افراد مبتلا به سرطان اغلب باید از رژیم غذایی کمی متفاوتی پیروی کنند تا مطمئن شوند که قدرت مقابله با عوارض جانبی درمان را دارند. آنها معمولاً به پروتئین و کالری اضافی نیاز دارند. یک رژیم غذایی سالم و جامع که باید شامل غذاهای غنی از مواد مغذی، از جمله سبزی‌ها، میوه‌ها، منابع پروتئین و چربی‌های سالم باشد. افراد مبتلا به سرطان اغلب بیشتر از حد معمول به کالری نیاز دارند. به علاوه، رعایت رژیم غذایی سالم ممکن است به کاهش عوارض جانبی مرتبط با شیمی درمانی کمک کند.
افرادی که تحت درمان سرطان مانند شیمی درمانی قرار می‌گیرند، ممکن است نیاز به افزایش پروتئین و کالری مصرفی خود با مصرف کالری اضافی و غذاهای غنی از پروتئین مانند تخم مرغ، ماهی و لوبیا داشته باشند. آنها همچنین ممکن است نیاز به تغییر بافت و قوام وعده‌های غذایی خود داشته باشند تا جویدن و بلع غذا برای آنها راحت‌تر شود.
هنگامی که شیمی درمانی سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد، ممکن است به سلول‌های سالم نیز آسیب برساند و منجر به عوامل مختلفی شود که می‌تواند بر روی غذا خوردن نیز تأثیر بگذارد این عوامل شامل دهان درد، حالت تهوع و از دست دادن اشتها می‌باشد. در این مقاله، اهمیت تغذیه را هنگام دریافت شیمی درمانی و رژیم غذایی مناسب شیمی درمانی مورد بررسی قرار می‌دهیم.
در این مقاله می خوانید :
عوارض بعد از شیمی درمانی
دوره شیمی درمانی برای افراد مختلف متفاوت است و این امر به سیستم ایمنی فرد، میزان پیشرفت سرطان و نوع آن وابسته است. البته لازم است بدانید که شیمی درمانی منجر به ضعف جسمانی و آسیب پذیری افراد می‌شود. علائم شایع شامل عوارض شیمی درمانی در خون، پوست و دستگاه گوارش می‌باشد. از عوارض شایع شیمی درمانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استخوان درد بعد از شیمی درمانی
- اختلال در تولید انواع سلول‌های خونی
- کاهش گلبول‌های سفید خون و پلاکت‌ها
- عدم توانایی در جلوگیری از بروز عفونت و ناتوانی در لخته‌سازی خون
- احتمال کم‌خونی بعد از شیمی درمانی
- ریزش مو و ایجاد کبودی و خونریزی در سطح پوست
- تهوع، اسهال، یبوست و بی‌اشتهایی از سایر علائم دستگاه گوارش هستند.
- تب، خستگی، خشکی و زخم دهان، کاهش وزن، درد نوروپاتی، اختلال در حافظه، بی‌خوابی، مشکلات باروری و مشکلات جنسی
اهمیت تغذیه برای بیماران تحت شیمی درمانی
تغذیه مناسب برای افراد مبتلا به سرطان حیاتی است، زیرا شرایط و درمان می‌تواند بر نحوه تحمل بدن از غذاها و استفاده از مواد مغذی تأثیر بگذارد. غذا خوردن خوب هنگام شیمی درمانی می‌تواند به فرد کمک کند تا:
- ذخیره مواد مغذی بدن خود را حفظ کنند.
- انرژی و قدرت خود را حفظ کنند.
- خطر ابتلا به عفونت را کاهش دهند.
- سرعت بهبود افزایش یابد.
- عوارض جانبی مربوط به درمان را بهتر تحمل کند.
