پیوند سلول‌های بنیادی برای مولتیپل میلوما، یک درمان بالقوه است. این روش شامل یک دوره شیمی‌درمانی با دوز بالا برای از بین بردن سلول‌های سرطانی در مغز استخوان می‌شود. این کار می‌تواند سلول‌های سالم داخل مغز استخوان را نیز از بین ببرد، سپس فرد از طریق پیوند، سلول‌های بنیادی جدید، سالم و خون ساز را دریافت می‌کند.
سلول‌های بنیادی سالم که یک پزشک متخصص به فرد پیوند می‌دهد می‌تواند از خود شخص یا از یک اهدا کننده باشد. اگر سلول‌های بنیادی از شخص دریافت شود، پیوند اتولوگ نامیده می‌شود. اگر سلول‌ها از یک اهدا کننده دریافت شده باشند یا به آن پیوند آلوژنیک نامیده می‌شود.
پیوند سلول‌های بنیادی (SCT) ممکن است منجر به بهبود مولتیپل میلوما شود، اما متخصصان پزشکی آن را درمانی نمی‌دانند.
این مقاله انواع SCTها را بررسی می‌کند که چه افرادی باید از آن استفاده کنند، چه چیزی در عمل انتظار می‌رود و عوارض جانبی آن چیست؟ همچنین به بررسی میزان SCTهای مؤثر، بهبود و چشم‌انداز و جایگزین‌ها می‌پردازد.
در این مقاله می خوانید :
انواع پیوند سلول‌های بنیادی (SCT)
دو نوع SCT وجود دارد که افراد می‌توانند برای مولتیپل میلوما دریافت کنند:
پیوندهای اتولوگ
در پیوند اتولوگ، پزشک سلول‌های بنیادی خود فرد را از مغز استخوان یا خون محیطی خارج می‌کند. سپس آنها سلول‌ها را ذخیره می‌کنند تا زمانی که به این روش نیاز داشته باشند.
پزشک برای از بین بردن سلول‌های سرطانی، شیمی‌درمانی با دوز بالا، گاهی اوقات با اشعه، به فرد می‌دهد. سپس پزشک سلول‌های بنیادی ذخیره شده و سالم را از طریق یک کاتتر به فرد تزریق می‌کند، مشابه تزریق خون.
این درمان برای افراد مبتلا به مولتیپل میلوما رایج است. سرطان اغلب برمی‌گردد، بنابراین این روش درمانی نیست، اما می‌تواند سرطان فرد را برای مدتی بهبود بخشد که ممکن است چند سال طول بکشد.
گاهی پزشکان توصیه می‌کنند که فرد دو پیوند اتولوگ انجام دهد. این دو اغلب با فاصله ۶ تا ۱۲ ماه انجام می‌شود. به این عمل پیوند پشت سر هم می‌گویند. تحقیقات نشان می‌دهد که این روش می‌تواند مؤثرتر از یک پیوند باشد. با این حال، پیوند پشت سر هم می‌تواند عوارض جانبی بیشتری ایجاد کند و ممکن است خطرناک باشد.
پیوندهای آلوژنیک
در پیوند آلوژنیک، فرد سلول‌های بنیادی خون ساز را از یک اهدا کننده دریافت می‌کند.
اگر به فرد سلول‌هایی داده شود که با نوع خود مطابقت داشته باشد، بهترین نتایج را تجربه می‌کند. به همین دلیل، بهترین اهداکنندگان اغلب ارتباط نزدیکی با فرد دارند.
پیوندهای آلوژنیک خطر بیشتری نسبت به پیوندهای اتولوگ دارند. با این حال، برخی از مطالعات نشان می‌دهد که ممکن است نتایج بهتری ارائه دهد. این موضوع به این دلیل است که سلول‌های پیوندی اهدا کننده در واقع ممکن است به تخریب سلول‌های میلوم کمک کند. به این می‌گویند اثر پیوندی تومور (graft tumor effect).
مطالعات نشان داده است که افرادی که پیوند آلوژنیک دریافت می‌کنند ممکن است به همان خوبی در افرادی که پیوند اتولوگ دریافت می‌کنند در کوتاه مدت عمل نکنند. پیوندهای آلوژنیک یک درمان استاندارد برای مولتیپل میلوما محسوب نمی‌شوند، با این حال، متخصصان پزشکی ممکن است این کار را به عنوان بخشی از یک کارآزمایی بالینی انجام دهند.
چه کسانی می‌توانند پیوند سلول‌های بنیادی انجام دهند؟
افرادی که جوان هستند و در مراحل اولیه ابتلا به سرطان هستند و همچنین افرادی که هنوز درمان زیادی را نگذرانده‌اند، اغلب نتیجه بهتری از STCها دریافت می‌کنند. به همین دلیل، برخی از مراکز پیوند محدودیت سنی تعیین می‌کنند. به خصوص برای افراد مبتلا به مولتیپل میلوم، که به طور متوسط ۶۵ سال در تشخیص هستند، این روش ممکن است مفید نباشد.
