سرطان کبد سرطانی است که در کبد ایجاد می‌شود. کبد بزرگ‌ترین اندام غده‌ای بدن است و عملکردهای حیاتی مختلفی را انجام می‌دهد تا بدن را از سموم و مواد مضر در امان نگه دارد. کبد در ربع فوقانی سمت راست شکم، درست در زیر دنده‌ها قرار دارد. این اندام حیاتی مواد مغذی مانند گلوکز را ذخیره می‌کند تا در مواقعی که غذا نمی‌خورید از آن تغذیه کنید. همچنین باعث تجزیه داروها و سموم می‌شود. هنگامی که سرطان در کبد ایجاد می‌شود، سلول‌های کبدی از بین می‌روند و توانایی عملکرد طبیعی کبد را مختل می‌کنند نام‌های دیگر سرطان اولیه کبد، هپاتوم یا کارسینوم هپاتوسلولار ( HCC) است. سرطان ثانویه کبد نوعی سرطان است که از جایی دیگر در بدن شروع می‌شود و به کبد منتقل داده می‌شود. در اصطلاح پزشکی، سرطانی که گسترش یافته باشد متاستاتیک است، بنابراین سرطان ثانویه کبد به عنوان سرطان کبد متاستاتیک شناخته می‌شود.
انواع سرطان کبد
- کارسینوم سلول‌های کبدی (HCC): شایع‌ترین شکل سرطان کبد است. این نوع سرطان در سلول‌های کبدی شروع می‌شود.
- همانژیوسارکوم: نوعی که کمتر دیده شده است. این نوع سرطان در سلول‌های رگ‌های خونی کبد ایجاد می‌شود.
- کلانژیوکارسینوم: بیشتر به عنوان سرطان مجاری صفراوی شناخته می‌شوند و در مجاری صفراوی کوچک کبد ایجاد می‌شود. این مجاری، صفرا را به کیسه صفرا می‌رسانند تا به هضم غذا کمک کنند. وقتی سرطان از قسمت مجاری داخل کبد شروع می‌شود، به آن سرطان مجرای صفراوی داخل کبدی می‌گویند. وقتی سرطان از قسمت مجاری خارج از کبد شروع می‌شود، آن را سرطان مجاری صفراوی خارج کبدی می‌نامند.
- آنژیوسارکوم: نوعی سرطان کبد است که از رگ‌های خونی کبد شروع می‌شود. این نوع سرطان بسیار سریع پیشرفت می‌کند، بنابراین به طور معمول در مرحله پیشرفته‌تری تشخیص داده می‌شود.
- هپاتوبلاستوما: یک نوع بسیار نادر از سرطان کبد است. تقریباً در کودکان، به ویژه در کودکان زیر ۴ سال دیده می‌شود.
سرطان کبد چگونه گسترش می‌یابد؟
در بیماری سرطان سلول‌های سالم معمولاً از بین می‌روند و سلول‌های سرطانی جایگزین سلول‌های سالم می‌شوند. این سلول‌های سرطانی، رشد و تکثیر پیدا کرده و تومورها را به وجود می‌آورند. رشد بیش از حد سلول‌های غیر طبیعی می‌تواند به بافت مجاور حمله کند. سلول‌های سرطانی با انتقال از طریق رگ‌های لنفاوی یا خونی می‌توانند در سراسر بدن حرکت کنند. در صورت حمله به سایر بافت‌ها یا اندام‌ها، تومورهای جدیدی ایجاد می‌شود. اگر سرطان به بافت یا اندام‌های اطراف حمله کند، “گسترش منطقه‌ای” در نظر گرفته می‌شود. این می‌تواند در مرحله ۳C یا مرحله ۴A سرطان کبد اتفاق بیفتد. در مرحله ۳C، تومور کبدی در حال رشد به عضوی دیگر از جمله کیسه صفرا نیست. تومور می‌تواند به لایه بیرونی کبد نیز وارد شود. در مرحله ۴A، یک یا چند تومور از هر اندازه در کبد وجود دارد. برخی از آن‌ها به رگ‌های خونی یا اندام‌های اطراف رسیده‌اند. که در این حالت سرطان در غدد لنفاوی مجاور نیز یافت می‌شود. سرطانی که به اندام دور مانند کولون یا ریه متاستاز داده باشد، در مرحله ۴B در نظر گرفته می‌شود.
