سرطان خون نوعی سرطان است که بر مغز استخوان و سلول‌های خونی تأثیر می‌گذارد. پیوند سلول‌های بنیادی یکی از درمان‌های موجود است. در برخی موارد، پیوند سلول‌های بنیادی در کنار شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی، می‌تواند سرطان خون را درمان کند.
با این حال، پیوند سلول‌های بنیادی از نظر فیزیکی و احساسی روش‌های سختی است. مهم است که از قبل در مورد الزامات لازم، مراحل درمان و خطرات احتمالی اطلاعات کسب کنید.
ممکن است شخص نیاز داشته باشد تا قبل از شروع روند درمان، اقدامات لازم را برای آماده سازی خود و خانه انجام دهد. این مقاله نحوه عملکرد پیوند سلول‌های بنیادی لوسمی ، روند دریافت آن، خطرات و موارد دیگر را مورد بحث قرار می‌دهد.
در این مقاله می خوانید :
سرطان خون چیست؟
نوعی سرطان است که بر سلول‌های خونی تأثیر می‌گذارد. از مغز استخوان شروع می‌شود اما در نهایت وارد جریان خون می‌شود، جایی که می‌تواند سلول‌ها و اندام‌های دیگر بدن را تحت تأثیر قرار دهد.
چهار نوع اصلی سرطان خون وجود دارد:
- لوسمی میلوئید حاد یا میلوژن
- لوسمی میلوئید مزمن یا میلوژن
- لوسمی لنفوسیتی حاد یا لنفوبلاستیک
- لوسمی لنفوسیتی مزمن
لوسمی لنفوسیتی در گلبول‌های سفید خون ایجاد می‌شود، در حالی که لوسمی میلوئیدی در گلبول‌های سفید و قرمز ایجاد می‌شود.
لوسمی حاد به سرعت توسعه می‌یابد و نیاز به درمان فوری دارد، در حالی که لوسمی مزمن با گذشت زمان کندتر توسعه می‌یابد.
سرطان خون بیشتر در بزرگسالان بالای ۵۵ سال شایع است، اما در کودکان زیر ۱۵ سال نیز شایع‌ترین سرطان است.
پیوند سلول‌های بنیادی چگونه کمک می‌کند؟
پیوند سلول‌های بنیادی در زمان لوسمی به بدن کمک می‌کند تا سلول‌های خونی آسیب دیده را با سلول‌های سالم جایگزین کند.
سلول‌های بنیادی می‌توانند به انواع دیگر سلول‌ها تبدیل شوند. به‌عنوان مثال، سلول‌های بنیادی در مغز استخوان می‌توانند به موارد زیر تبدیل شوند:
- گلبول‌های قرمز خون، که اکسیژن را به بدن منتقل می‌کنند.
- گلبول‌های سفید خون، که با عفونت‌ها مبارزه می‌کنند.
- پلاکت‌ها، که به لخته شدن خون هنگام خونریزی فرد کمک می‌کنند.
هنگامی‌که فرد پیوند سلول‌های بنیادی را دریافت می‌کند، بدن می‌تواند شروع به ساخت سلول‌های خونی جدید کند. در کنار شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی با دوز بالا، این روش می‌تواند سرطان خون را درمان کرده یا باعث بهبودی طولانی مدت شود.
با این حال، این روند طولانی و اغلب دشوار است. مزایا و خطرات احتمالی بستگی به شرایط فرد دارد.
اهدای سلول‌های بنیادی
پزشکان می‌توانند سلول‌های بنیادی را از مغز استخوان یا خون و همچنین از بند ناف تهیه کنند که افراد باردار می‌توانند پس از زایمان اهداء آن را انتخاب کنند. انجام این کار به والدین و نوزاد آسیبی نمی‌رساند.