افرادی که مشکلات سلامتی دیگری دارند ممکن است واجد شرایط STC نباشند. این موارد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- بیماری ریوی
- بیماری کلیوی
- بیماری قلبی
به احتمال زیاد پزشک ابتدا آزمایش‌های مختلفی را روی فرد انجام می‌دهد تا ببیند آیا او قادر به انجام مراحل STC است یا خیر. اینها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سابقه کامل سلامت و معاینه فیزیکی
- تایپ بافت HLA، که یک آزمایش خون است
- ارزیابی قدرت عاطفی و روانی فرد
- بیوپسی مغز استخوان
- آزمایش‌های قلبی مانند الکتروکاردیوگرام (EKG)
- اشعه ایکس قفسه سینه
یک پزشک همچنین به احتمال زیاد در مورد هزینه‌های مربوط به فرد و محدوده پوشش بیمه درمانی آنها بحث خواهد کرد. STCها می‌توانند گران باشند.
از این روش چه انتظاری می‌توان داشت؟
تیم پیوند در بیمارستان تصمیم می‌گیرد که آیا فرد نیاز به پیوند در بیمارستان دارد یا در یک مرکز سرپایی. اگر فرد نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد، ممکن است مجبور شود روز قبل از شروع شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی اقامت خود را آغاز کند.
درمان آماده سازی
درمان شایسته سازی (آماده سازی) نیز به عنوان آماده سازی مغز استخوان، درمان قبل از پیوند یا میلوآبلاسیون شناخته می‌شود. معمولاً تجویز پزشک شامل دوز بالای شیمی‌درمانی، اشعه درمانی یا هر دو می‌شود. این درمان معمولاً ۱ تا ۲ هفته طول می‌کشد.
شایسته سازی (آماده سازی) به دلایل مختلفی صورت می‌گیرد. این دلایل شامل:
- برای سرکوب سیستم ایمنی فرد که احتمال رد سلول‌های بنیادی توسط بدن او را کاهش می‌دهد.
- تا در مغز استخوان جا برای سلول‌های جدید پیوند ایجاد شود.
- برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی مانده در بدن.
درمان آماده سازی برای هر فرد متفاوت خواهد بود و بستگی به سرطان، هرگونه اشعه یا شیمی‌درمانی که در گذشته داشته‌اند و نوع پیوندی که دارد انجام می‌شود.
این مرحله از درمان می‌تواند دشوار و ناراحت کننده باشد، زیرا پزشکان از دوزهای بالای شیمی‌درمانی و اشعه استفاده می‌کنند. این موضوع می‌تواند باعث احساس بیماری شدید در افراد شود و بهبودی آنها ممکن است ماه‌ها طول بکشد.
عوارض جانبی درمان آماده سازی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- زخم‌های دهان
- ریزش مو
- ناتوانی در غذا خوردن
- تهوع و استفراغ
- مشکلات ریوی یا تنفسی
- یائسگی زودرس
- عقیم شدن
تزریق سلول‌های بنیادی
پس از درمان آماده سازی، پزشک به فرد چند روز فرصت می‌دهد تا قبل از پیوند سلول‌های بنیادی جدید به او استراحت کند.
پزشک سلول‌های بنیادی را از طریق یک کاتتر وریدی مرکزی، مشابه تزریق خون، به شما می‌دهد. در صورت استفاده از سلول‌های بنیادی که قبلاً منجمد شده اند، پزشک ممکن است داروهایی را برای کاهش خطر واکنش به مواد نگهدارنده در سلول‌های بنیادی به فرد بدهد.
طول فرایند بستگی به میزان مایع سلول‌های بنیادی دارد. این قسمت از فرایند بدون درد است و مردم برای آن نیازی به بیهوشی ندارند و بیدار هستند.
اثرات جانبی
عوارض جانبی ناشی از پیوند نادر است و معمولاً خفیف است.
عامل نگهدارنده‌ای که هنگام یخ زدن سلول‌های بنیادی استفاده می‌شود ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند. این عوارض ممکن است شامل این باشد که فردی طعم سیر را بچشد و بوی بدن او متفاوت یا ناخوشایند باشد. این عوارض چند روز طول می‌کشد و سپس از بین می‌رود.
سایر عوارض جانبی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- فشار خون پایین
- لرز یا تب
- تنگی نفس
- سرفه کردن
- درد قفسه سینه
- کهیر
- سفتی در قفسه سینه
- ضعف
- خروجی ادرار کمتر
جدی‌ترین عارضه جانبی ناشی از پیوند آلوژنیک بیماری پیوند علیه میزبان (GVHD) نامیده می‌شود. این شرایط زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های ایمنی جدید اهدا کننده به بافت فرد حمله می‌کنند، زیرا آن را به عنوان یک بدن خارجی مضر می‌بینند. GVHD می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد.
این روش چقدر مؤثر است؟
یک بررسی در سال ۲۰۱۹ گزارش می‌دهد که SCTs میزان بقاء افراد را در مقایسه با درمانی که فقط شامل شیمی‌درمانی می‌شود، بهبود می‌بخشد. با بهبود درمان‌های تکمیلی، SCTs به طور فزاینده‌ای در درمان انواع خاصی از سرطان مؤثر هستند.
