (AFP) به‌وضوح انجام شده باشد، سوراخ کردن لازم نیست.
آندوسکوپی معده (گاستروسکوپی: گاستروسکوپی) و روده (کولونوسکوپی: کولونوسکوپی)
اگر شک وجود داشته باشد که تومور کبد یک تومور “ثانویه” است، یعنی متاستاز یک تومور اصلی در خارج از کبد، گاستروسکوپی و کولونوسکوپی انجام می‌شود. سرطان معده و روده بزرگ اغلب تمایل به گسترش به تومورهای ثانویه در کبد دارد. بااین‌حال، “گاستروسکوپی” به‌طورکلی برای هر سرطان کبدی که به‌تازگی تشخیص‌داده‌شده است توصیه می‌شود تا “وریدهای واریسی” در مری یا معده قبل از شروع خونریزی شناسایی شوند.
در حین گاستروسکوپی یا کولونوسکوپی، پزشک لوله‌ای را که اصطلاحاً آندوسکوپ نامیده می‌شود، وارد معده یا روده بزرگ بیمار می‌کند. آندوسکوپ یک ابزار انعطاف‌پذیر به ضخامت یک انگشت است که مجهز به منبع نور و یک دوربین فیلم‌برداری کوچک است؛ بنابراین، پزشک می‌تواند داخل اندام‌ها را روی یک صفحه‌نمایش ببیند و در صورت وجود هرگونه تغییر قابل‌توجه، نمونه‌ای از بافت بگیرد. سپس نمونه بافت زیر میکروسکوپ از نظر سلول‌های سرطانی بررسی می‌شود. امروزه گاستروسکوپی یا کولونوسکوپی با بیهوشی کوتاه‌مدت انجام می‌شود تا بیمار در حین معاینه بخوابد.