علائم سرطان کبد
در ابتدا ممکن است علائمی نداشته باشید. با پیشرفت بیماری، علام می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- درد در شکم یا نزدیک شانه راست
- احساس سیری غیرمعمول بعد از غذا خوردن
- از دست دادن اشتها
- حالت تهوع یا استفراغ
- کاهش وزن بدون تلاش
- تورم در شکم
- تب
- کبودی یا خونریزی غیرمعمول
- زرد شدن پوست و چشم‌ها
علائم متاستاز به محل تشکیل تومورهای جدید بستگی دارد.
درمان سرطان کبد
هیچ درمانی برای سرطان پیشرفته کبد وجود ندارد، اما درمان می‌تواند به کاهش سرعت گسترش و کاهش علائم کمک کند. پزشک یک روش درمانی را براساس مکان گسترش سرطان و میزان عملکرد کبد توصیه می‌کند. درمان‌های این عارضه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
هپاتکتومی
هپاتکتومی برای برداشتن بخشی از کبد یا کل کبد انجام می‌شود. این جراحی معمولاً زمانی انجام می‌شود که سرطان فقط در کبد محدود شود. با گذشت زمان، بافت سالم باقی مانده دوباره رشد کرده و قسمت از دست رفته را جایگزین می‌کند.
پیوند کبد
پیوند کبد شامل جایگزینی کل کبد بیمار با یک کبد سالم از یک اهدا کننده مناسب است. پیوند فقط درصورتی انجام می‌شود که سرطان به اندام‌های دیگر گسترش نیافته باشد. داروهایی برای جلوگیری از پس زدن پیوند کبد نیز داده می‌شود.
درمان های موضعی
شامل استفاده از تزریق گرما یا اتانول برای از بین بردن سلول‌های سرطانی است. این کار توسط بی حسی موضعی انجام می‌شود. با این کار ناحیه بی حس می‌شود تا از احساس درد جلوگیری کنید. این روش می‌تواند به افرادی که مجبور جراحی یا پیوند نیستند، کمک کند.
شیمی درمانی
شیمی درمانی نوع تهاجمی از دارو درمانی است که سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. داروها به صورت وریدی یا از طریق ورید تزریق می‌شوند. در بیشتر موارد، شیمی درمانی می‌تواند به عنوان یک درمان سرپایی انجام شود. شیمی درمانی در درمان سرطان کبد موثر است، اما بسیاری از افراد در طول درمان عوارض جانبی از جمله استفراغ، کاهش اشتها و لرز را تجربه می‌کنند. شیمی درمانی گاهی خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد.
پرتو درمانی
پرتودرمانی شامل استفاده از پرتوهایی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی است. در تابش پرتو، یک دستگاه به نام شتاب دهنده خطی که از اشعه X در دامنه‌ی خاصی از انرژی استفاده می‌کند. تابش به سمت شکم و قفسه سینه است. اشعه داخلی شامل کارگذاری تیوب‌های فلزی، کابل‌ها یا دانه‌هایی است که می‌تواند بدون جراحی درون بدن بیمار قرار گیرد. این اشعه شریان کبدی را از بین می‌برد. رگ خونی که خون را به کبد می‌رساند، این میزان جریان خون به تومور را کاهش می‌دهد. هنگامی که شریان کبدی بسته می‌شود، ورید پورتال همچنان به تغذیه کبد ادامه می‌دهد.
درمان هدفمند
درمان هدفمند شامل استفاده از داروهایی است که برای ضربه زدن به سلول‌های سرطانی در نقاط آسیب پذیر طراحی شده‌اند. آن‌ها رشد تومور را کاهش می‌دهند و به توقف خون رسانی به تومور کمک می‌کنند. سورافنیب (نکساوار) به عنوان درمان هدفمند برای افراد مبتلا به سرطان کبد تأیید شده است. درمان هدفمند می‌تواند برای افرادی که کاندید جراحی کبد یا پیوند کبد نیستند مفید باشد. اما درمان هدفمند می‌تواند عوارض جانبی قابل توجهی داشته باشد.
