سرطان خون یا لوسمی، سرطان بافت های خون ساز بدن از جمله مغز استخوان و سیستم لنفاوی است. انواع مختلفی از سرطان خون وجود دارد. برخی از انواع سرطان خون در کودکان بیشتر دیده می شود. سایر اشکال سرطان خون بیشتر در بزرگسالان دیده می شود.
سرطان خون معمولا گلبول های سفید خون را درگیر می کند. گلبول های سفید خون شما یک جنگنده قوی علیه عفونت هستند، که به طور طبیعی در بدن تقسیم شده و رشد می کند، زیرا بدن شما به آنها احتیاج دارد. اما در افراد مبتلا به سرطان خون، مغز استخوان مقدار زیادی گلبول سفید غیرطبیعی تولید می کند که عملکرد صحیحی ندارند.
درمان سرطان خون می تواند پیچیده باشد که به نوع سرطان خون و سایر عوامل بستگی دارد. اما استراتژی ها و تکنولوژی هایی وجود دارد که می تواند به موفقیت درمان شما کمک کند.
طبقه بندی سرطان خون
سرطان خون بر اساس سرعت رشد و بدتر شدن و نوع سلول های خونی درگیر طبقه بندی می شود.
گروه اول: بر اساس سرعت رشد و پیشرفت، به سرطان خون حاد و مزمن تقسیم می شود.
- سرطان خون حاد: زمانی اتفاق می افتد که بسیاری از سلول های غیر طبیعی خون بالغ نشوند و نتوانند عملکردهای طبیعی را درست انجام دهند. شرایط می تواند خیلی سریع بد شود.
- سرطان خون مزمن: زمانی اتفاق می افتد که برخی سلول های نابالغ وجود داشته باشد، اما سلول های دیگر طبیعی هستند و می توانند همانطور که باید کار کنند. شرایط کندتر از فرم های حاد بد می شود.
گروه دوم: براساس نوع سلول های درگیر، به سرطان خون لنفوسیتی و میلوژن تقسیم می شود.
- لوسمی لنفاوی (یا لنفوبلاستیک): شامل سلول های مغز استخوان می شود که به لنفوسیت ها، نوعی گلبول سفید تبدیل می شوند.
- سرطان خون میلوژن (یا میلوئیدی): شامل سلول های مغز استخوانی است که سلول های قرمز خون، پلاکت ها و انواع دیگر گلبول های سفید خون را ایجاد می کند.
انواع سرطان خون
انواع عمده سرطان خون عبارتند از:
- سرطان خون حاد لنفوسیتی (ALL) : شایعترین نوع سرطان خون در کودکان خردسال است. البته می تواند در بزرگسالان نیز رخ دهد.
- سرطان خون حاد میلوژن (AML) : شایعترین نوع سرطان خون حاد در بزرگسالان است. البته می تواند در کودکان نیز رخ دهد.
- لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL) : شایع ترین سرطان خون مزمن در بزرگسالان است، و ممکن است فرد مبتلا سال ها بدون نیاز به درمان احساس بیماری نداشته باشد.
- لوسمی میلوژن مزمن(CML) : این نوع سرطان خون عمدتا بزرگسالان را درگیر می کند. فرد مبتلا به CML ممکن است ماه ها یا سال ها قبل از اینکه وارد مرحله ای شود که سلول های لوسمی با سرعت بیشتری رشد کنند؛ علائم کمی داشته یا علائمی نداشته باشد.
انواع نادر لوسمی عبارتند از : لوسمی سلول مودار، سندرم های میلو دیستپلاستیک و اختلالات میلو پرولیفراتیو.
