شیمی‌درمانی نقش مهمی در مبارزه با سرطان دارد. این باعث تغییر مقادیر خونی بیمار می‌شود. به طور خاص، پلاکت‌ها با شیمی‌درمانی کم هستند. ارزش شما به زیر ۱۲۰۰۰۰ پلاکت در یک میکرولیتر خون می‌رسد. در این مورد، پزشکان از ترومبوسیتوپنی در طول شیمی‌درمانی صحبت می‌کنند. اگر تعداد ترومبوسیت‌ها به نام پلاکت کاهش یابد، ممکن است خونریزی خودبه‌خودی رخ دهد. به‌عنوان‌مثال، بیماران مبتلا متوجه افزایش خونریزی بینی می‌شوند.
در این مقاله می خوانید :
شیمی‌درمانی بر تعداد پلاکت‌ها تأثیر می‌گذارد
در طول شیمی‌درمانی، بیماران از داروهای شیمیایی مختلف استفاده می‌کنند. اینها ازبین‌رفتن سلول‌های سرطانی در ارگانیسم را تضمین می‌کنند. در حال حاضر در ابتدای درمان، سطح خون افراد مبتلا به طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. این بدان معنی است که مقدار این مقادیر کمتر از محدوده طبیعی است. کاهش ارزش خون بر موارد زیر تأثیر می‌گذارد:
- گلبول‌های قرمز (گلبول‌های قرمز)،
- گلبول‌های سفید (لکوسیت‌ها)
- هموگلوبین
- و پلاکت‌های خون (ترومبوسیت‌ها).
ارزش پلاکت‌های خون به کمتر از ۱۲۰۰۰۰ قطعه در یک میکرولیتر خون کاهش می‌یابد. پزشکان از این وضعیت به‌عنوان ترومبوسیتوپنی در طی شیمی‌درمانی یاد می‌کنند. مقدار طبیعی پلاکت‌ها ۱۵۰۰۰۰ تا ۴۵۰۰۰۰ در هر میکرولیتر خون است. حتی کاهش اندکی غلظت پلاکت‌های خون باعث افزایش خونریزی بینی یا لثه می‌شود.
اگر تعداد پلاکت‌ها به کمتر از ۸۰۰۰۰ پلاکت در هر میکرولیتر خون برسد، خونریزی خودبه‌خود شروع می‌شود. به‌عنوان‌مثال، بیماران مبتلا متوجه نقاط قرمز روی ساق پا می‌شوند. این زخم‌ها به‌اندازه یک سرسوزن هستند و شروع به خونریزی می‌کنند. در مورد ترومبوسیتوپنی شدید در طول شیمی‌درمانی، افراد مبتلا باید با پزشک معالج خود مشورت کنند.
تنها پس از چند روز اول درمان، ارزش خون بیمار شروع به کاهش می‌کند؛ بنابراین، پلاکت‌ها در شیمی‌درمانی کم نشان داده می‌شوند. آنها چهارده روز پس از شروع درمان به پایین‌ترین حد خود می‌رسند. بیماران مبتلا ممکن است تعداد پلاکت‌های ۵۰۰۰۰ یا کمتر در هر میکرولیتر خون داشته باشند. اگر این اتفاق بیفتد، بیمار انتظار خونریزی خودبه‌خود بیشتری را دارد. علاوه بر خونریزی بینی، هماتوم یا پتشی غشاهای مخاطی وجود دارد.
در بدترین حالت،
ترومبوسیتوپنی می‌تواند باعث خونریزی در مغز یا دستگاه گوارش شود. تعداد پلاکت کمتر از ۸۰۰۰۰ در هر میکرولیتر خون از نظر بالینی مرتبط است. اگر این مقدار کمتر از ۵۰۰۰۰ پلاکت در یک میکرولیتر خون باشد، افراد مبتلا به داروی مناسب نیاز دارند. اینها تضمین می‌کنند که هیچ خونریزی مغزی خطرناکی رخ نمی‌دهد.
علائم ترومبوسیتوپنی پس از شیمی‌درمانی
پس از شیمی‌درمانی، بیماران مراقب علائم کمبود پلاکت هستند. رگ‌های شکسته یا کبودی‌های ناگهانی نشان‌دهنده ترومبوسیتوپنی است. ترومبوسیت‌ها وظیفه بستن زخم‌های خونریزی دهنده در بدن را بر عهده می‌گیرند. آنها با ایجاد دلمه روی آنها خونریزی‌ها را متوقف می‌کنند. اگر پلاکت‌های خونی وجود نداشته باشد، حتی کوچک‌ترین زخم‌ها نیز خونریزی زیادی خواهند داشت. ازدست‌دادن خون قابل‌توجه در مدت‌زمان کوتاهی رخ می‌دهد.
به‌خصوص پس از شیمی‌درمانی،
سیستم ایمنی افراد مبتلا ضعیف می‌شود؛ بنابراین ویروس‌ها و باکتری‌ها می‌توانند راحت‌تر از طریق زخم‌های باز وارد ارگانیسم شوند. ترومبوسیت‌ها پاتوژن‌ها را با پوسته ایجاد شده متوقف می‌کنند؛ بنابراین، آنها پس از شیمی‌درمانی نیز بسیار مرتبط هستند. تعداد آنها نباید کمتر از مقدار بحرانی ۵۰۰۰۰ قطعه در هر میکرولیتر خون باشد.