آمبولیزاسیون
جراحی‌هایی هستند برای مسدود کردن شریان کبدی انجام می‌شوند پزشک برای این جراحی از اسفنج‌های کوچک یا ذرات دیگر استفاده می‌کند. این‌کار میزان جریان خون به تومور را کاهش می‌دهد.
ایمونوتراپی
ایمن درمانی برای تقویت پاسخ سیستم ایمنی بدن در برابر سرطان است. همچنین ممکن است به داروهایی برای تسکین درد، خستگی و سایر علائم سرطان نیاز داشته باشید.
نکات مربوط به رژیم غذایی برای روند سریع فرایند درمان
خوب غذا خوردن نمی‌تواند سرطان را درمان کند، اما می‌تواند به بدن قدرت مورد نیاز در طول درمان را بدهد. سعی کنید همه این غذا‌ها را بخورید:
- میوه‌ها و سبزیجات رنگارنگ (اسفناج، هویج، کلم بروکلی، فلفل قرمز و غیره)
- پروتئین مرغ، تخم مرغ، ماهی، توفو، لوبیا و لبنیات کم چرب
- چربی های سالم از آووکادو، روغن زیتون و آجیل
- غلات سبوس دار مانند برنج قهوه‌ای و نان سبوس دار
از مصرف شیرینی و غذاهای سرخ شده که مواد مغذی کمی دارند خودداری کنید. همچنین از مصرف الکل خودداری کنید یا آن را محدود کنید زیرا برای کبد مضر است. برای هیدراته شدن بدن خود مقدار زیادی آب بنوشید. علائم این بیماری و برخی از درمان‌های آن گاهی حالت تهوع ایجاد می‌کند، که خوردن را دشوار می‌کند. خوردن چندین وعده غذایی کوچک به جای سه وعده غذایی بزرگ برای سیستم هضم آسان‌تر است. اگر مطمئن نیستید که چه چیزی بخورید یا در غذا خوردن مشکل دارید، با پزشک خود صحبت کنید. همچنین می‌توانید از یک متخصص تغذیه مشاوره بگیرید.
چگونه سرطان کبد تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص این بیماری با سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی آغاز می‌شود. اگر سابقه سو مصرف طولانی مدت الکل یا عفونت مزمن هپاتیت B یا C دارید، حتماً به پزشک خود بگویید. آزمایشات و روش‌های تشخیصی سرطان کبد شامل موارد زیر است:
- آزمایشات عملکرد کبد با اندازه گیری سطح پروتئین ها، آنزیم‌های کبد و بیلی روبین در خون، به پزشک کمک می‌کند تا سلامت کبد فرد را تعیین کند.
- وجود آلفا فتوپروتئین (AFP) در خون نشانه‌ای از سرطان کبد است. این پروتئین معمولاً فقط در کبد و کیسه زرده نوزادان قبل از تولد تولید می‌شود. تولید AFP به طور معمول پس از تولد متوقف می‌شود.
- سی تی یا ام آر آی شکم تصاویر مفصلی از کبد و سایر اندام‌های شکم تولید می‌کند. آن‌ها می‌توانند به پزشک اجازه دهند تا محل در حال رشد تومور را مشخص کند، اندازه آن را تعیین کند و بررسی کند که آیا به سایر اندام‌ها گسترش یافته است.
- آزمایش تشخیصی دیگر، بیوپسی کبد است. نمونه برداری از کبد شامل برداشتن تکه کوچکی از بافت کبد است. این کار همیشه با استفاده از بیهوشی انجام می‌شود تا از احساس درد در حین عمل جلوگیری کنید.
چه مدت می‌توانید با سرطان کبد متاستاتیک زندگی کنید؟
این موضوع به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- نوع سرطان
- سرطان در چه مرحله‌ای است.
- سلامت کلی بدن فرد
- آیا تحت معالجه هستید و چه درمانی را انجام می‌دهید
- چقدر به درمان پاسخ می‌دهید