علاوه بر کمک‌های دیگران، پزشکان ممکن است از سلول‌های بنیادی داخل بدن خود بیمار نیز استفاده کنند. این مورد مزایای قابل توجهی برای سلول‌های اهدا کننده دارد، زیرا هیچ خطری وجود ندارد که بدن سلول‌ها را به عنوان مواد خارجی رد کند.
در صورت نیاز به اهداکننده، چندین روش برای برداشت سلول‌های بنیادی وجود دارد:
اهدای مغز استخوان
این روش نیاز به بیهوشی عمومی دارد. پزشک با استفاده از یک سوزن بزرگ، مغز استخوان را از لگن خارج می‌کند و حدود ۱۰ درصد از مغز استخوان اهدا کننده را جمع آوری می‌کند. اهدای مغز استخوان چند ساعت طول می‌کشد و بهبودی نیز می‌تواند چند روز طول بکشد. گاهی اوقات، درد یا خستگی می‌تواند چند هفته طول بکشد، اما احتمال عوارض جانبی یا سایر عوارض آن کم است.
اهدای خون محیطی
این روش شامل دریافت تزریق روزانه دارویی است که باعث ورود سلول‌های بنیادی به جریان خون می‌شود. پس از چند روز، پزشکان با استفاده از کاتتر خون را از بازو می‌گیرند. سپس دستگاه سلول‌های بنیادی را از خون استخراج می‌کند. پس از آن، پزشکان باقیمانده خون را به اهداکننده باز می‌گردانند. به طور کلی، این روش ۲-۴ ساعت طول می‌کشد. این درمان برای افرادی که تحت این فرایند قرار می‌گیرند می‌تواند عوارض جانبی موقت مانند درد استخوان و سردرد ایجاد کند.
اهدای خون بند ناف
افرادی که باردار هستند می‌توانند خون بلااستفاده در بند ناف را پس از زایمان، اهدا کنند. توصیه می‌شود این کار را در اسرع وقت انجام دهید. سپس بانک بند ناف می‌تواند خون را ذخیره کرده و به فردی که مطابقت خوبی دارد، بدهد. همچنین، والدین می‌توانند آن را در صورت نیاز برای بستگان خود ذخیره کنند.
اگر پزشک از سلول‌های بنیادی خود بیمار استفاده کند، قبل از شروع درمان بیمار، از روش‌های مشابه برای استخراج سلول‌ها از مغز استخوان یا خون استفاده می‌کند.
روند پیوند سلول‌های بنیادی
روند پیوند سلول‌های بنیادی شامل مراحل متعددی است.
ارزیابی
قبل از شروع فرایند پیوند، یک پزشک متخصص ارزیابی می‌کند که فرد چقدر خوب به پیوند واکنش نشان می‌دهد.
پزشکان تعدادی آزمایش تشخیصی انجام می‌دهند، از جمله:
- آزمایش خون
- ارزیابی قدرت جسمی و عاطفی
- بیوپسی مغز استخوان
- MRIیا سی تی اسکن
- آزمایش‌هایی برای اندازه گیری سلامت قلب و ریه‌ها
به گفته انجمن سرطان آمریکا، افراد با پیوند سلول‌های بنیادی نتایج بهتری دارند اگر:
- جوان هستند
- در مراحل اولیه سرطان خون هستند
- قبلاً درمان زیادی انجام نداده اند
افراد مسن و افراد مبتلا به سایر بیماری‌های جدی مانند بیماری قلبی یا کلیوی ممکن است واجد شرایط پیوند سلول‌های بنیادی نباشند. در عوض ممکن است در برخی موارد، “پیوند مینی”، که پزشکان آن را پیوند غیر میلوآبلاسیون می‌نامند، امکان‌پذیر باشد.
اگر پزشک بخواهد از سلول‌های بنیادی بدن خود بیمار استفاده کند، در این مرحله سلول‌ها را جمع آوری کرده و آنها را منجمد می‌کند.
درمان آماده سازی
پزشکان شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا ترکیبی از هر دو را برای از بین بردن بیشتر سلول‌های سرطانی قبل از پیوند تجویز می‌کنند.