ده تا چهارده روز پس از شیمی‌درمانی، پلاکت‌ها کم است. در این دوره به کمترین مقدار خود می‌رسند؛ بنابراین، آزمایش خون دوهفته پس از درمان انجام می‌شود. پس از تثبیت غلظت پلاکت‌ها، شیمی‌درمانی بعدی دنبال می‌شود. زمان بازسازی کافی در اینجا نقش مهمی ایفا می‌کند. تنها زمانی که تعداد پلاکت‌ها به مقدار طبیعی نزدیک شود، بدن برای درمان بیشتر آماده می‌شود.
عواقب ترومبوسیتوپنی
اگر ارگانیسم فاقد پلاکت باشد، خطر عواقب جدی مانند ترومبوسیتوپنی وجود دارد. التهاب در ناحیه خونریزی به‌خصوص در طول شیمی‌درمانی رخ می‌دهد. به‌عنوان‌مثال، بیماران به طور فزاینده‌ای از موکوزیت دهان، التهاب مخاط دهان، رنج می‌برند. سایر غشاهای مخاطی نیز در معرض آلودگی باکتری‌های مختلف قرار دارند. این به این دلیل است که ترومبوسیتوپنی زخم‌های کوچکی ایجاد می‌کند.
پلاکت‌ها تمام خونریزی‌ها را نمی‌بندند. این‌گونه است که اجسام خارجی وارد زخم می‌شوند. کانون‌های التهابی ایجاد می‌شود. غشاهای مخاطی یکی از حساس‌ترین مناطق بدن هستند؛ بنابراین، التهاب به طور فزاینده‌ای در این ناحیه شکل می‌گیرد. علاوه بر این، سطوح پایین خون نیز خطر عفونت را افزایش می‌دهد. خطر ابتلا به بیماری‌های ثانویه افزایش می‌یابد.
برای جلوگیری از ترومبوسیتوپنی چه کنم؟
متأسفانه، نمی‌توان از ترومبوسیتوپنی از قبل جلوگیری کرد، واکنش فردی است و به عوامل زیادی بستگی دارد. بااین‌حال، می‌توانید با انجام تعدادی اقدامات پیشگیرانه از خطر خونریزی جلوگیری کنید (به زیر مراجعه کنید).
سایرعلائم واضح ترومبوسیتوپنی چیست؟
- ظهور پتشی (لکه‌های قرمز کوچک به‌اندازه سرسوزن روی پوست)
- خونریزی لثه، بینی بی‌پایان
- خونریزی شدید حتی با جراحات جزئی
- فشار نمی‌تواند خونریزی را متوقف کند
- ادرار تیره‌رنگ/قرمزرنگ
- خون در مدفوع / مدفوع سیاه
- خونریزی قاعدگی شدیدتر و طولانی‌تر
اقدامات احتیاطی معقول چیست؟
حتی صدمات جزئی می‌تواند باعث خونریزی شدید در ترومبوسیتوپنی شود، بنابراین اقدامات احتیاطی زیر را توصیه می‌کنیم:
- از لباس‌های تنگ و پارچه‌های خشن خودداری کنید.
- فقط اصلاح برقی یا استفاده از کرم موبر
- تب را از راه مقعدی اندازه‌گیری نکنید، بلکه از راه دهان اندازه‌گیری کنید.
- هیچ دارویی که لخته شدن خون را کاهش می‌دهد مصرف نکنید. این شامل مسکن‌هایی مانند ASA یا ایبوپروفن نیز می‌شود.
- روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان مایعات و هر زمان که احساس کردید دهان شما خشک می‌شود، بنوشید.
- از نوشیدنی‌های الکلی خودداری کنید.
- اگر دچار سرفه شدید شدید، از پزشک خود شربت سرفه بخواهید.
- از دستان خود در برابر آسیب محافظت کنید؛ پوشیدن به‌عنوان‌مثال دستکش برای شستن ظروف
- دندان‌های خود را با یک مسواک نرم مسواک بزنید.
- از نخ دندان استفاده نکنید.
- از دهان‌شویه با الکل خودداری کنید.
- به طور منظم از بالم لب استفاده کنید.
- در دوران قاعدگی از تامپون استفاده نکنید، به‌جای آن از پد استفاده کنید.
- از ورزش‌های پرخطر خودداری کنید
چه زمانی باید به پزشک خود اطلاع دهم؟
اگر متوجه هر یک از علائم زیر شدید، این می‌تواند نشانه‌ای از ترومبوسیتوپنی باشد و باید با پزشک خود تماس بگیرید:
- سرگیجه
- سردرد مداوم
- تاری دید
- اختلال خفیف هوشیاری/گیجی
- خستگی شدید
- خون در ادرار یا بسیار تیره‌رنگ
- خون در مدفوع یا مدفوع سیاه
علاوه بر این، البته با وجود تمام اقدامات پیشگیرانه، بازهم می‌توانید به خود آسیب بزنید. همچنین اگر خونریزی بعد از ۱۰-۱۵ دقیقه با وجود کمپرس متوقف نشد، باید به پزشک اطلاع دهید.
چه گزینه‌های درمانی/داروهایی وجود دارد؟
اگر پزشک شما به‌طورجدی در مورد عوارض احتمالی خونریزی نگران است، کنسانتره پلاکت ممکن است کمک کند. این به معنی استفاده از بسته اهدای خون حاوی مقدار زیادی پلاکت است و کمبود را جبران می‌کند.
دیدگاه کاربران
جلیل حیدری
بسیارعالی دکتر عزیز