سرطان کولورکتال جایگاه سوم را از نظر بروز سرطان و مرگ و میر در کشورهای غربی به خود اختصاص داده است و قبل از آن سرطان ریه و سینه قرار دارد. توزیع سرطان روده بزرگ در هر دو جنس یکسان است. از طرف دیگر سرطان رکتوم عمدتاً مردان را با نسبت ۲به۱ مبتلا میکند. تشخیص زود هنگام امکان بهبودی را در بیش از ۸۵ درصد موارد فراهم میکند. غربالگری شامل جستجوی خون مخفی در مدفوع است. مثبت بودن این تست نیاز به انجام کولونوسکوپی با هر نمونه بافتی (بیوپسی) را تحمیل میکند. مسیر کمکی تشخیصی-درمانی برای بیماران مبتلا به نئوپلازی کولورکتال، به روش کمسیون پزشکی، شامل مشارکت افراد حرفهای مختلف است. متخصص گوارش، جراح، انکولوژیست، رادیوتراپیست که با هم ویژگیهای بیمار تومور را ارزیابی میکنند.
در این مقاله می خوانید :
علائم سرطان روده بزرگ چیست؟
علائم اولیه سرطان روده بزرگ اغلب دست کم گرفته میشود. شروع اخیر خونریزی مقعدی هرگز نباید در وهله اول به یک بیماری خوش خیم نسبت داده شود بدون اینکه با انجام کولونوسکوپی، سرطان یا پولیپ رد شود. علاوه بر خونریزی مقعدی، علائمی مانند مشکل در تخلیه، تغییر در استخوان، درد و یا تنش شکمی، کاهش وزن و کاهش اشتها را نباید نادیده گرفت. عوامل خطر برای شروع سرطان روده بزرگ با رژیم غذایی کم فیبر، چاقی، سیگار کشیدن، الکل، فعالیت بدنی کم، سن بالا نشان داده میشود. در برخی موارد نئوپلاسم پایه ارثی دارد. یکیدیگر از عوامل خطر بیماریهای مزمن روده از جمله بیماری کرون و کولیت اولسراتیو است.
سرطان روده بزرگ چگونه تشخیص داده میشود؟
در صورت مشکوک بودن تومور روده، معاینات مختلفی آغاز میشود. با کمک آنها میتوان تشخیص داد که آیا تومور واقعاً وجود دارد یا خیر و اگر چنین است، تا چه حد پیشرفت کرده است. مهم ترین روشهای معاینه برای تشخیص تومور عبارتند از:
- لمس (معاینه رکتال-دیجیتال)
- آزمایش خون مخفی (آزمایش هموکالت)
- رکتوسکوپی (انعکاس سفت و محکم راست روده تا ۲۰ سانتی متر)
- سیگموئیدوسکوپی (انعکاس جزئی انعطاف پذیر)
- کولونوسکوپی (انعکاس انعطاف پذیر کل روده)
- معاینه اشعه ایکس با ماده حاجب (تنقیه کولون کنتراست)
اگر سرطان تشخیص داده شود، معاینات بیشتر با هدف تعیین چگونگی گسترش تومور به بافت مجاور و سایر اندامها دنبال میشود.
لمس رکتوم
در معاینه لمس، راست روده با دقت از طریق مقعد با انگشت لمس میشود. وضعیت رکتوم، عضله اسفنکتر و پروستات (غده پروستات در مردان) قابل ارزیابی است. اگر پزشک تغییرات ندولری را روی مخاط روده که معمولاً صاف است احساس کرد، باید از معاینات بیشتر (آندوسکوپی رکتوم و کولونوسکوپی کامل) برای روشن شدن اینکه آیا این یک بیماری توموری است یا خیر، استفاده شود. معاینه لمس نیز به عنوان بخشی از تشخیص زودهنگام سرطان روده بزرگ انجام میشود.