این مرحله از درمان همچنین سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کند و احتمال رد پیوند توسط بدن را کاهش می‌دهد و می‌تواند جایی برای سلول‌های بنیادی جدید ایجاد کند.
به طور معمول، این روش‌ها درمان‌های با دوز بالا هستند که ۱-۲ هفته طول می‌کشد. افرادی که تحت مینی – پیوند قرار می‌گیرند دوزهای کمتری خواهند داشت.
شیمی‌درمانی و اشعه می‌تواند عوارض جانبی قابل توجهی مانند ریزش مو، زخم دهان، استفراغ، اسهال و مشکلات ریوی را ایجاد کند.
پیوند
پزشکان پیوند سلول‌های بنیادی را از طریق انتقال خون انجام می‌دهند. این کار به طور معمول حدود ۱ ساعت طول می‌کشد. عوارض جانبی در این مرحله نادر است. در صورت بروز، معمولاً خفیف هستند.
بهبود
پس از پیوند، متخصصان پزشکی فرد را از نظر علائمی که نشان دهد سلول‌های بنیادی شروع به “گرفتن” یا پیوند زدن کرده‌اند، بررسی می‌کنند. این روند معمولاً ۲ تا ۶ هفته طول می‌کشد.
در طول این مدت، فرد باید آزمایش خون منظم انجام دهد و ممکن است برای جلوگیری از عفونت‌ها و سایر عوارض از داروها استفاده کند.
اگر فردی در بیمارستان تحت نظر باشد، تیم پزشکی هنگامی‌که به نظر می‌رسد شرایط فرد به اندازه کافی پایدار است ترخیص می‌کند. با این حال، یک فرد باید به روند بهبود خود ادامه دهد و اقدامات احتیاطی را برای جلوگیری از عفونت پس از بازگشت به خانه انجام دهد.
رسیدن تعداد سلول‌های خونی و سیستم ایمنی بدن به سطح طبیعی ۶ تا ۱۲ ماه یا بیشتر طول می‌کشد و عوارض ممکن است ۱ سال یا بیشتر پس از پیوند ایجاد شود.
خطرات
پیوند سلول‌های بنیادی خطری را برای افرادی که پیوند را دریافت می‌کنند به همراه دارد. این شامل:
عفونت: در طول درمان سرطان خون و به دنبال پیوند سلول‌های بنیادی، سیستم ایمنی بدن ضعیف می‌شود. این موضوع باعث می‌شود فرد در برابر عفونت‌های جدی باکتریایی، قارچی و ویروسی آسیب‌پذیرتر باشد.
خونریزی: از آنجایی که بدن نمی‌تواند در طی این درمان پلاکت تولید کند، در صورت آسیب‌دیدگی ممکن است فرد بیش از حد خونریزی کند. ممکن است لازم باشد که فرد اقدامات احتیاطی را انجام دهند تا از صدمات جلوگیری شود. این افراد همچنین ممکن است نیاز به تزریق پلاکت داشته باشند.
بیماری پیوند در مقابل میزبان (GVHD): این بیماری زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های اهدا کننده به بدن فرد مبتلا به سرطان خون حمله کرده و علائم خفیف تا شدیدی را ایجاد می‌کنند. واکنش‌های GVHD بسیار شایع هستند و می‌توانند باعث ایجاد اثرات کوتاه مدت یا بلند مدت شوند.
پنومونی: این مشکل شامل التهاب در بافت ریه می‌شود. به احتمال زیاد در ۱۰۰ روز اول پس از پیوند رخ می‌دهد و می‌تواند به دلیل اثرات شیمی‌درمانی، اشعه یا GVHD رخ دهد.
ناباروری: شیمی‌درمانی و پرتودرمانی با دوز بالا می‌تواند به اندام‌های تناسلی آسیب برساند و باعث ناباروری شود. اکثر افرادی که تحت پیوند سلول‌های بنیادی قرار می‌گیرند، نمی‌توانند به طور طبیعی بچه دار شوند. با این حال، افراد ممکن است بتوانند قبل از روند درمان از روش‌های حفظ باروری مانند انجماد تخمک یا اسپرم استفاده کنند.
