هموکروماتیس یا هموکروماتوزیس، وضعیتی است که در آن بدن آهن بیش از حد ذخیره میکند. علت این بیماری اغلب ژنتیکی است و میتواند آسیب جدی به بدن از جمله قلب، کبد و پانکراس وارد کند. نمیتوانید از این بیماری پیشگیری کنید، اما تشخیص و درمان به موقع میتواند از آسیب اندام جلوگیری کند، آن را کند یا معکوس کند. به طور کلی هموکروماتوزیس یک بیماری شایع است که باعث میشود بدن آهن بیش از حد ذخیره کند. اگرچه میتواند مشکلات جدی ایجاد کند، اما قابل درمان است، به خصوص زمانی که به موقع تشخیص داده شود.
در این مقاله می خوانید :
هموکروماتوزیس چیست؟
هموکروماتوزس که اضافه بار آهن نیز نامیده میشود، وضعیتی است که در آن بدن آهن بیش از حد ذخیره میکند. آهن یک ماده معدنی است که در برخی غذاها یافت میشود. بدن به آهن نیاز دارد تا بتواند به هموگلوبین موجود در سلولهای خونی کمک کند و اکسیژن را در سراسر بدن حمل کند. همینطور گلبولهای قرمز بسازد و هورمونهای خاصی تولید کند. به طور معمول، روده مقدار مناسبی از آهن را از غذایی که میخورید جذب میکند. اما با هموکروماتوزس، بدن آهن اضافی را جذب میکند و آن را در اندامهایی به ویژه قلب، کبد و پانکراس ذخیره میکند.
چرا آهن زیاد خطرناک است؟
آهن بیش از حد میتواند سمی باشد. در قلب، میتواند باعث آریتمی (ضربان قلب نامنظم) شود. نارسایی قلبی ایجاد کند. همچنین آهن بیش از حد در کبد میتواند منجر به سیروز (اسکار). کبد بزرگ شده، سرطان کبد، نارسایی کبد شود.
علاوه بر اینها اضافه بار آهن میتواند باعث موارد زیر شود. این علائم عبارتند از:
- آرتریت (آسیب مفاصل)
- دیابت
- مشکلات طحال، غدد فوق کلیوی، غده هیپوفیز، کیسه صفرا یا تیروئید.
- مشکلات دستگاه تناسلی مانند اختلال نعوظ در مردان و یائسگی زودرس در زنان.
چه چیزی باعث هموکروماتوزیس میشود؟
دو نوع هموکروماتوزیس وجود دارد که هر کدام علل مختلفی دارند. تغییر ژنتیکی ارثی شایعترین علت است. هموکروماتوزیس اولیه، هموکروماتوزیس ارثی یا هموکروماتوس کلاسیک نامیده میشود. در هموکروماتوس اولیه، مشکلات مربوط به DNA از هر دو والدین ناشی میشود و باعث جذب بیش از حد آهن در بدن میشود. در هموکروماتوس ثانویه، درمانهای پزشکی یا سایر شرایط پزشکی باعث اضافه بار آهن میشوند. اینها عبارتند از:
- کم خونی (مقدار کم گلبول قرمز).
- انتقال خون
- تزریق آهن
- دیالیز کلیه در مدت زمان طولانی
- بیماریهای کبدی، مانند عفونت هپاتیت C یا بیماری کبد چرب
شکل ارثی هموکروماتوس در افراد سفیدپوست با اجداد شمال اروپا شایعتر است. در افراد با تبار آفریقایی، آمریکایی، اسپانیایی، آسیایی یا سرخپوستی آمریکایی کمتر رایج است. مردان بیشتر از زنان هموکروماتوس دارند. زنان هنگام پریود شدن یا بچه دار شدن، آهن خود را از دست میدهند. بدن آنها نیز آهن کمتری ذخیره میکند. هموکروماتوس در افراد مسن شایعتر است.
هموکروماتوزیس چگونه تشخیص داده میشود؟
اگر به هموکروماتوس مبتلا شوید، پزشک موارد زیر را انجام میدهد: از والدینتان میپرسد که آیا آنها آهن اضافی، بیماری کبدی یا سایر بیماریهای مرتبط داشتهاند. همچنین میپرسد که آیا مکمل آهن، خوراکی یا تزریقی مصرف میکنید. در مورد مصرف ویتامین C میپرسد. زیرا مصرف بیش از حد آن میتواند جذب آهن را افزایش دهد. مفاصل فرد را از نظر درد بررسی میکند. به پوست فرد را معاینه میکند تا ببیند آیا رنگ آن کم رنگ است یا خیر.
چه آزمایشاتی برای تشخیص هموکروماتوزیس انجام میشود؟
آزمایش خون برای اندازه گیری میزان آهن در خون و اندامهای فرد. آزمایش ژنتیک برای بررسی اینکه آیا به شکل ارثی به هموکروماتوس مبتلا هستید یا خیر. بیوپسی کبد، MRI برای گرفتن عکسهای دقیق از اندامها.
هموکروماتوزیس چگونه درمان میشود؟
تغییر رژیم غذایی و سایر درمانها میتواند به کاهش علائم هموکروماتوس کمک کند. رژیم غذایی همچنین میتواند به جلوگیری یا به تاخیر انداختن آسیب بیشتر به اندامهای فرد کمک کنند. در طول درمان احتمالاً پزشک از فرد میخواهد که از مکملهای حاوی آهن خودداری کند. همچنین لازم است از غذاهای حاوی آهن زیاد دوری کنید و مصرف ویتامین را محدود کنید. پزشک میخواهد تا مصرف الکل خود را نیز محدود کنید، زیرا برای کبد مفید نیست.
درمان با کیلاسیون آهن
این دارو آهن اضافی را از بدن فرد خارج میکند. کیلاسیون هم به صورت قرص است و هم به صورت آمپول تزریق میشود.
فلبوتومی درمانی
در این روش از یک سوزن و لوله برای خارج کردن خون و آهن موجود در بدن استفاده میشود. درمان باید به طور مکرر تکرار شود، بنابراین آزمایش خون منظم برای اندازه گیری سطح آهن انجام خواهید داد.
آیا میتوان از هموکروماتوزیس جلوگیری کرد؟
نمیتوانید از هموکروماتوس پیشگیری کنید، اما میتوانید سطح آهن خود را کنترل کنید. با شناسایی و درمان زودهنگام هموکروماتوس، میتوانید در جلوگیری از عوارض کمک کنید. این بیماری اگر به موقع تشخیص داده نشود و درمان نشود، میتواند مشکلات جدی ایجاد کند. این عوارض میتواند شامل آسیب به سایر اندامها و مرگ احتمالی باشد. اما هموکروماتوس یک بیماری قابل کنترل است. با تشخیص و درمان به موقع، میتوانید زنده بمانید و زندگی طبیعی و سالمی داشته باشید.
دیدگاه کاربران
میثم
ممنون از مطلب مفیدی که به اشتراک گذاشتین. یه سوال داشتم در مورد راه های درمان: آیا درمان باید با کیه لیشن تراپی شروع بشه؟ اصلا در چه مواردی انجام کیه لیشن تراپی توصیه میشه؟
میثم
یک سوال هم در مورد تشخیص این بیمادی دارم: چطوری میشه فهمید که کبد چرب باعث هموکروماتوزیس شده یا اینکه برعکس، هموکروماتوزیس باعث کب چرب شده؟