یک فرد باید به اندازه کافی از مواد مغذی زیر برای حفظ سیستم ایمنی بدن خود و کاهش عوارض جانبی شیمی درمانی استفاده کند:
پروتئین‌ها
بدن برای ترمیم بافت بدن، رشد و سالم نگه داشتن سیستم ایمنی بدن به پروتئین نیاز دارد. اگر فردی پروتئین کافی دریافت نکند، بدن او ممکن است بافت ماهیچه‌ای را برای سوخت مورد نیاز خود تجزیه کند و بهبودی از بیماری را دشوار کرده و مقاومت در برابر عفونت را کاهش دهد. افراد مبتلا به سرطان اغلب بیش از حد معمول به پروتئین نیاز دارند. پس از شیمی درمانی، افراد معمولاً به پروتئین اضافی برای مبارزه با عفونت و بهبود بافت‌ها نیاز دارند. غذاهای غنی از پروتئین عبارت‌اند از:
- ماهی
- تخم مرغ
- گوشت قرمز بدون چربی
- آجیل و خشکبار
- عدس
کربوهیدرات ها
کربوهیدرات‌ها منبع اصلی انرژی بدن هستند. آنها به بدن سوخت مورد نیاز برای فعالیت بدنی و عملکرد مناسب اندام ها را می‌دهند. منابع خوب کربوهیدرات‌ها شامل میوه‌ها، سبزی‌ها، لوبیا و غلات کامل است.
چربی‌ها
چربی‌ها و روغن‌ها از اسیدهای چرب ساخته شده‌اند و به عنوان منبع انرژی غنی برای بدن عمل می‌کنند. بدن چربی‌ها را تجزیه کرده و از آنها برای ذخیره انرژی، عایق بندی بافت بدن و انتقال برخی ویتامین‌ها از طریق خون استفاده می‌کند. هنگام شیمی درمانی، ممکن است فرد به چربی بیشتری برای حفظ انرژی نیاز داشته باشد. افراد باید از اسیدهای چرب ترانس خودداری کنند و چربی‌های سالم‌تری را که در موارد زیر یافت می‌شود انتخاب کنند:
- آجیل، دانه‌ها و کره‌های آجیل
- روغن زیتون
- آووکادوها
- محصولات لبنی مانند ماست
- ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها
دریافت ویتامین‌ها و مواد معدنی کافی برای سلامت کلی بدن بسیار مهم است. پیروی از یک رژیم غذایی مناسب بهترین راه برای اطمینان از مصرف مطلوب ویتامین‌ها و مواد معدنی است. بااین‌حال، برخی از افراد مبتلا به سرطان ممکن است نیاز به مکمل ویتامین‌ها و مواد معدنی خاص داشته باشند.
بسته به نوع سرطان، ۳۰ تا ۹۰ درصد افراد ممکن است رژیم غذایی ناکافی داشته باشند. این می‌تواند احتمال کمبود مواد مغذی را افزایش دهد. به‌عنوان‌مثال، افرادی که تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرند، بیشتر در معرض کمبود چندین ماده مغذی مانند منیزیم، آهن، ویتامین D و فولات هستند.
آنتی‌اکسیدان‌ها رادیکال‌های آزاد را خنثی کرده و مانع از آسیب رساندن به سلول‌های سالم می‌شوند. آنها شامل ویتامین‌ها و مواد معدنی خاصی هستند، مانند:
- ویتامین A
- ویتامین C
- ویتامین E
- سلنیوم
- فلز روی
افراد می‌توانند با خوردن انواع میوه‌ها و سبزی‌ها آنتی‌اکسیدان بیشتری مصرف کنند. پزشکان معمولاً مصرف دوزهای زیاد مکمل‌های آنتی‌اکسیدانی در طول شیمی درمانی را توصیه نمی‌کنند.
مواد مغذی گیاهی
مواد مغذی گیاهی یا شیمیایی گیاهی مانند لیکوپن، کاروتنوئیدها و فیتواسترول‌ها ترکیبات گیاهی هستند. تحقیقات نشان می‌دهد که آنها دارای خواص محافظتی برای سلامتی هستند. گیاهانی مانند سبزی‌ها و میوه‌ها یا محصولاتی که از گیاهانی مانند چای و توفو تهیه می‌شوند حاوی مواد مغذی گیاهی هستند.