ریکاوری
در عرض ۲-۶ هفته شمارش خون فرد باید به حالت عادی برگردد. بیماران باید روزانه به مدت چند هفته از مرکز پیوند دیدن کنند.
در حالی که تعداد گلبول‌های قرمز و سفید خون هنوز پایین است، ممکن است فرد مجبور به مصرف آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از عفونت شود.
افراد ممکن است عوارض جانبی و همچنین احساس اضطراب، افسردگی، شادی یا عصبانیت را تجربه کنند. افراد همچنین ممکن است پس از STC خود به دوره توان‌بخشی نیاز داشته باشند.
توان‌بخشی
افراد اغلب احساس خستگی می‌کنند و از سلامت روحی و جسمی به دنبال یک پیوند سلول‌های بنیادی رنج می‌برند. پزشکان در دوره توان‌بخشی افراد را به دقت تحت نظر خواهند داشت. آنها ممکن است آزمایش‌ها و معاینات روزانه یا هفتگی خون را پیشنهاد دهند.
همچنین ممکن است افراد در طول توان‌بخشی به تزریق پلاکت و خون، آنتی‌بیوتیک و سایر درمان‌ها نیاز داشته باشند.
ممکن است فرد به طور مکرر، حتی روزانه، برای دوره‌ای که ممکن است بین ۶ تا ۱۲ ماه طول بکشد، به تیم پیوند خود مراجعه کند. در این مدت، آنها ممکن است مشکلاتی را تجربه کنند از جمله:
- مشکلات کلیوی، قلبی یا کبدی
- عفونت‌ها
- عملکرد پایین تیروئید
- خستگی
- مشکلات باروری مانند ناباروری و یائسگی زودرس
- سرطان‌های جدید
- آب مروارید
- از دست دادن حافظه
- پریشانی احساسی
در طول دوره دشوار توان‌بخشی و بهبودی، فرد باید برای حمایت با تیم پیوند خود در تماس نزدیک باشد.
گزینه‌های جایگزین
انواع درمان بستگی به نوع سرطان فرد و همچنین ترجیحات وی و توانایی آنها برای مقاومت در برابر برخی درمان‌ها دارد.
استفاده از دارو برای از بین بردن سلول‌های سرطانی، درمان سیستمیک نامیده می‌شود. پزشکان این نوع درمان را از طریق جریان خون انجام می‌دهند تا به سلول‌های سرطانی در سراسر بدن برسند.
یک انکولوژیست ممکن است درمان سیستمیک برای مولتیپل میلوم را تجویز کند. درمان سیستمیک ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- استروئیدها
- شیمی‌درمانی
- درمان هدفمند
- داروهای تنظیم کننده سیستم ایمنی
- داروهای اصلاح کننده استخوان
خلاصه
- مولتیپل میلوما سرطانی است که سلول‌های پلاسما در مغز استخوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث رشد و تقسیم بیش از حد معمول آنها می‌شود. این روش سلول‌های سالم را از بین می‌برد و باعث ایجاد تومور در مغز استخوان می‌شود.
- پزشکان ممکن است مولتیپل میلوما را با پیوند سلول‌های بنیادی درمان کنند. این شامل کشتن سلول‌های سرطانی با شیمی‌درمانی یا اشعه با دوز بالا و سپس دادن سلول‌های بنیادی جدید به فرد می‌شود. دو نوع پیوند سلول‌های بنیادی وجود دارد. پیوند اتولوگ، با استفاده از سلول‌های بنیادی فرد یا پیوند آلوژنیک، با استفاده از سلول‌های اهدا کننده است. پیوندهای اتولوگ بسیار شایع‌تر هستند.
- افرادی که مشکلات کلیوی، قلبی و ریوی دارند یا افرادی که قبلاً درمان‌های زیادی برای سرطان داشته‌اند، ممکن است پیوند سلول‌های بنیادی را به خوبی انجام ندهند. جوانانی که هیچ بیماری دیگری ندارند برای پیوند سلول‌های بنیادی مناسب‌ترین هستند.
- پیوند سلول‌های بنیادی می‌تواند شانس زنده ماندن فرد را افزایش دهد، اما این یک درمان نیست و فقط می‌تواند سرطان را در مسیر بهبودی قرار دهد.
- افراد ممکن است عوارض جانبی را تجربه کنند. بدترین عوارض جانبی احتمالاً ناشی از شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است. عوارض جانبی پیوند واقعی نادر و معمولاً خفیف است.
- بهبود می‌تواند یک سال یا بیشتر طول بکشد. افراد باید با تیم پیوند خود در تماس نزدیک باشند و به طور منظم معاینه شوند.
- درمان‌های جایگزین برای پیوند سلول‌های بنیادی شامل درمان سیستمیک است که شامل مصرف دارو برای از بین بردن سلول‌های سرطانی است.