آزمایش خون مخفی (آزمایش هموکالت)
تست هموکولت (هِم = خون، کولت = پنهان) یک آزمایش آزمایشگاهی است که میتواند برای تشخیص حتی مقادیر کمی خون در مدفوع استفاده شود. به راحتی میتوان آن را در خانه انجام داد. نتیجه مثبت آزمایش، یعنی تشخیص خون در مدفوع، لزوماً به معنای سرطان نیست. این خونریزی اغلب دلایل دیگری دارد، به عنوان مثال پولیپ یا التهاب روده. برای تعیین علت خونریزی، علاوه بر لمس و معاینه رکتوم (رکتوسکوپی) باید کولونوسکوپی کامل نیز انجام شود. آزمایش هموکولت نیز به عنوان بخشی از تشخیص زودهنگام سرطان روده بزرگ انجام میشود.
کولونوسکوپی
در طول کولونوسکوپی، پزشک وضعیت کل قسمت داخلی روده را با آندوسکوپ بررسی میکند که از مقعد شروع میشود. این یک ابزار فایبر گلاس منعطف است که از جمله دارای منبع نور و یک دستگاه نوری کوچک است. این روش تشخیص اجازه میدهد تا مخاط روده روشن شود و روی صفحه نمایش با ذره بین دیده شود. برای انجام معاینه، ابتدا باید روده به طور کامل تمیز شود. بنابراین یک محلول ملین یا شستشو باید یک روز قبل، اما نه دیرتر از صبح روز معاینه مصرف شود. در صورت وجود هرگونه تغییر مشکوک، نمونه بافت (بیوپسی) گرفته میشود. سپس این نمونهها توسط متخصص سلولهای سرطانی زیر میکروسکوپ بررسی میشوند. تنها پس از این معاینه میتوان با قطعیت تشخیص داد که آیا سرطان وجود دارد یا خیر. پولیپهای روده بزرگ در اکثر موارد میتوانند با یک دام کوچک در طول کولونوسکوپی برداشته شوند.
کولونوسکوپی مهمترین و آموزندهترین معاینه برای تشخیص تومور است. اگر مشکوک به یک اتفاق بدخیم وجود داشته باشد یا در جریان آزمایش خون مخفی خون در مدفوع کشف شود، روش انتخابی است. علاوه بر این، کولونوسکوپی بخشی از معاینات برای تشخیص زودهنگام سرطان کولورکتال است.
کولونوسکوپی مجازی (سی تی کولونوگرافی)
در کولونوگرافی به اصطلاح سی تی که اغلب به آن کولونوسکوپی مجازی نیز میگویند، تصاویر مقطعی از روده با استفاده از توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRT) تولید میشود و با برنامههای کامپیوتری ویژه پردازش میشود تا سه تصویر ایجاد شود. مزیت سیتیکولونوگرافی این است که نیازی به قرار دادن آندوسکوپ در روده نیست. امید است که این امر بتواند تمایل عمومی مردم را برای شرکت در تستهای غربالگری سرطان کولورکتال افزایش دهد.
سیگموئیدوسکوپی و رکتوسکوپی
کولونوسکوپی کامل استاندارد طلایی در تشخیص زودهنگام سرطان کولورکتال در نظر گرفته میشود. با این حال، از آنجایی که حدود ۶۰ درصد از تمام تومورهای کولون در بخش تحتانی کولون یا رکتوم قرار دارند، بیمار میتواند سیگموئیدوسکوپی (انعکاس آخرین بخش کولون قبل از رکتوم) را نیز برای تشخیص انجام دهد.
بررسی سونوگرافی راست روده (اندوسونوگرافی)
به منظور تشخیص میزان گسترش تومور بدخیم راست روده (کارسینوم رکتوم)، اسکن اولتراسوند با قرار دادن یک پروب در روده انجام میشود. درجه گسترش در دیواره روده و غدد لنفاوی مجاور ارزیابی میشود. آندوسونوگرافی برای برنامه ریزی عمل از اهمیت ویژهای برخوردار است. براساس نتایج، پزشک میتواند تعیین کند که آیا میتوان عضله اسفنکتر را در حین عمل حفظ کرد یا اینکه مقعد مصنوعی ضروری است. آندوسونوگرافی همچنین به تصمیم گیری در مورد اینکه آیا درمان با رادیوتراپی به همراه شیمی درمانی باید توصیه شود کمک میکند.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (تصویربرداری تشدید مغناطیسی، MRI)
توموگرافی رزونانس مغناطیسی همچنین نمایش لایه به لایه بدن را امکان پذیر میکند. اما در این مورد از اشعه ایکس استفاده نمیشود، بلکه از یک میدان مغناطیسی استفاده میشود. در مورد سرطان رکتوم، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی در حال حاضر به روش ضروری برای ارزیابی وسعت تومور تبدیل شده است. آناتومی دقیق و وسعت سرطان، همچنین با توجه به عضله اسفنکتر، میتواند به خوبی با MRI قبل از عمل ارزیابی شود.