اهمیت ایمنی و بهداشت مواد غذایی
وقتی فردی شیمی درمانی می‌کند، پزشکان نوعی از گلبول‌های سفید خون به نام نوتروفیل را که بخشی از سیستم ایمنی بدن است، زیر نظر دارند. سطوح بسیار پایین نوتروفیل‌ها به عنوان نوتروپنی شناخته می‌شوند. افراد مبتلا به نوتروپنی بیشتر در معرض ابتلا به عفونت هستند، بنابراین برای به حداقل رساندن این خطر باید از شیوه‌های ایمن دست زدن و پخت غذا پیروی کنند. افراد می‌توانند نکات بهداشتی و غذایی را رعایت کنند، از جمله این موارد می‌توان به:
- نگهداری مواد غذایی در دمای مناسب
- شستن میوه‌ها و سبزی‌های خام قبل از غذا با آب و برس
- توت‌ها و سایر غذاهایی را که نمی‌توان به راحتی در آب شستشو دهید خیس کنید و قبل از غذا بشویید.
- دست‌ها، چاقوها و میز غذاخوری را قبل و بعد از غذا به خوبی تمیز کنید.
- بعد از لمس گوشت خام، ماهی و طیور دست‌ها را بشویید.
- از تخته‌های برش مختلف برای گوشت و میوه‌ها و سبزی‌ها استفاده کنید.
- گوشت، مرغ و تخم مرغ را کاملاً بپزید.
- اطمینان حاصل کنید که از محصولات لبنی و آبمیوه پاستوریزه استفاده می‌کنید.
- آجیل‌هایی را که پوست گرفته و برشته شده‌اند بخورید.
رژیم غذایی مناسب شیمی درمانی
افرادی که تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرند ممکن است برای غذا خوردن مشکل داشته باشند و اشتهای پایینی داشته باشند. آنها باید سعی کنند در فواصل منظم غذا بخورند، در صورت نیاز میان وعده بخورند و مایعات زیادی بنوشند. در طول دوره شیمی درمانی، افراد باید موارد زیر را بخورند:
غذاهای دارای پروتئین بالا
غذاهای حاوی پروتئین بالا عبارت‌اند از:
- گوشت بدون چربی، مرغ و ماهی
- تخم مرغ
- لوبیا، حبوبات، آجیل و دانه‌ها
- محصولات شیر
میان وعده‌های سالم
غذاهای سالم و آسان برای میان وعده عبارت‌اند از:
- کره میوه و آجیل
- تخم مرغ آب پز سفت
- آجیل و میوه‌های خشک شده
چربی‌های سالم
چربی‌های سالم عبارت‌اند از:
- آووکادو
- کره آجیل
- روغن زیتون
- ماست شیر کامل
غذاهای غنی از فیبر
غذاهای غنی از فیبر عبارت‌اند از:
- عدس
- جو دوسر
- جو
- دانه کتان
- انواع توت‌ها
- آجیل و دانه‌ها
غذاهایی که باید از آنها اجتناب کرد؟
پزشکان ممکن است به افرادی که شیمی درمانی می‌کنند توصیه کنند از خوردن غذاهای مشابه با غذاهایی که در دوران بارداری اجتناب می‌شود و غذاهایی که باعث بیماری یا عفونت می‌شوند اجتناب کنند. این شامل غذاهایی است که ممکن است علائم مرتبط با شیمی درمانی را تشدید کند، مانند زخم‌های دهان و اسهال. آنها عبارت‌اند از:
- ماهی خام مانند سوشی و صدف پخته نشده
- آجیل خام
- غذاهای رستوران سلف سرویس
- غذاهایی که علائم کپک را نشان می‌دهند.
- غذاهای تاریخ مصرف گذشته
- غذای فاسدشدنی که بیش از ۲ ساعت در دمای اتاق بوده است.
- غذاهای چرب، تند یا شیرین
قبل از شیمی درمانی چه بخوریم؟
قبل از شروع شیمی درمانی، فرد باید رژیم غذایی سالمی داشته باشد و سعی کند وزن متوسط خود را حفظ کند. یک رژیم غذایی سالم باید شامل میوه‌ها و سبزی‌های مختلف، چربی‌های سالم، پروتئین‌های بدون چربی، غلات کامل و حبوبات باشد. مردم باید سعی کنند کربوهیدرات‌های تصفیه شده، قندهای اضافی و غذاهای فرآوری شده را از رژیم غذایی خود حذف کنند.