عود: برای برخی، پیوند سلول‌های بنیادی می‌تواند سرطان خون را درمان کند. با این حال، سرطان می‌تواند دوباره عود کند. در حالی که ۸۰ تا ۹۰ درصد از بزرگسالان مبتلا به لوسمی لنفوسیتی حاد در برخی از مراحل در طول درمان بهبود می‌یابند، نیمی از آنها عود را تجربه می‌کنند.
سرطان دوم: پرتودرمانی و شیمی‌درمانی با دوز بالا می‌تواند خطر ابتلای فرد به نوع دیگری از سرطان را افزایش دهد، حتی اگر پیوند سلول‌های بنیادی موفقیت‌آمیز باشد.
نارسایی پیوند: این شرایط زمانی اتفاق می‌افتد که بدن سلول‌های بنیادی اهدا کننده را نمی‌پذیرد. این شرایط غیر معمول است و در برخی موارد، پزشکان می‌توانند با تزریق مجدد سلول‌های بنیادی آن را درمان کنند. در موارد نادر، کشنده است.
اختلال لنفوپلیفراتیو پس از پیوند (PTLD): این وضعیت می‌تواند پس از دریافت سلول‌های بنیادی اهدایی ایجاد شود. زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های لنفاوی خارج از کنترل رشد می‌کنند. این موضوع بسیار نادر است، اما تهدید کننده زندگی است.
پیوند سلول‌های بنیادی نیز می‌تواند بر سلامت روان تأثیر منفی بگذارد. ممکن است افراد این تجربه را ترسناک، استرس‌زا یا آسیب‌زا بدانند.
این مهم است که افراد برای درمان عوارض جانبی درمان سرطان خون در صورت وجود مشکل در مدیریت عوارض، خواه این درمان اخیراً انجام شده باشد یا مدت‌ها پیش اتفاق افتاده باشد، به دنبال کمک باشند.
هزینه‌ها
هزینه پیوند سلول‌های بنیادی بسته به موقعیت و بیمه سلامت افراد متفاوت است. ارائه دهنده بیمه شخص می‌تواند به سؤالات در این زمینه پاسخ دهد.
سؤالاتی که باید از پزشک بپرسید
مهم است که قبل از پیوند سلول‌های بنیادی آمادگی لازم را داشته باشید. برخی از سؤالاتی که ممکن است فرد بخواهد در مورد این روش از پزشک خود بپرسد عبارت‌اند از:
- آیا واجد شرایط پیوند سلول‌های بنیادی هستم؟
- چه نوع پیوندی باید انجام دهم؟
- چگونه یک اهدا کننده خوب را تشخیص می‌دهید؟
- برای آماده سازی چه کار می‌توانم بکنم؟
- در صورت بروز عوارض چه اتفاقی می‌افتد؟
- شانس بهبودی یا عود بیماری چقدر است؟
- آیا می‌توانم از حمایت‌های سلامت روان خود در طول یا بعد از درمان استفاده کنم؟
- چقدر زود می‌توانم به فعالیت‌های روزانه بازگردم؟
خلاصه
- سرطان خون نوعی سرطان است که بر سلول‌های خونی تأثیر می‌گذارد. پیوند سلول‌های بنیادی می‌تواند به بدن اجازه دهد تولید سلول‌های خونی جدید و سالم را شروع کند. سلول‌های بنیادی ممکن است از بیمار یا اهدا کننده دریافت شود.
- در برخی موارد، پیوند سلول‌های بنیادی می‌تواند سرطان خون را درمان کند. با این حال، خطرات و عوارض جانبی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود. مهم است که در مورد مزایا و خطرات با پزشک صحبت کنید تا تصمیم آگاهانه بگیرید.