درمان سرطان روده بزرگ
مراحل اولیه (I، II، III)
با توجه به سرطان کولون در مرحله اولیه (مراحل I، II و III)، درمان معمولاً جراحی است، در صورتی که مشکل فنی یا داخلی وجود نداشته باشد که امکان پذیری آن را محدود کند. پس از جراحی، بیمار تحت یک ویزیت چند رشتهای جدید قرار میگیرد تا بر اساس تشخیص پاتولوژیک در مورد ادامه درمان تصمیم گیری شود. در مرحله I و II سرطان روده بزرگ بدون عوامل خطر، خواهد بود در مرحله دوم سرطان روده بزرگ با حداقل یک عامل خطر و مرحله III، بیمار کاندیدای درمان احتیاطی (کمکی) پس از عمل برای کاهش خطر عود بیماری است.
در مورد نئوپلاسمهای رکتوم، در مراحل بسیار اولیه (مرحله I) یا پیشرفته (مرحله IV)، گزینههای درمانی تفاوت عمدهای با گزینههای کولون ندارند، در حالی که در مورد سرطانهای محلی پیشرفته، یعنی مراحل II و III، بالینی مرحلهبندی، درمانی که استاندارد در نظر گرفته میشود از نوع ترکیبی است و شامل شیمیدرمانی رادیوتراپی قبل از عمل (نئوادجوانت) است و پس از آن ۶ تا ۸ هفته پس از پایان درمان رادیان، جراحی انجام میشود.
بیماران عمل شده، صرف نظر از مرحله اولیه، سپس در کمسیون پزشکی بررسی میشوند تا ادامه درمان بر اساس مرحله بندی پاتولوژیک برنامه ریزی شود. در صورت اندیکاسیون درمان کمکی، با در نظر گرفتن درمان قبل از عمل، در مجموع به مدت ۶ ماه ادامه مییابد. در بیمارانی که تحت درمان درمانی با جراحی یا رویکرد چند وجهی (جراحی، شیمی درمانی ویا رادیوتراپی) قرار میگیرند، پیگیری انکولوژیک سه ماهه یا چهار ماهه در ۲ سال اول، هر شش ماه یکبار از سال سوم تا پنجم توصیه میشود. سپس سالانه، که با همکاری پزشک عمومی (GP) انجام میشود. در هر بازدید، بررسیهای ابزاری مناسب توصیه میشود.
مرحله پیشرفته (IV)
در مرحله پیشرفته بیماری در مرحله چهارم است که بحث چند رشتهای در تعریف مناسبترین روش درمانی برای بیمار ضروری است در مورد سرطان روده اولیه با علائم کم یا بدون علائم، رویکرد در وهله اول معمولاً انکولوژی با ارزیابی مجدد از طریق رزکسیون جراحی، هم در مورد سرطان اولیه و هم از متاستازها، بر اساس پاسخ برجسته شده به درمان سراسری است در مورد یک علامت اولیه (مثلاً برای خونریزی یا انسداد)، مناسبترین انتخاب برداشتن تومور روده در مرحله اول و سپس شیمی درمانی است.
معرفی داروهای جدید (oxaliplatin، irinotecan، bevacizumab، cetuximab، panitumumab، regorafenib) به عمل بالینی به تدریج بقا را بهبود بخشیده است و میانگین را به بیش از ۲۴ ماه رسانده است و در برخی موارد باعث میشود که بیماران قابل جراحی در غیر این صورت غیر قابل عمل تشخیص داده شوند. قبل از شیمی درمانی در مواردی که درمان با قصد رادیکال امکان پذیر نیست، هدف از درمان سیستمیک کاهش یا به تعویق انداختن شروع علائم مرتبط با بیماری، بهبود کیفیت زندگی و طولانی شدن بقا است.