خوردن رژیم غذایی سالم قبل از شیمی درمانی به فرد در کاهش خطر ابتلا به عفونت، مقابله بهتر با عوارض جانبی و داشتن شانس بیشتر برای دریافت درمان بدون وقفه‌های برنامه‌ریزی‌شده کمک کند.
در طول شیمی درمانی چه بخوریم؟
هنگامی که درمان شروع می‌شود، بدن فرد برای عملکرد در بهترین حالت به غذاهای سالم احتیاج دارد. دریافت کالری و پروتئین کافی در این مدت ضروری است. فرد باید از غذاهای حاوی خواص تقویت کننده سلامت، میوه‌ها و سبزی‌های رنگ روشن و غذاهای با پروتئین بالا استفاده کند. آنها باید غذاهای شیرین و بسیار فرآوری شده را محدود کنند.
میان وعده‌های غنی از پروتئین مانند ماست یونانی، آجیل و دانه‌ها، سالاد مرغ و کراکر، یا تخم مرغ آب پز ممکن است به حفظ قدرت و انرژی کمک کند.
عوارض جانبی که فرد در طول شیمی درمانی تجربه می‌کند ممکن است بر غذا خوردن او تأثیر بگذارد. به‌عنوان مثال، ممکن است برای افرادی که دهان درد دارند خوردن میوه‌های اسیدی ناراحت کننده باشد، یا فردی که دچار اسهال شده است از خوردن غذاهای حاوی فیبر بسیار پرهیز کند.
بعد از شیمی درمانی چه بخوریم؟
پس از شیمی درمانی، موارد زیر مهم است:
- برای اطلاع از محدودیت‌های غذایی با پزشک متخصص مشورت کنید.
- از یک متخصص تغذیه بخواهید تا یک برنامه غذایی متعادل و مغذی ایجاد کند.
- روزانه انواع سبزی‌ها و میوه‌های رنگارنگ مانند سبزی‌های سبز تیره و زرد و مرکبات را مصرف کنید.
- غذاهای حاوی فیبر بالا مانند میوه‌ها، سبزی‌ها، حبوبات و غلات کامل را مصرف کنید.
- مصرف کربوهیدرات‌های تصفیه شده و شکر اضافه را محدود کنید.
- در هر وعده غذایی و میان وعده از غذاهای غنی از پروتئین استفاده کنید.
- از مصرف الکل خودداری کرده یا آن را محدود کنید.
چگونه مشکلات تغذیه را مدیریت کنیم؟
شیمی درمانی می‌تواند در غذا خوردن به عنوان عوارض جانبی شایع درمان مشکل ایجاد کند. اینها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
کاهش اشتها
ممکن است فرد در حین انجام شیمی درمانی اشتهای خود را تا حدی یا به طور کامل از دست بدهد. برخی از افراد فقط ۱ تا ۲ روز اشتهای خود را از دست می‌دهند، در حالی که برخی دیگر در طول درمان دچار بی اشتهایی می‌شوند. برای مدیریت کاهش اشتها، فرد می‌تواند:
- پنج یا شش وعده غذایی کوچکتر در طول روز به جای سه وعده غذایی بزرگ بخورید.
- میان وعده‌ها را در دست داشته باشید تا در صورت امکان آنها را بخورید.
- مصرف مکرر مایعاتی که کالری و مواد مغذی اضافه می‌کنند، مانند آب میوه، شیر یا سوپ بنوشید.
حالت تهوع
حالت تهوع یک عارضه جانبی شایع شیمی درمانی است. این می‌تواند غذا خوردن را برای فرد دشوار کند و ممکن است احساس استفراغ در او ایجاد کند. ممکن است فرد بتواند حالت تهوع را به طرق مختلف کنترل کند، از جمله:
- خوردن غذاهایی که برای معده راحت است، مانند نان تست ساده یا آب گوشت.