روش های درمانی سرطان خون
اگر فردی به سرطان خون مبتلا است، تیم مراقبت های پزشکی یک برنامه درمانی مخصوص برای آن فرد تنظیم می کنند. این برنامه براساس نیاز فرد خواهد بود و ممکن است ترکیبی از درمان های مختلف باشد. هنگام تصمیم گیری در مورد روش های درمانی سرطان خون، تیم مراقبت های پزشکی موارد زیر را در نظر می گیرد:
- نوع سرطان خون
- سن بیمار
- میزان پیشرفت و گسترش بیماری
- ناهنجاریهای کروموزومی (ژنتیکی)
- سلامتی کلی بیمار
روش های درمان می تواند شامل یکی از موارد زیر و یا ترکیبی از آن ها باشد که با توجه به شرایط هر بیمارمی تواند متفاوت باشد:
- شیمی درمانی
- پرتودرمانی
- پیوند سلول مغز استخوان یا سلول های بنیادی
- درمان هدفمند
- ایمنی درمانی ( درمان بیولوژیک)
- جراحی
- درمان حمایتی
- تحت نظر قراردادن بیمار
شیمی درمانی
شیمی درمانی شیمی درمانی رایج ترین روش درمان سرطان خون است. در شیمی درمانی از داروهایی برای از بین بردن سلول های سرطانی موجود در خون و مغز استخوان استفاده می شود. روش های دریافت دارو ممکن به صورت های زیر باشد:
- از طریق تزریق به ورید یا عضله
- به صورت قرص
- تزریق به مایع اطراف نخاع
این مواد شیمیایی سلول های سرطانی را از بین می برد و یا از تقسیم آنها جلوگیری می کند. معمولا ترکیبی از داروهای شیمی درمانی استفاده می شود. درمان به صورت یک چرخه طراحی می شود که شامل تعداد معینی از روزها برای درمان، و سپس روزهایی برای استراحت دنبال می شود تا بدن بتواند بهبود یابد. مدت زمان درمان می تواند شامل دوره های مختلف از شش ماه تا درمان نامحدود متفاوت باشد.
پرتو درمانی
در این روش درمانی از پرتوهای پر انرژی مانند اشعه ایکس یا سایر پرتوها برای از بین بردن سلول های سرطانی یا جلوگیری از رشد آنها استفاده می شود. پرتودرمانی غالبا برای جلوگیری از گسترش سرطان خون در سیستم عصبی مرکزی (CNS) یا درمان آن استفاده می شود. تابش به سمت نقاط دقیق بدن بیمار که در آنجا مجموعه ای از سلول های سرطانی وجود دارد انجام می شود. همچنین ممکن است برای آماده سازی بدن برای دریافت پیوند سلول های بنیادی روی کل بدن انجام شود.
پیوند مغز استخوان ( یا سلول های بنیادی)
پیوند مغز استخوان که به آن پیوند سلول بنیادی نیز گفته می شود، با جایگزینی سلول های بنیادی مغز استخوان سالم با سلول های ناسالم (سرطانی)، خون را بازسازی کرده و به بازسازی سلول های بنیادی سالم کمک می کند.
قبل از پیوند مغز استخوان، فرد دوزهای بسیار زیادی شیمی درمانی یا پرتودرمانی دریافت می کند تا مغز استخوان تولید کننده سرطان خون را از بین ببرد. سپس سلول های بنیادی سالم تزریق می شود تا به بازسازی مغز استخوان بیمار کمک می کند. بیمار ممکن است این سلول های بنیادی را از اهدا کننده دریافت کند یا اینکه بتواند از سلول های بنیادی خود (قبل از قرار گرفتن در معرض شیمی درمانی یا پرتودرمانی) استفاده کند.
این سلول های خونساز سالم رشد کرده، تکثیر می شوند و مغز استخوان و سلول های خونی جدیدی را تشکیل می دهند که به انواع مختلف سلول های مورد نیاز بدن (گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها) تبدیل می شوند. در مواردی که سلولها از فرد دیگری (اهدا کننده) گرفته شود، سیستم ایمنی جدید سلول های سرطانی را خارجی تشخیص داده و آنها را از بین می برد (شبیه سایر روشهای ایمنی درمانی).
پیوند سلول های بنیادی ممکن است برای برخی از افراد زیر ۵۵ سال یک گزینه درمانی باشد.