- خوردن منظم، حتی اگر فقط یک میان وعده کوچک باشد.
- عدم اجبار به خوردن غذاهای خاص و انتخاب خوردن غذاهایی که از آنها لذت می‌برید.
- نوشیدن مقدار کمی مایع در طول روز.
- خوردن غذا و نوشیدنی‌هایی که در دمای اتاق هستند.
دهان درد
شیمی درمانی ممکن است باعث ایجاد زخم در دهان و لثه‌های حساس شود که فرد می‌تواند در حین غذا خوردن احساس ناراحتی کند.
- غذاهایی را انتخاب کنید که جویدن آنها آسان است، مانند تخم مرغ آب پز، کاسترد و میلک شیک.
- غذاها را با سس، آب گوشت یا آبمیوه نرم کنید.
- با یک قاشق کوچکتر غذا بخورید.
- غذاها را سرد یا زمانی که به دمای اتاق رسیده میل کنید.
- از غذاهایی که به دهان آسیب می‌رسانند، مانند مرکبات، فلفل چیلی، غذاهای شور و غذاهای تند و ترد خودداری کنید.
مشکل در بلع
شیمی درمانی ممکن است مخاط گلو را ملتهب کرده و مشکلی به نام ازوفاژیت ایجاد کند. این ممکن است به فرد این احساس را بدهد که یک توده در گلو دارد یا گلویش می‌سوزد. موارد زیر ممکن است به فرد کمک کند:
- غذاهایی را که بلع آنها راحت‌تر است انتخاب کنید.
- غذاها را تا زمانی که نرم و لطیف شوند بپزید.
- غذا را به قطعات کوچکتر برش دهید یا با مخلوط کن آن را پوره کنید.
- از طریق نی نوشابه بنوشید.
- از غذاهای داغ، تند، اسیدی و ترد خودداری کنید.
کاهش وزن
سرطان ممکن است باعث کاهش وزن شود، یا کاهش وزن ممکن است از عوارض جانبی درمان باشد. برای مدیریت کاهش وزن، فرد می‌تواند:
- طبق برنامه غذا بخورید.
- غذاهایی با کالری و پروتئین بالا بخورید.
- میلک شیک، اسموتی یا آب میوه بنوشید.
- پودرهای پروتئینی را به وعده‌های غذایی مانند بلغور جو دوسر، اسموتی و سوپ اضافه کنید
یبوست
داروهای ضد درد، تغییر عادات غذایی و فعالیت بدنی کمتر می‌تواند دفع مدفوع را سخت‌تر کند. یک فرد می‌تواند با رعایت موارد زیر به مدیریت یبوست کمک کند:
- نوشیدن مایعات بیشتر
- در صورت توصیه پزشک متخصص از ملین‌ها استفاده کنید
- افزایش فعالیت بدنی
- محدود کردن غذاها و نوشیدنی‌هایی که می‌توانند باعث ایجاد گاز شوند
خلاصه
دریافت مواد مغذی مناسب در طول شیمی درمانی بسیار مهم است. تغذیه خوب می‌تواند به بهبود، جلوگیری از عفونت و کاهش شدت عوارض جانبی شیمی درمانی کمک کند. افرادی که تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرند بیشتر مستعد ابتلا به عفونت هستند، بنابراین ایمنی و بهداشت غذا ضروری است. مردم باید مواد غذایی را در دمای مناسب ذخیره کرده و بهداشت غذایی خوبی را رعایت کنند. در طول شیمی درمانی، افراد باید سعی کنند چربی‌های سالم، غذاهای غنی از پروتئین و غذاهای دارای فیبر بالا را در رژیم غذایی خود قرار دهند. قبل، در حین و بعد از شیمی درمانی، فرد باید رژیم متعادلی داشته باشد و پروتئین و کالری خود را در سطح سالم نگه دارد. فرد می‌تواند رژیم غذایی خود را برای مقابله با مشکلات غذایی مانند تهوع، دهان درد یا کاهش وزن تنظیم کند.