درمان هدفمند
درمان هدفمند برای برخی از انواع سرطان خون ارائه می شود. سلول های سرطان خون بیمار مورد آزمایش قرار می گیرد تا ببینند آیا درمان هدفمند برای فرد مفید است یا خیر.
درمان های دارویی هدفمند روی ناهنجاری های خاص موجود در سلول های سرطانی متمرکز هستند. و با مسدود کردن این ناهنجاری ها، می توانند سلول های سرطانی را از بین ببرند. روش های درمانی هدفمند با جلوگیری از توانایی سلول های سرطانی در تکثیر و تقسیم، قطع جریان خون مورد نیاز برای ادامه حیات این سلول ها، یا کشتن مستقیم سلول ها انجام می شود. این روش کمتر به سلولهای طبیعی و سالم آسیب می رساند. نمونه هایی از درمان هدفمند شامل آنتی بادی های مونوکلونال و مهار کننده های تیروزین کیناز است.
ایمنی درمانی
ایمنی درمانی ( که با نام های درمان بیولوژیک و ایمونوتراپی نیز شناخته می شود) از سیستم ایمنی بدن شما برای مقابله با سرطان استفاده می کند. سیستم ایمنی بدن بیمار که علیه بیماری مبارزه می کند ممکن است به سرطان حمله نکند؛ زیرا سلول های سرطانی پروتئین هایی تولید می کنند که به آنها کمک می کند از سلول های سیستم ایمنی بدن پنهان شوند. ایمنی درمانی با تداخل در این روند، عمل می کند. ایمنی درمانی شامل اینترفرون ، اینترلوکین و سلول درمانی CAR-T است.
یکی از این روش ها، مهندسی سلول های ایمنی برای مبارزه با سرطان خون است. یک درمان تخصصی به نام گیرنده آنتی ژن کایمریک ( یا سلول (CAR) -T ) است. سلول های T از بدن در برابر میکروب ها محافظت می کند، متخصصین این سلول ها از بدن بیماراستخراج و برای مبارزه با سرطان مهندسی می کنند و دوباره به بدن فرد تزریق می کنند. سلول درمانی CAR-T ممکن است گزینه ای برای انواع خاصی از سرطان خون باشد.
جراحی
گاهی اوقات اگر طحال مملو از سلول های سرطانی باشد و یا بزرگتر از حد طبیعی شده باشد، از عمل جراحی برای برداشتن طحال (که اسپلنکتومی نامیده می شود) استفاده می شود. اگر بزرگ شدن طحال دردناک باشد و شیمی درمانی یا پرتودرمانی باعث کوچک شدن آن نشود، ممکن است جراحی انجام شود. برداشتن طحال می تواند به بهبود تعداد سلول های خونی کمک کند.
درمان های حمایتی
درمان های حمایتی برای کنترل عوارض سرطان خون و درمان های مرتبط با آن انجام می شود. این درمان ها کمک می کنند کیفیت زندگی فرد بیمار افزایش یابد.
تحت نظر قرار دادن بیمار
تحت نظر گرفتن هوشیارانه بیمار بیشتر برای افراد مبتلا به لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL) یک گزینه می باشد. تا درصورت بروز تغییرات مشکوک در بیمار، که نشان دهنده پیشرف بیماری است، عکس العمل درمانی سریع به بهبود و کنترل به موقع بیماری منجر شود.
آزمایشات بالینی
این روش،شامل آزمایشاتی برای آزمودن روش های جدید درمان سرطان است. این یک روش انتخابی است، که ممکن است برخی افراد بخواهند با توجه به شرایط خود آن را انتخاب کنند. در حالی که آزمایشات بالینی به بیمار فرصتی می دهد تا آخرین درمان سرطان را امتحان کند، ممکن است فواید و خطرات درمانی قطعی نداشته باشد. از این رو درباره مزایا و خطرات آزمایشات بالینی با پزشک خود صحبت کنید.
